Devoción
harekrsna
Jagadananda Das
hariù oà tat sat
bhagavad-gétä kiàcid adhétä
gaìga-jala-lava-kaëikä pétä
yasya kathaàcin muräri-samarcä
kriyate tasya yamena na carcä
çré-veda-vyäsa-praëéta-mahäbhäratäntargatä
çré-çrémad-bhagavad-gétä
näräyaëaà namaskåtya
naraà caiva narottamam |
devéà sarasvatéà vyäsaà
tato jayam udérayet ||
atha dhyänam
oà pärthäya pratibodhitäà bhagavatä näräyaëena svayaà
vyäsena grathitäà puräëa-muninä madhye-mahäbhäratäm |
advaitämåta-varñiëéà bhagavatém añöadaçädhyäyiném
amba tväm anusandadhämi bhagavad-géte bhava-dveñiëém ||1||
atha maìgaläcaraëam
oà
väg-éçädyäù sumanasaù sarvärthänäm upakrame |
yaà natvä kåta-kåtyäù syus taà namämi gajänanam ||2||
namo’stu te vyäsa viçäla-buddhe
phulläravindäyata-padma-netre |
yena tvayä bhärata-taila-pürëaù
prajvälito jïäna-mayaù pradépaù ||3||
prapanna-parijätäya totra-vetraika-päëaye |
jïäna-mudräya kåñëäya gétämåta-duhe namaù ||4||
sarvopaniñado gävo dogdhä gopäla-nandanaù |
pärtho vatsaù sudhér bhoktä dugdhaà gétämåtaà mahat ||5||
vasudeva-sutaà devaà kaàsa-cäëüra-mardanam |
devaké-paramänandaà kåñëaà vande jagad-gurum ||6||
bhéñma-droëa-taöä jayadratha-jalä gändhära-nélotpalä
çälya-grähavatä kåpeëa vahané karëena veläkulä |
açvatthäma-vikarëa-ghora-makarä duryodhanävartiné
sottérëä khalu päëòavai raëa-nadé kaivartakaù keçavaù ||7||
päräçarya-vacaù sarojam amalaà gétärtha-gandhotkaöaà
nänäkhyänaka-keçaraà hari-kathä-sambodhanäbodhitam |
loke sajjana-ñaöpadair aharahaù pepéyamänaà mudä
bhüyäd bhärata-paìkajaà kali-mala-pradhvaàsi naù çreyase ||8||
mükaà karoti väcälaà paìguà laìghäyate girim |
yat-kåpä tam ahaà vande paramänanda-mädhavam ||9||
yaà brahmä varuëendra-rudra-marutaù stunvanti divyaiù stavair
vedaiù säìga-pada-kramopaniñadair gäyanti yaà säma-gäù |
dhyänävasthita-tad-gatena manasä paçyanti yaà yogino
yasyäntaà na viduù suräsura-gaëä deväya tasmai namaù ||10||
—o)0(o—
(1)
atha prathamo’dhyäyaù
arjuna-viñäda-yogaù
dhåtaräñöra uväca
dharma-kñetre kuru-kñetre samavetä yuyutsavaù |
mämakäù päëòaväç caiva kim akurvata saàjaya ||1||
saàjaya uväca
dåñövä tu päëòavänékaà vyüòhaà duryodhanas tadä |
äcäryam upasaàgamya räjä vacanam abravét ||2||
paçyaitäà päëòu-puträëäm äcärya mahatéà camüm |
vyüòhäà drupada-putreëa tava çiñyeëa dhématä ||3||
atra çürä maheñväsä bhémärjuna-samä yudhi |
yuyudhäno viräöaç ca drupadaç ca mahärathaù ||4||
dhåñöaketuç cekitänaù käçiräjaç ca véryavän |
purujit kuntibhojaç ca çaibyaç ca nara-puàgavaù ||5||
yudhämanyuç ca vikränta uttamaujäç ca véryavän |
saubhadro draupadeyäç ca sarva eva mahä-rathäù ||6||
asmäkaà tu viçiñöä ye tän nibodha dvijottama |
näyakä mama sainyasya saàjïärthaà tän bravémi te ||7||
bhavän bhéñmaç ca karëaç ca kåpaç ca samitiàjayaù |
açvatthämä vikarëaç ca saumadattir jayadrathaù ||8||
anye ca bahavaù çürä mad-arthe tyakta-jévitäù |
nänä-çastra-praharaëäù sarve yuddha-viçäradäù ||9||
aparyäptaà tad asmäkaà balaà bhéñmäbhirakñitam |
paryäptaà tv idam eteñäà balaà bhémäbhirakñitam ||10||
ayaneñu ca sarveñu yathä-bhägam avasthitäù |
bhéñmam eväbhirakñantu bhavantaù sarva eva hi ||11||
tasya saàjanayan harñaà kuru-våddhaù pitämahaù |
siàha-nädaà vinadyoccaiù çaìkhaà dadhmau pratäpavän ||12||
tataù çaìkhäç ca bheryaç ca paëavänaka-gomukhäù |
sahasaiväbhyahanyanta sa çabdas tumulo’bhavat ||13||
tataù çvetair hayair yukte mahati syandane sthitau |
mädhavaù päëòavaç caiva divyau çaìkhau pradadhmatuù ||14||
päïcajanyaà håñékeço devadattaà dhanaàjayaù |
pauëòraà dadhmau mahä-çaìkhaà bhéma-karmä våkodaraù ||15||
ananta-vijayaà räjä kunté-putro yudhiñöhiraù |
nakulaù sahadevaç ca sughoña-maëipuñpakau ||16||
käçyaç ca parameñväsaù çikhaëòé ca mahä-rathaù |
dhåñöadyumno viräöaç ca sätyakiç cäparäjitaù ||17||
drupado draupadeyäç ca sarvaçaù påthivé-pate |
saubhadraç ca mahäbähuù çaìkhän dadhmuù påthak påthak ||18||
sa ghoño dhärtaräñöräëäà hådayäni vyadärayat |
nabhaç ca påthivéà caiva tumulo vyanunädayan ||19||
atha vyavasthitän dåñövä dhärtaräñörän kapi-dhvajaù |
pravåtte çastra-saàpäte dhanur udyamya päëòavaù ||20||
håñékeçaà tadä väkyam idam äha mahé-pate |
senayor ubhayor madhye rathaà sthäpaya me’cyuta ||21||
yävad etän nirékñe’haà yoddhu-kämän avasthitän |
kair mayä saha yoddhavyam asmin raëa-samudyame ||22||
yotsyamänän avekñe’haà ya ete’tra samägatäù |
dhärtaräñörasya durbuddher yuddhe priya-cikérñavaù ||23||
evam ukto håñékeço guòäkeçena bhärata |
senayor ubhayor madhye sthäpayitvä rathottamam ||24||
bhéñma-droëa-pramukhataù sarveñäà ca mahékñitäm |
uväca pärtha paçyaitän samavetän kurün iti ||25||
taträpaçyat sthitän pärthaù pitèn atha pitämahän |
äcäryän mätulän bhrätèn puträn pauträn sakhéàs tathä ||26||
çvaçurän suhådaç caiva senayor ubhayor api |
tän samékñya sa kaunteyaù sarvän bandhün avasthitän ||27||
kåpayä parayäviñöo viñédann idam abravét |
dåñövemaà svajanaà kåñëa yuyutsuà samupasthitam ||28||
sédanti mama gäträëi mukhaà ca pariçuñyati |
vepathuç ca çarére me romaharñaç ca jäyate ||29||
gäëòévaà sraàsate hastät tvak caiva paridahyate |
na ca çaknomy avasthätuà bhramatéva ca me manaù ||30||
nimittäni ca paçyämi viparétäni keçava |
na ca çreyo’nupaçyämi hatvä svajanam ähave ||31||
na käìkñe vijayaà kåñëa na ca räjyaà sukhäni ca |
kià no räjyena govinda kià bhogair jévitena vä ||32||
yeñäm arthe käìkñitaà no räjyaà bhogäù sukhäni ca |
ta ime’vasthitä yuddhe präëäàs tyaktvä dhanäni ca ||33||
äcäryäù pitaraù puträs tathaiva ca pitämahäù |
mätuläù çvaçuräù pauträù çyäläù saàbandhinas tathä ||34||
etän na hantum icchämi ghnato’pi madhusüdana |
api trailokya-räjyasya hetoù kià nu mahé-kåte ||35||
nihatya dhärtaräñörän naù kä prétiù syäj janärdana |
päpam eväçrayed asmän hatvaitän ätatäyinaù ||36||
tasmän närhä vayaà hantuà dhärtaräñörän sva-bändhavän |
svajanaà hi kathaà hatvä sukhinaù syäma mädhava ||37||
yady apy ete na paçyanti lobhopahata-cetasaù |
kula-kñaya-kåtaà doñaà mitra-drohe ca pätakam ||38||
kathaà na jïeyam asmäbhiù päpäd asmän nivartitum |
kula-kñaya-kåtaà doñaà prapaçyadbhir janärdana ||39||
kula-kñaye praëaçyanti kula-dharmäù sanätanäù |
dharme nañöe kulaà kåtsnam adharmo’bhibhavaty uta ||40||
adharmäbhibhavät kåñëa praduñyanti kula-striyaù |
stréñu duñöäsu värñëeya jäyate varëa-saàkaraù ||41||
saàkaro narakäyaiva kula-ghnänäà kulasya ca |
patanti pitaro hy eñäà lupta-piëòodaka-kriyäù ||42||
doñair etaiù kula-ghnänäà varëa-saàkara-kärakaiù |
utsädyante jäti-dharmäù kula-dharmäç ca çäçvatäù ||43||
utsanna-kula-dharmäëäà manuñyäëäà janärdana |
narake niyataà väso bhavatéty anuçuçruma ||44||
aho bata mahat päpaà kartuà vyavasitä vayam |
yad räjya-sukha-lobhena hantuà svajanam udyatäù ||45||
yadi mäm apratékäram açastraà çastra-päëayaù |
dhärtaräñörä raëe hanyus tan me kñemataraà bhavet ||46||
evam uktvärjunaù saàkhye rathopastha upäviçat |
visåjya saçaraà cäpaà çoka-saàvigna-mänasaù ||47||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
arjuna-viñäda-yogo näma prathamo’dhyäyaù ||
—o)0(o—
(2)
atha dvitéyo’dhyäyaù
säìkhya-yogaù
saàjaya uväca
taà tathä kåpayäviñöam açru-pürëäkulekñaëam |
viñédantam idaà väkyam uväca madhusüdanaù ||1||
çré-bhagavän uväca
kutas tvä kaçmalam idaà viñame samupasthitam |
anärya-juñöam asvargyam akérti-karam arjuna ||2||
klaibyaà mä sma gamaù pärtha naitat tvayy upapadyate |
kñudraà hådaya-daurbalyaà tyaktvottiñöha parantapa ||3||
arjuna uväca
kathaà bhéñmam ahaà saàkhye droëaà ca madhusüdana |
iñubhiù pratiyotsyämi püjärhäv arisüdana ||4||
gurün ahatvä hi mahänubhäväï
çreyo bhoktuà bhaikñyam apéha loke |
hatvärtha-kämäàs tu gurün ihaiva
bhuïjéya bhogän rudhira-pradigdhän ||5||
na caitad vidmaù kataran no garéyo
yad vä jayema yadi vä no jayeyuù |
yän eva hatvä na jijéviñämas
te’vasthitäù pramukhe dhärtaräñöräù ||6||
kärpaëya-doñopahata-svabhävaù
påcchämi tväà dharma-saàmüòha-cetäù |
yac chreyaù syän niçcitaà brühi tan me
çiñyas te’haà çädhi mäà tväà prapannam ||7||
na hi prapaçyämi mamäpanudyäd
yac chokam ucchoñaëam indriyäëäm |
aväpya bhümäv asapatnam åddhaà
räjyaà suräëäm api cädhipatyam ||8||
saàjaya uväca
evam uktvä håñékeçaà guòäkeçaù parantapaù |
na yotsya iti govindam uktvä tüñëéà babhüva ha ||9||
tam uväca håñékeçaù prahasann iva bhärata |
senayor ubhayor madhye viñédantam idaà vacaù ||10||
çré-bhagavän uväca
açocyän anvaçocas tvaà prajïä-vädäàç ca bhäñase |
gatäsün agatäsüàç ca nänuçocanti paëòitäù ||11||
na tv evähaà jätu näsaà na tvaà neme janädhipäù |
na caiva na bhaviñyämaù sarve vayam ataù param ||12||
dehino’smin yathä dehe kaumäraà yauvanaà jarä |
tathä dehäntara-präptir dhéras tatra na muhyati ||13||
mäträ-sparçäs tu kaunteya çétoñëa-sukha-duùkha-däù |
ägamäpäyino’nityäs täàs titikñasva bhärata ||14||
yaà hi na vyathayanty ete puruñaà puruñarñabha |
sama-duùkha-sukhaà dhéraà so’måtatväya kalpate ||15||
näsato vidyate bhävo näbhävo vidyate sataù |
ubhayor api dåñöo’ntas tv anayos tattvadarçibhiù ||16||
avinäçi tu tad viddhi yena sarvam idaà tatam |
vinäçam avyayasyäsya na kaçcit kartum arhati ||17||
antavanta ime dehä nityasyoktäù çarériëaù |
anäçino’prameyasya tasmäd yudhyasva bhärata ||18||
ya enaà vetti hantäraà yaç cainaà manyate hatam |
ubhau tau na vijänéto näyaà hanti na hanyate ||19||
na jäyate mriyate vä kadäcin
näyaà bhütvä bhavitä vä na bhüyaù |
ajo nityaù çäçvato’yaà puräëo
na hanyate hanyamäne çarére ||20||
vedävinäçinaà nityaà ya enam ajam avyayam |
kathaà sa puruñaù pärtha kaà ghätayati hanti kam ||21||
väsäàsi jérëäni yathä vihäya
naväni gåhëäti naro’paräëi |
tathä çaréräëi vihäya jérëäni
anyäni saàyäti naväni dehé ||22||
nainaà chindanti çasträëi nainaà dahati pävakaù |
na cainaà kledayanty äpo na çoñayati märutaù ||23||
acchedyo’yam adähyo’yam akledyo’çoñya eva ca |
nityaù sarva-gataù sthäëur acalo’yaà sanätanaù ||24||
avyakto’yam acintyo’yam avikäryo’yam ucyate |
tasmäd evaà viditvainaà nänuçocitum arhasi ||25||
atha cainaà nitya-jätaà nityaà vä manyase måtam |
tathäpi tvaà mahä-bäho naivaà çocitum arhasi ||26||
jätasya hi dhruvo måtyur dhruvaà janma måtasya ca |
tasmäd aparihärye’rthe na tvaà çocitum arhasi ||27||
avyaktädéni bhütäni vyakta-madhyäni bhärata |
avyakta-nidhanäny eva tatra kä paridevanä ||28||
äçcarya-vat paçyati kaçcid enam
äçcarya-vad vadati tathaiva cänyaù |
äçcarya-vac cainam anyaù çåëoti
çrutväpy enaà veda na caiva kaçcit ||29||
dehé nityam avadhyo’yaà dehe sarvasya bhärata |
tasmät sarväëi bhütäni na tvaà çocitum arhasi ||30||
sva-dharmam api cävekñya na vikampitum arhasi |
dharmyäd dhi yuddhäc chreyo’nyat kñatriyasya na vidyate ||31||
yadåcchayä copapannaà svargadväram apävåtam |
sukhinaù kñatriyäù pärtha labhante yuddham édåçam ||32||
atha cet tvam imaà dharmyaà saàgrämaà na kariñyasi |
tataù sva-dharmaà kértià ca hitvä päpam aväpsyasi ||33||
akértià cäpi bhütäni kathayiñyanti te’vyayäm |
saàbhävitasya cäkértir maraëäd atiricyate ||34||
bhayäd raëäd uparataà maàsyante tväà mahä-rathäù |
yeñäà ca tvaà bahu-mato bhütvä yäsyasi läghavam ||35||
aväcya-vädäàç ca bahün vadiñyanti tavähitäù |
nindantas tava sämarthyaà tato duùkhataraà nu kim ||36||
hato vä präpsyasi svargaà jitvä vä bhokñyase mahém |
tasmäd uttiñöha kaunteya yuddhäya kåta-niçcayaù ||37||
sukha-duùkhe same kåtvä läbhäläbhau jayäjayau |
tato yuddhäya yujyasva naivaà päpam aväpsyasi ||38||
eñä te’bhihitä säàkhye buddhir yoge tv imäà çåëu |
buddhyä yukto yayä pärtha karma-bandhaà prahäsyasi ||39||
nehäbhikrama-näço’sti pratyaväyo na vidyate |
svalpam apy asya dharmasya träyate mahato bhayät ||40||
vyavasäyätmikä buddhir ekeha kuru-nandana |
bahu-çäkhä hy anantäç ca buddhayo’vyavasäyinäm ||41||
yäm imäà puñpitäà väcaà pravadanty avipaçcitaù |
veda-väda-ratäù pärtha nänyad astéti vädinaù ||42||
kämätmänaù svarga-parä janma-karma-phala-pradäm |
kriyä-viçeña-bahuläà bhogaiçvarya-gatià prati ||43||
bhogaiçvarya-prasaktänäà tayäpahåta-cetasäm |
vyavasäyätmikä buddhiù samädhau na vidhéyate ||44||
traiguëya-viñayä vedä nistraiguëyo bhavärjuna |
nirdvandvo nitya-sattva-stho niryoga-kñema ätmavän ||45||
yävän artha udapäne sarvataù saàplutodake |
tävän sarveñu vedeñu brähmaëasya vijänataù ||46||
karmaëy evädhikäras te mä phaleñu kadäcana |
mä karma-phala-hetur bhür mä te saìgo’stv akarmaëi ||47||
yoga-sthaù kuru karmäëi saìgaà tyaktvä dhanaàjaya |
siddhy-asiddhyoù samo bhütvä samatvaà yoga ucyate ||48||
düreëa hy avaraà karma buddhi-yogäd dhanaàjaya |
buddhau çaraëam anviccha kåpaëäù phala-hetavaù ||49||
buddhi-yukto jahätéha ubhe sukåta-duñkåte |
tasmäd yogäya yujyasva yogaù karmasu kauçalam ||50||
karmajaà buddhi-yuktä hi phalaà tyaktvä manéñiëaù |
janma-bandha-vinirmuktäù padaà gacchanty anämayam ||51||
yadä te moha-kalilaà buddhir vyatitariñyati |
tadä gantäsi nirvedaà çrotavyasya çrutasya ca ||52||
çruti-vipratipannä te yadä sthäsyati niçcalä |
samädhäv acalä buddhis tadä yogam aväpsyasi ||53||
arjuna uväca
sthita-prajïasya kä bhäñä samädhisthasya keçava |
sthita-dhéù kià prabhäñeta kim äséta vrajeta kim ||54||
çré-bhagavän uväca
prajahäti yadä kämän sarvän pärtha manogatän |
ätmany evätmanä tuñöaù sthita-prajïas tadocyate ||55||
duùkheñv anudvigna-manäù sukheñu vigata-spåhaù |
véta-räga-bhaya-krodhaù sthitadhér munir ucyate ||56||
yaù sarvatränabhisnehas tat tat präpya çubhäçubham |
näbhinandati na dveñöi tasya prajïä pratiñöhitä ||57||
yadä saàharate cäyaà kürmo’ìgänéva sarvaçaù |
indriyäëéndriyärthebhyas tasya prajïä pratiñöhitä ||58||
viñayä vinivartante nirähärasya dehinaù |
rasa-varjaà raso’py asya paraà dåñövä nivartate ||59||
yatato hy api kaunteya puruñasya vipaçcitaù |
indriyäëi pramäthéni haranti prasabhaà manaù ||60||
täni sarväëi saàyamya yukta äséta mat-paraù |
vaçe hi yasyendriyäëi tasya prajïä pratiñöhitä ||61||
dhyäyato viñayän puàsaù saìgas teñüpajäyate |
saìgät saàjäyate kämaù kämät krodho’bhijäyate ||62||
krodhäd bhavati saàmohaù saàmohät småti-vibhramaù |
småti-bhraàçäd buddhi-näço buddhi-näçät praëaçyati ||63||
räga-dveña-viyuktais tu viñayän indriyaiç caran |
ätma-vaçyair vidheyätmä prasädam adhigacchati ||64||
prasäde sarva-duùkhänäà hänir asyopajäyate |
prasanna-cetaso hy äçu buddhiù paryavatiñöhate ||65||
nästi buddhir ayuktasya na cäyuktasya bhävanä |
na cäbhävayataù çäntir açäntasya kutaù sukham ||66||
indriyäëäà hi caratäà yan mano’nuvidhéyate |
tad asya harati prajïäà väyur nävam ivämbhasi ||67||
tasmäd yasya mahä-bäho nigåhétäni sarvaçaù |
indriyäëéndriyärthebhyas tasya prajïä pratiñöhitä ||68||
yä niçä sarva-bhütänäà tasyäà jägarti saàyamé |
yasyäà jägrati bhütäni sä niçä paçyato muneù ||69||
äpüryamäëam acala-pratiñöhaà
samudram äpaù praviçanti yadvat |
tadvat kämä yaà praviçanti sarve
sa çäntim äpnoti na käma-kämé ||70||
vihäya kämän yaù sarvän pumäàç carati niùspåhaù |
nirmamo nirahaàkäraù sa çäntim adhigacchati ||71||
eñä brähmé sthitiù pärtha nainäà präpya vimuhyati |
sthitväsyäm anta-käle’pi brahma-nirväëam åcchati ||72||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
säìkhya-yogo näma dvitéyo’dhyäyaù ||
—o)0(o—
(3)
atha tåtéyo’dhyäyaù
karma-yogaù
arjuna uväca
jyäyasé cet karmaëas te matä buddhir janärdana |
tat kià karmaëi ghore mäà niyojayasi keçava ||1||
vyämiçreëaiva väkyena buddhià mohayaséva me |
tad ekaà vada niçcitya yena çreyo’ham äpnuyäm ||2||
çré-bhagavän uväca
loke’smin dvividhä niñöhä purä proktä mayänagha |
jïäna-yogena säàkhyänäà karma-yogena yoginäm ||3||
na karmaëäm anärambhän naiñkarmyaà puruño’çnute |
na ca saànyasanäd eva siddhià samadhigacchati ||4||
na hi kaçcit kñaëam api jätu tiñöhaty akarma-kåt |
käryate hy avaçaù karma sarvaù prakåti-jair guëaiù ||5||
karmendriyäëi saàyamya ya äste manasä smaran |
indriyärthän vimüòhätmä mithyäcäraù sa ucyate ||6||
yas tv indriyäëi manasä niyamyärabhate’rjuna |
karmendriyaiù karma-yogam asaktaù sa viçiñyate ||7||
niyataà kuru karma tvaà karma jyäyo hy akarmaëaù |
çaréra-yäträpi ca te na prasidhyed akarmaëaù ||8||
yajïärthät karmaëo’nyatra loko’yaà karma-bandhanaù |
tad-arthaà karma kaunteya mukta-saìgaù samäcara ||9||
saha-yajïäù prajäù såñövä puroväca prajäpatiù |
anena prasaviñyadhvam eña vo’stv iñöa-käma-dhuk ||10||
devän bhävayatänena te devä bhävayantu vaù |
parasparaà bhävayantaù çreyaù param aväpsyatha ||11||
iñöän bhogän hi vo devä däsyante yajïa-bhävitäù |
tair dattän apradäyaibhyo yo bhuìkte stena eva saù ||12||
yajïa-çiñöäçinaù santo mucyante sarva-kilbiñaiù |
bhuïjate te tv aghaà päpä ye pacanty ätma-käraëät ||13||
annäd bhavanti bhütäni parjanyäd anna-saàbhavaù |
yajïäd bhavati parjanyo yajïaù karma-samudbhavaù ||14||
karma brahmodbhavaà viddhi brahmäkñara-samudbhavam |
tasmät sarva-gataà brahma nityaà yajïe pratiñöhitam ||15||
evaà pravartitaà cakraà nänuvartayatéha yaù |
aghäyur indriyärämo moghaà pärtha sa jévati ||16||
yas tv ätma-ratir eva syäd ätma-tåptaç ca mänavaù |
ätmany eva ca saàtuñöas tasya käryaà na vidyate ||17||
naiva tasya kåtenärtho näkåteneha kaçcana |
na cäsya sarva-bhüteñu kaçcid artha-vyapäçrayaù ||18||
tasmäd asaktaù satataà käryaà karma samäcara |
asakto hy äcaran karma param äpnoti püruñaù ||19||
karmaëaiva hi saàsiddhim ästhitä janakädayaù |
loka-saàgraham eväpi saàpaçyan kartum arhasi ||20||
yad yad äcarati çreñöhas tat tad evetaro janaù |
sa yat pramäëaà kurute lokas tad anuvartate ||21||
na me pärthästi kartavyaà triñu lokeñu kiàcana |
nänaväptam aväptavyaà varta eva ca karmaëi ||22||
yadi hy ahaà na varteyaà jätu karmaëy atandritaù |
mama vartmänuvartante manuñyäù pärtha sarvaçaù ||23||
utsédeyur ime lokä na kuryäà karma ced aham |
saàkarasya ca kartä syäm upahanyäm imäù prajäù ||24||
saktäù karmaëy avidväàso yathä kurvanti bhärata |
kuryäd vidväàs tathäsaktaç cikérñur loka-saàgraham ||25||
na buddhi-bhedaà janayed ajïänäà karma-saìginäm |
joñayet sarva-karmäëi vidvän yuktaù samäcaran ||26||
prakåteù kriyamäëäni guëaiù karmäëi sarvaçaù |
ahaàkära-vimüòhätmä kartäham iti manyate ||27||
tattva-vit tu mahä-bäho guëa-karma-vibhägayoù |
guëä guëeñu vartanta iti matvä na sajjate ||28||
prakåter guëa-saàmüòhäù sajjante guëa-karmasu |
tän akåtsna-vido mandän kåtsna-vin na vicälayet ||29||
mayi sarväëi karmäëi saànyasyädhyätma-cetasä |
niräçér nirmamo bhütvä yudhyasva vigata-jvaraù ||30||
ye me matam idaà nityam anutiñöhanti mänaväù |
çraddhävanto’nasüyanto mucyante te’pi karmabhiù ||31||
ye tv etad abhyasüyanto nänutiñöhanti me matam |
sarva-jïäna-vimüòhäàs tän viddhi nañöän acetasaù ||32||
sadåçaà ceñöate svasyäù prakåter jïänavän api |
prakåtià yänti bhütäni nigrahaù kià kariñyati ||33||
indriyasyendriyasyärthe räga-dveñau vyavasthitau |
tayor na vaçam ägacchet tau hy asya paripanthinau ||34||
çreyän sva-dharmo viguëaù para-dharmät svanuñöhität |
sva-dharme nidhanaà çreyaù para-dharmo bhayävahaù ||35||
arjuna uväca
atha kena prayukto’yaà päpaà carati püruñaù |
anicchann api värñëeya baläd iva niyojitaù ||36||
çré-bhagavän uväca
käma eña krodha eña rajo-guëa-samudbhavaù |
mahäçano mahä-päpmä viddhy enam iha vairiëam ||37||
dhümenävriyate vahnir yathädarço malena ca |
yatholbenävåto garbhas tathä tenedam ävåtam ||38||
ävåtaà jïänam etena jïänino nitya-vairiëä |
käma-rüpeëa kaunteya duñpüreëänalena ca ||39||
indriyäëi mano buddhir asyädhiñöhänam ucyate |
etair vimohayaty eña jïänam ävåtya dehinam ||40||
tasmät tvam indriyäëy ädau niyamya bharatarñabha |
päpmänaà prajahi hy enaà jïäna-vijïäna-näçanam ||41||
indriyäëi paräëy ähur indriyebhyaù paraà manaù |
manasas tu parä buddhir yo buddheù paratas tu saù ||42||
evaà buddheù paraà buddhvä saàstabhyätmänam ätmanä |
jahi çatruà mahä-bäho käma-rüpaà duräsadam ||43||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
karma-yogo näma tåtéyo’dhyäyaù ||
—o)0(o—
(4)
atha caturtho’dhyäyaù
jïäna-karma-sannyäsa-yogaù
çré-bhagavän uväca
imaà vivasvate yogaà proktavän aham avyayam |
vivasvän manave präha manur ikñväkave’bravét ||1||
evaà paramparä-präptam imaà räjarñayo viduù |
sa käleneha mahatä yogo nañöaù parantapa ||2||
sa eväyaà mayä te’dya yogaù proktaù purätanaù |
bhakto’si me sakhä ceti rahasyaà hy etad uttamam ||3||
arjuna uväca
aparaà bhavato janma paraà janma vivasvataù |
katham etad vijänéyäà tvam ädau proktavän iti ||4||
çré-bhagavän uväca |
bahüni me vyatétäni janmäni tava cärjuna |
täny ahaà veda sarväëi na tvaà vettha parantapa ||5||
ajo’pi sann avyayätmä bhütänäm éçvaro’pi san |
prakåtià sväm adhiñöhäya saàbhavämy ätma-mäyayä ||6||
yadä yadä hi dharmasya glänir bhavati bhärata |
abhyutthänam adharmasya tadätmänaà såjämy aham ||7||
pariträëäya sädhünäà vinäçäya ca duñkåtäm |
dharma-saàsthäpanärthäya saàbhavämi yuge yuge ||8||
janma karma ca me divyam evaà yo vetti tattvataù |
tyaktvä dehaà punar janma naiti mäm eti so’rjunaù ||9||
véta-räga-bhaya-krodhä man-mayä mäm upäçritäù |
bahavo jïäna-tapasä pütä mad-bhävam ägatäù ||10||
ye yathä mäà prapadyante täàs tathaiva bhajämy aham |
mama vartmänuvartante manuñyäù pärtha sarvaçaù ||11||
käìkñantaù karmaëäà siddhià yajanta iha devatäù |
kñipraà hi mänuñe loke siddhir bhavati karmajä ||12||
cäturvarëyaà mayä såñöaà guëa-karma-vibhägaçaù |
tasya kartäram api mäà viddhy akartäram avyayam ||13||
na mäà karmäëi limpanti na me karma-phale spåhä |
iti mäà yo’bhijänäti karmabhir na sa badhyate ||14||
evaà jïätvä kåtaà karma pürvair api mumukñubhiù |
kuru karmaiva tasmät tvaà pürvaiù pürvataraà kåtam ||15||
kià karma kim akarmeti kavayo’py atra mohitäù |
tat te karma pravakñyämi yaj jïätvä mokñyase’çubhät ||16||
karmaëo hy api boddhavyaà boddhavyaà ca vikarmaëaù |
akarmaëaç ca boddhavyaà gahanä karmaëo gatiù ||17||
karmaëy akarma yaù paçyed akarmaëi ca karma yaù |
sa buddhimän manuñyeñu sa yuktaù kåtsna-karma-kåt ||18||
yasya sarve samärambhäù käma-saàkalpa-varjitäù |
jïänägni-dagdha-karmäëaà tam ähuù paëòitaà budhäù ||19||
tyaktvä karma-phaläsaìgaà nitya-tåpto niräçrayaù |
karmaëy abhipravåtto’pi naiva kiàcit karoti saù ||20||
niräçér yata-cittätmä tyakta-sarva-parigrahaù |
çäréraà kevalaà karma kurvan näpnoti kilbiñam ||21||
yadåcchä-läbha-saàtuñöo dvandvätéto vimatsaraù |
samaù siddhäv asiddhau ca kåtväpi na nibadhyate ||22||
gata-saìgasya muktasya jïänävasthita-cetasaù |
yajïäyäcarataù karma samagraà praviléyate ||23||
brahmärpaëaà brahma havir brahmägnau brahmaëä hutam |
brahmaiva tena gantavyaà brahma-karma-samädhinä ||24||
daivam eväpare yajïaà yoginaù paryupäsate |
brahmägnäv apare yajïaà yajïenaivopajuhvati ||25||
çroträdénéndriyäëy anye saàyamägniñu juhvati |
çabdädén viñayän anya indriyägniñu juhvati ||26||
sarväëéndriya-karmäëi präëa-karmäëi cäpare |
ätma-saàyama-yogägnau juhvati jïäna-dépite ||27||
dravya-yajïäs tapo-yajïä yoga-yajïäs tathäpare |
svädhyäya-jïäna-yajïäç ca yatayaù saàçita-vratäù ||28||
apäne juhvati präëaà präëe’pänaà tathäpare |
präëäpäna-gaté ruddhvä präëäyäma-paräyaëäù ||29||
apare niyatähäräù präëän präëeñu juhvati |
sarve’py ete yajïa-vido yajïa-kñapita-kalmañäù ||30||
yajïa-çiñöämåta-bhujo yänti brahma sanätanam |
näyaà loko’sty ayajïasya kuto’nyaù kurusattama ||31||
evaà bahu-vidhä yajïä vitatä brahmaëo mukhe |
karma-jän viddhi tän sarvän evaà jïätvä vimokñyase ||32||
çreyän dravya-mayäd yajïäj jïäna-yajïaù parantapa |
sarvaà karmäkhilaà pärtha jïäne parisamäpyate ||33||
tad viddhi praëipätena paripraçnena sevayä |
upadekñyanti te jïänaà jïäninas tattva-darçinaù ||34||
yaj jïätvä na punar moham evaà yäsyasi päëòava |
yena bhütäny açeñeëa drakñyasy ätmany atho mayi ||35||
api ced asi päpebhyaù sarvebhyaù päpa-kåttamaù |
sarvaà jïäna-plavenaiva våjinaà saàtariñyasi ||36||
yathaidhäàsi samiddho’gnir bhasmasät kurute’rjuna |
jïänägniù sarva-karmäëi bhasmasät kurute tathä ||37||
na hi jïänena sadåçaà pavitram iha vidyate |
tat svayaà yoga-saàsiddhaù kälenätmani vindati ||38||
çraddhävän labhate jïänaà tat-paraù saàyatendriyaù |
jïänaà labdhvä paräà çäntim acireëädhigacchati ||39||
ajïaç cäçraddadhänaç ca saàçayätmä vinaçyati |
näyaà loko’sti na paro na sukhaà saàçayätmanaù ||40||
yoga-saànyasta-karmäëaà jïäna-saàchinna-saàçayam |
ätmavantaà na karmäëi nibadhnanti dhanaàjaya ||41||
tasmäd ajïäna-saàbhütaà håt-sthaà jïänäsinätmanaù |
chittvainaà saàçayaà yogam ätiñöhottiñöha bhärata ||42||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
jïäna-karma-sannyäsa-yogo näma caturöho’dhyäyaù ||
—o)0(o—
(5)
atha païcamo’dhyäyaù
sannyäsa-yogaù
arjuna uväca
saànyäsaà karmaëäà kåñëa punar yogaà ca çaàsasi |
yac chreya etayor ekaà tan me brühi suniçcitam ||1||
çré-bhagavän uväca
saànyäsaù karma-yogaç ca niùçreyasa-karäv ubhau |
tayos tu karma-saànyäsät karma-yogo viçiñyate ||2||
jïeyaù sa nityasaànyäsé yo na dveñöi na käìkñati |
nirdvandvo hi mahä-bäho sukhaà bandhät pramucyate ||3||
säàkhya-yogau påthag bäläù pravadanti na paëòitäù |
ekam apy ästhitaù samyag ubhayor vindate phalam ||4||
yat säàkhyaiù präpyate sthänaà tad yogair api gamyate |
ekaà säàkhyaà ca yogaà ca yaù paçyati sa paçyati ||5||
saànyäsas tu mahä-bäho duùkham äptum ayogataù |
yoga-yukto munir brahma nacireëädhigacchati ||6||
yoga-yukto viçuddhätmä vijitätmä jitendriyaù |
sarva-bhütätma-bhütätmä kurvann api na lipyate ||7||
naiva kiàcit karométi yukto manyeta tattva-vit |
paçyaï çåëvan spåçaï jighrann açnan gacchan svapaï çvasan ||8||
pralapan visåjan gåhëann unmiñan nimiñann api |
indriyäëéndriyärtheñu vartanta iti dhärayan ||9||
brahmaëy ädhäya karmäëi saìgaà tyaktvä karoti yaù |
lipyate na sa päpena padma-patram ivämbhasä ||10||
käyena manasä buddhyä kevalair indriyair api |
yoginaù karma kurvanti saìgaà tyaktvätma-çuddhaye ||11||
yuktaù karma-phalaà tyaktvä çäntim äpnoti naiñöhikém |
ayuktaù käma-käreëa phale sakto nibadhyate ||12||
sarva-karmäëi manasä saànyasyäste sukhaà vaçé |
nava-dväre pure dehé naiva kurvan na kärayan ||13||
na kartåtvaà na karmäëi lokasya såjati prabhuù |
na karma-phala-saàyogaà svabhävas tu pravartate ||14||
nädatte kasya cit päpaà na caiva sukåtaà vibhuù |
ajïänenävåtaà jïänaà tena muhyanti jantavaù ||15||
jïänena tu tad ajïänaà yeñäà näçitam ätmanaù |
teñäm ädityavaj jïänaà prakäçayati tat-param ||16||
tad-buddhayas tad-ätmänas tan-niñöhäs tat-paräyaëäù |
gacchanty apunar-ävåttià jïäna-nirdhüta-kalmañäù ||17||
vidyä-vinaya-saàpanne brähmaëe gavi hastini |
çuni caiva çvapäke ca paëòitäù sama-darçinaù ||18||
ihaiva tair jitaù sargo yeñäà sämye sthitaà manaù |
nirdoñaà hi samaà brahma tasmäd brahmaëi te sthitäù ||19||
na prahåñyet priyaà präpya nodvijet präpya cäpriyam |
sthira-buddhir asaàmüòho brahma-vid brahmaëi sthitaù ||20||
bähya-sparçeñv asaktätmä vindaty ätmani yat sukham |
sa brahma-yoga-yuktätmä sukham akñayam açnute ||21||
ye hi saàsparça-jä bhogä duùkha-yonaya eva te |
ädy-anta-vantaù kaunteya na teñu ramate budhaù ||22||
çaknotéhaiva yaù soòhuà präk çaréra-vimokñaëät |
käma-krodhodbhavaà vegaà sa yuktaù sa sukhé naraù ||23||
yo’ntaù-sukho’ntar-ärämas tathäntar-jyotir eva yaù |
sa yogé brahma-nirväëaà brahma-bhüto’dhigacchati ||24||
labhante brahma-nirväëam åñayaù kñéëa-kalmañäù |
chinna-dvaidhä yatätmänaù sarva-bhüta-hite ratäù ||25||
käma-krodha-viyuktänäà yaténäà yata-cetasäm |
abhito brahma-nirväëaà vartate viditätmanäm ||26||
sparçän kåtvä bahir bähyäàç cakñuç caiväntare bhruvoù |
präëäpänau samau kåtvä näsäbhyantara-cäriëau ||27||
yatendriya-mano-buddhir munir mokña-paräyaëaù |
vigatecchä-bhaya-krodho yaù sadä mukta eva saù ||28||
bhoktäraà yajïa-tapasäà sarva-loka-maheçvaram |
suhådaà sarva-bhütänäà jïätvä mäà çäntim åcchati ||29||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
sannyäsa-yogo näma païcamo’dhyäyaù ||
—o)0(o—
(6)
atha ñañöho’dhyäyaù
dhyäna-yogaù
çré-bhagavän uväca
anäçritaù karma-phalaà käryaà karma karoti yaù |
sa saànyäsé ca yogé ca na niragnir na cäkriyaù ||1||
yaà saànyäsam iti prähur yogaà taà viddhi päëòava |
na hy asaànyasta-saàkalpo yogé bhavati kaçcana ||2||
ärurukñor muner yogaà karma käraëam ucyate |
yogärüòhasya tasyaiva çamaù käraëam ucyate ||3||
yadä hi nendriyärtheñu na karmasv anuñajjate |
sarva-saàkalpa-saànyäsé yogärüòhas tadocyate ||4||
uddhared ätmanätmänaà nätmänam avasädayet |
ätmaiva hy ätmano bandhur ätmaiva ripur ätmanaù ||5||
bandhur ätmätmanas tasya yenätmaivätmanä jitaù |
anätmanas tu çatrutve vartetätmaiva çatruvat ||6||
jitätmanaù praçäntasya paramätmä samähitaù |
çétoñëa-sukha-duùkheñu tathä mänäpamänayoù ||7||
jïäna-vijïäna-tåptätmä küöastho vijitendriyaù |
yukta ity ucyate yogé sama-loñöäçma-käïcanaù ||8||
suhån-miträry-udäséna-madhyastha-dveñya-bandhuñu |
sädhuñv api ca päpeñu sama-buddhir viçiñyate ||9||
yogé yuïjéta satatam ätmänaà rahasi sthitaù |
ekäké yata-cittätmä niräçér aparigrahaù ||10||
çucau deçe pratiñöhäpya sthiram äsanam ätmanaù |
nätyucchritaà nätinécaà cailäjina-kuçottaram ||11||
tatraikägraà manaù kåtvä yata-cittendriya-kriyaù |
upaviçyäsane yuïjyäd yogam ätma-viçuddhaye ||12||
samaà käya-çiro-grévaà dhärayann acalaà sthiraù |
saàprekñya näsikägraà svaà diçaç cänavalokayan ||13||
praçäntätmä vigata-bhér brahmacäri-vrate sthitaù |
manaù saàyamya mac-citto yukta äséta mat-paraù ||14||
yuïjann evaà sadätmänaà yogé niyata-mänasaù |
çäntià nirväëa-paramäà mat-saàsthäm adhigacchati ||15||
nätyaçnatas tu yogo’sti na caikäntam anaçnataù |
na cätisvapna-çélasya jägrato naiva cärjuna ||16||
yuktähära-vihärasya yukta-ceñöasya karmasu |
yukta-svapnävabodhasya yogo bhavati duùkhahä ||17||
yadä viniyataà cittam ätmany evävatiñöhate |
niùspåhaù sarva-kämebhyo yukta ity ucyate tadä ||18||
yathä dépo niväta-stho neìgate sopamä småtä |
yogino yata-cittasya yuïjato yogam ätmanaù ||19||
yatroparamate cittaà niruddhaà yoga-sevayä |
yatra caivätmanätmänaà paçyann ätmani tuñyati ||20||
sukham ätyantikaà yat tad buddhi-grähyam aténdriyam |
vetti yatra na caiväyaà sthitaç calati tattvataù ||21||
yaà labdhvä cäparaà läbhaà manyate nädhikaà tataù |
yasmin sthito na duùkhena guruëäpi vicälyate ||22||
taà vidyäd duùkha-saàyoga-viyogaà yoga-saàjïitam |
sa niçcayena yoktavyo yogo’nirviëëa-cetasä ||23||
saàkalpa-prabhavän kämäàs tyaktvä sarvän açeñataù |
manasaivendriya-grämaà viniyamya samantataù ||24||
çanaiù çanair uparamed buddhyä dhåti-gåhétayä |
ätma-saàsthaà manaù kåtvä na kiàcid api cintayet ||25||
yato yato niçcarati manaç caïcalam asthiram |
tatas tato niyamyaitad ätmany eva vaçaà nayet ||26||
praçänta-manasaà hy enaà yoginaà sukham uttamam |
upaiti çänta-rajasaà brahma-bhütam akalmañam ||27||
yuïjann evaà sadätmänaà yogé vigata-kalmañaù |
sukhena brahma-saàsparçam atyantaà sukham açnute ||28||
sarva-bhüta-stham ätmänaà sarva-bhütäni cätmani |
ékñate yoga-yuktätmä sarvatra sama-darçanaù ||29||
yo mäà paçyati sarvatra sarvaà ca mayi paçyati |
tasyähaà na praëaçyämi sa ca me na praëaçyati ||30||
sarva-bhüta-sthitaà yo mäà bhajaty ekatvam ästhitaù |
sarvathä vartamäno’pi sa yogé mayi vartate ||31||
ätmaupamyena sarvatra samaà paçyati yo’rjuna |
sukhaà vä yadi vä duùkhaà sa yogé paramo mataù ||32||
arjuna uväca
yo’yaà yogas tvayä proktaù sämyena madhusüdana |
etasyähaà na paçyämi caïcalatvät sthitià sthiräm ||33||
caïcalaà hi manaù kåñëa pramäthi balavad dåòham |
tasyähaà nigrahaà manye väyor iva suduñkaram ||34||
çré-bhagavän uväca
asaàçayaà mahä-bäho mano durëigrahaà calam |
abhyäsena tu kaunteya vairägyeëa ca gåhyate ||35||
asaàyatätmanä yogo duñpräpa iti me matiù |
vaçyätmanä tu yatatä çakyo’väptum upäyataù ||36||
arjuna uväca
ayatiù çraddhayopeto yogäc calita-mänasaù |
apräpya yoga-saàsiddhià käà gatià kåñëa gacchati ||37||
kaccin nobhaya-vibhrañöaç chinnäbhram iva naçyati |
apratiñöho mahä-bäho vimüòho brahmaëaù pathi ||38||
etan me saàçayaà kåñëa chettum arhasy açeñataù |
tvad-anyaù saàçayasyäsya chettä na hy upapadyate ||39||
çré-bhagavän uväca
pärtha naiveha nämutra vinäças tasya vidyate |
na hi kalyäëa-kåt kaçcid durgatià täta gacchati ||40||
präpya puëya-kåtäà lokän uñitvä çäçvatéù samäù |
çucénäà çrématäà gehe yoga-bhrañöo’bhijäyate ||41||
atha vä yoginäm eva kule bhavati dhématäm |
etad dhi durlabhataraà loke janma yad édåçam ||42||
tatra taà buddhi-saàyogaà labhate paurvadehikam |
yatate ca tato bhüyaù saàsiddhau kurunandana ||43||
pürväbhyäsena tenaiva hriyate hy avaço’pi saù |
jijïäsur api yogasya çabda-brahmätivartate ||44||
prayatnäd yatamänas tu yogé saàçuddha-kilbiñaù |
aneka-janma-saàsiddhas tato yäti paräà gatim ||45||
tapasvibhyo’dhiko yogé jïänibhyo’pi mato’dhikaù |
karmibhyaç cädhiko yogé tasmäd yogé bhavärjuna ||46||
yoginäm api sarveñäà mad-gatenäntarätmanä |
çraddhävän bhajate yo mäà sa me yuktatamo mataù ||47||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
dhyäna-yogo näma ñañöho’dhyäyaù ||
—o)0(o—
(7)
atha saptamo’dhyäyaù
jïäna-vijïäna-yogaù
çré-bhagavän uväca
mayy äsakta-manäù pärtha yogaà yuïjan mad-äçrayaù |
asaàçayaà samagraà mäà yathä jïäsyasi tac chåëu ||1||
jïänaà te’haà sa-vijïänam idaà vakñyämy açeñataù |
yaj jïätvä neha bhüyo’nyaj jïätavyam avaçiñyate ||2||
manuñyäëäà sahasreñu kaçcid yatati siddhaye |
yatatäm api siddhänäà kaçcin mäà vetti tattvataù ||3||
bhümir äpo’nalo väyuù khaà mano buddhir eva ca |
ahaàkära itéyaà me bhinnä prakåtir añöadhä ||4||
apareyam itas tv anyäà prakåtià viddhi me paräm |
jéva-bhütäà mahä-bäho yayedaà dhäryate jagat ||5||
etad-yonéni bhütäni sarväëéty upadhäraya |
ahaà kåtsnasya jagataù prabhavaù pralayas tathä ||6||
mattaù parataraà nänyat kiàcid asti dhanaàjaya |
mayi sarvam idaà protaà sütre maëi-gaëä iva ||7||
raso’ham apsu kaunteya prabhäsmi çaçi-süryayoù |
praëavaù sarva-vedeñu çabdaù khe pauruñaà nåñu ||8||
puëyo gandhaù påthivyäà ca tejaç cäsmi vibhävasau |
jévanaà sarva-bhüteñu tapaç cäsmi tapasviñu ||9||
béjaà mäà sarva-bhütänäà viddhi pärtha sanätanam |
buddhir buddhimatäm asmi tejas tejasvinäm aham ||10||
balaà balavatäà cähaà käma-räga-vivarjitam |
dharmäviruddho bhüteñu kämo’smi bharatarñabha ||11||
ye caiva sättvikä bhävä räjasäs tämasäç ca ye |
matta eveti tän viddhi na tv ahaà teñu te mayi ||12||
tribhir guëa-mayair bhävair ebhiù sarvam idaà jagat |
mohitaà näbhijänäti mäm ebhyaù param avyayam ||13||
daivé hy eñä guëa-mayé mama mäyä duratyayä |
mäm eva ye prapadyante mäyäm etäà taranti te ||14||
na mäà duñkåtino müòhäù prapadyante narädhamäù |
mäyayäpahåta-jïänä äsuraà bhävam äçritäù ||15||
catur-vidhä bhajante mäà janäù sukåtino’rjuna |
ärto jijïäsur arthärthé jïäné ca bharatarñabha ||16||
teñäà jïäné nitya-yukta eka-bhaktir viçiñyate |
priyo hi jïänino’tyartham ahaà sa ca mama priyaù ||17||
udäräù sarva evaite jïäné tv ätmaiva me matam |
ästhitaù sa hi yuktätmä mäm evänuttamäà gatim ||18||
bahünäà janmanäm ante jïänavän mäà prapadyate |
väsudevaù sarvam iti sa mahätmä sudurlabhaù ||19||
kämais tais tair håta-jïänäù prapadyante’nya-devatäù |
taà taà niyamam ästhäya prakåtyä niyatäù svayä ||20||
yo yo yäà yäà tanuà bhaktaù çraddhayärcitum icchati |
tasya tasyäcaläà çraddhäà täm eva vidadhämy aham ||21||
sa tayä çraddhayä yuktas tasyä rädhanam éhate |
labhate ca tataù kämän mayaiva vihitän hi tän ||22||
antavat tu phalaà teñäà tad bhavaty alpa-medhasäm |
devän deva-yajo yänti mad-bhaktä yänti mäm api ||23||
avyaktaà vyaktim äpannaà manyante mäm abuddhayaù |
paraà bhävam ajänanto mamävyayam anuttamam ||24||
nähaà prakäçaù sarvasya yoga-mäyä-samävåtaù |
müòho’yaà näbhijänäti loko mäm ajam avyayam ||25||
vedähaà samatétäni vartamänäni cärjuna |
bhaviñyäëi ca bhütäni mäà tu veda na kaçcana ||26||
icchä-dveña-samutthena dvandva-mohena bhärata |
sarva-bhütäni saàmohaà sarge yänti parantapa ||27||
yeñäà tv anta-gataà päpaà janänäà puëya-karmaëäm |
te dvandva-moha-nirmuktä bhajante mäà dåòha-vratäù ||28||
jarä-maraëa-mokñäya mäm äçritya yatanti ye |
te brahma tad viduù kåtsnam adhyätmaà karma cäkhilam ||29||
sädhibhütädhidaivaà mäà sädhiyajïaà ca ye viduù |
prayäëa-käle’pi ca mäà te vidur yukta-cetasaù ||30||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
jïäna-vijïäna-yogo näma saptamo’dhyäyaù ||
—o)0(o—
(8)
athäñöamo’dhyäyaù
täraka-brahma-yogaù
arjuna uväca —
kià tad brahma kim adhyätmaà kià karma puruñottama |
adhibhütaà ca kià proktam adhidaivaà kim ucyate ||1||
adhiyajïaù kathaà ko’tra dehe’smin madhusüdana |
prayäëa-käle ca kathaà jïeyo’si niyatätmabhiù ||2||
çré-bhagavän uväca —
akñaraà brahma paramaà svabhävo’dhyätmam ucyate |
bhütabhävodbhava-karo visargaù karma-saàjïitaù ||3||
adhibhütaà kñaro bhävaù puruñaç cädhidaivatam |
adhiyajïo’ham evätra dehe deha-bhåtäà vara ||4||
anta-käle ca mäm eva smaran muktvä kalevaram |
yaù prayäti sa mad-bhävaà yäti nästy atra saàçayaù ||5||
yaà yaà väpi smaran bhävaà tyajaty ante kalevaram |
taà tam evaiti kaunteya sadä tad-bhäva-bhävitaù ||6||
tasmät sarveñu käleñu mäm anusmara yudhya ca |
mayy arpita-mano-buddhir mäm evaiñyasy asaàçayaù ||7||
abhyäsa-yoga-yuktena cetasä nänya-gäminä |
paramaà puruñaà divyaà yäti pärthänucintayan ||8||
kavià puräëam anuçäsitäram
aëor aëéyäàsam anusmared yaù |
sarvasya dhätäram acintya-rüpam
äditya-varëaà tamasaù parastät ||9||
prayäëa-käle manasäcalena
bhaktyä yukto yoga-balena caiva |
bhruvor madhye präëam äveçya samyak
sa taà paraà puruñam upaiti divyam ||10||
yad akñaraà veda-vido vadanti
viçanti yad yatayo véta-rägäù |
yad icchanto brahmacaryaà caranti
tat te padaà saàgraheëa pravakñye ||11||
sarva-dväräëi saàyamya mano hådi nirudhya ca |
mürdhny ädhäyätmanaù präëam ästhito yoga-dhäraëäm ||12||
om ity ekäkñaraà brahma vyäharan mäm anusmaran |
yaù prayäti tyajan dehaà sa yäti paramäà gatim ||13||
ananya-cetäù satataà yo mäà smarati nityaçaù |
tasyähaà sulabhaù pärtha nitya-yuktasya yoginaù ||14||
mäm upetya punar-janma duùkhälayam açäçvatam |
näpnuvanti mahätmänaù saàsiddhià paramäà gatäù ||15||
ä brahma-bhuvanäl lokäù punar-ävartino’rjuna |
mäm upetya tu kaunteya punar-janma na vidyate ||16||
sahasra-yuga-paryantam ahar yad brahmaëo viduù |
rätrià yuga-sahasräntäà te’ho-rätra-vido janäù ||17||
avyaktäd vyaktayaù sarväù prabhavanty ahar-ägame |
rätry-ägame praléyante tatraivävyakta-saàjïake ||18||
bhüta-grämaù sa eväyaà bhütvä bhütvä praléyate |
rätry-ägame’vaçaù pärtha prabhavaty ahar-ägame ||19||
paras tasmät tu bhävo’nyo’vyakto’vyaktät sanätanaù |
yaù sa sarveñu bhüteñu naçyatsu na vinaçyati ||20||
avyakto’kñara ity uktas tam ähuù paramäà gatim |
yaà präpya na nivartante tad dhäma paramaà mama ||21||
puruñaù sa paraù pärtha bhaktyä labhyas tv ananyayä |
yasyäntaù-sthäni bhütäni yena sarvam idaà tatam ||22||
yatra käle tv anävåttim ävåttià caiva yoginaù |
prayätä yänti taà kälaà vakñyämi bharatarñabha ||23||
agnir jyotir ahaù çuklaù ñaë-mäsä uttaräyaëam |
tatra prayätä gacchanti brahma brahma-vido janäù ||24||
dhümo rätris tathä kåñëaù ñaëmäsä dakñiëäyanam |
tatra cändramasaà jyotir yogé präpya nivartate ||25||
çukla-kåñëe gaté hy ete jagataù çäçvate mate |
ekayä yäty anävåttim anyayävartate punaù ||26||
naite såté pärtha jänan yogé muhyati kaçcana |
tasmät sarveñu käleñu yoga-yukto bhavärjuna ||27||
vedeñu yajïeñu tapaùsu caiva
däneñu yat puëya-phalaà pradiñöam |
atyeti tat sarvam idaà viditvä
yogé paraà sthänam upaiti cädyam ||28||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
täraka-brahma-yogo nämäñöamo’dhyäyaù ||
—o)0(o—
(9)
atha navamo’dhyäyaù
räja-vidyä-räja-guhya-yogaù
çré-bhagavän uväca
idaà tu te guhyatamaà pravakñyämy anasüyave |
jïänaà vijïäna-sahitaà yaj jïätvä mokñyase’çubhät ||1||
räja-vidyä räja-guhyaà pavitram idam uttamam |
pratyakñävagamaà dharmyaà susukhaà kartum avyayam ||2||
açraddadhänäù puruñä dharmasyäsya parantapa |
apräpya mäà nivartante måtyu-saàsära-vartmani ||3||
mayä tatam idaà sarvaà jagad avyakta-mürtinä |
mat-sthäni sarva-bhütäni na cähaà teñv avasthitaù ||4||
na ca mat-sthäni bhütäni paçya me yogam aiçvaram |
bhüta-bhån na ca bhüta-stho mamätmä bhüta-bhävanaù ||5||
yathäkäça-sthito nityaà väyuù sarvatra-go mahän |
tathä sarväëi bhütäni mat-sthänéty upadhäraya ||6||
sarva-bhütäni kaunteya prakåtià yänti mämikäm |
kalpa-kñaye punas täni kalpädau visåjämy aham ||7||
prakåtià sväm avañöabhya visåjämi punaù punaù |
bhüta-grämam imaà kåtsnam avaçaà prakåter vaçät ||8||
na ca mäà täni karmäëi nibadhnanti dhanaàjaya |
udäsénavad äsénam asaktaà teñu karmasu ||9||
mayädhyakñeëa prakåtiù süyate sa-caräcaram |
hetunänena kaunteya jagad viparivartate ||10||
avajänanti mäà müòhä mänuñéà tanum äçritam |
paraà bhävam ajänanto mama bhüta-maheçvaram ||11||
moghäçä mogha-karmäëo mogha-jïänä vicetasaù |
räkñasém äsuréà caiva prakåtià mohinéà çritäù ||12||
mahätmänas tu mäà pärtha daivéà prakåtim äçritäù |
bhajanty ananya-manaso jïätvä bhütädim avyayam ||13||
satataà kértayanto mäà yatantaç ca dåòha-vratäù |
namasyantaç ca mäà bhaktyä nitya-yuktä upäsate ||14||
jïäna-yajïena cäpy anye yajanto mäm upäsate |
ekatvena påthaktvena bahudhä viçvato-mukham ||15||
ahaà kratur ahaà yajïaù svadhäham aham auñadham |
mantro’ham aham eväjyam aham agnir ahaà hutam ||16||
pitäham asya jagato mätä dhätä pitämahaù |
vedyaà pavitram oàkära åk säma yajur eva ca ||17||
gatir bhartä prabhuù säkñé niväsaù çaraëaà suhåt |
prabhavaù pralayaù sthänaà nidhänaà béjam avyayam ||18||
tapämy aham ahaà varñaà nigåhëämy utsåjämi ca |
amåtaà caiva måtyuç ca sad asac cäham arjuna ||19||
traividyä mäà somapäù püta-päpä
yajïair iñövä svar-gatià prärthayante |
te puëyam äsädya surendra-lokam
açnanti divyän divi deva-bhogän ||20||
te taà bhuktvä svarga-lokaà viçälaà
kñéëe puëye martya-lokaà viçanti |
evaà trayé-dharmam anuprapannä
gatägataà käma-kämä labhante ||21||
ananyäç cintayanto mäà ye janäù paryupäsate |
teñäà nityäbhiyuktänäà yoga-kñemaà vahämy aham ||22||
ye’py anya-devatä-bhaktä yajante çraddhayänvitäù |
te’pi mäm eva kaunteya yajanty avidhi-pürvakam ||23||
ahaà hi sarva-yajïänäà bhoktä ca prabhur eva ca |
na tu mäm abhijänanti tattvenätaç cyavanti te ||24||
yänti deva-vratä devän pitèn yänti pitå-vratäù |
bhütäni yänti bhütejyä yänti mad-yäjino’pi mäm ||25||
patraà puñpaà phalaà toyaà yo me bhaktyä prayacchati |
tad ahaà bhakty-upahåtam açnämi prayatätmanaù ||26||
yat karoñi yad açnäsi yaj juhoñi dadäsi yat |
yat tapasyasi kaunteya tat kuruñva mad-arpaëam ||27||
çubhäçubha-phalair evaà mokñyase karma-bandhanaiù |
saànyäsa-yoga-yuktätmä vimukto mäm upaiñyasi ||28||
samo’haà sarva-bhüteñu na me dveñyo’sti na priyaù |
ye bhajanti tu mäà bhaktyä mayi te teñu cäpy aham ||29||
api cet suduräcäro bhajate mäm ananya-bhäk |
sädhur eva sa mantavyaù samyag vyavasito hi saù ||30||
kñipraà bhavati dharmätmä çaçvac-chäntià nigacchati |
kaunteya pratijänéhi na me bhaktaù praëaçyati ||31||
mäà hi pärtha vyapäçritya ye’pi syuù päpa-yonayaù |
striyo vaiçyäs tathä çüdräs te’pi yänti paräà gatim ||32||
kià punar brähmaëäù puëyä bhaktä räjarñayas tathä |
anityam asukhaà lokam imaà präpya bhajasva mäm ||33||
man-manä bhava mad-bhakto mad-yäjé mäà namaskuru |
mäm evaiñyasi yuktvaivam ätmänaà mat-paräyaëaù ||34||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
räja-vidyä-räja-guhya-yogo näma navamo’dhyäyaù
||9||
—o)0(o—
(10)
atha daçamo’dhyäyaù
vibhüti-yogaù
çré-bhagavän uväca
bhüya eva mahä-bäho çåëu me paramaà vacaù |
yat te’haà préyamäëäya vakñyämi hitakämyayä ||1||
na me viduù sura-gaëäù prabhavaà na maharñayaù |
aham ädir hi devänäà maharñéëäà ca sarvaçaù ||2||
yo mäm ajam anädià ca vetti loka-maheçvaram |
asaàmüòhaù sa martyeñu sarva-päpaiù pramucyate ||3||
buddhir jïänam asaàmohaù kñamä satyaà damaù çamaù |
sukhaà duùkhaà bhavo’bhävo bhayaà cäbhayam eva ca ||4||
ahiàsä samatä tuñöis tapo dänaà yaço’yaçaù |
bhavanti bhävä bhütänäà matta eva påthag-vidhäù ||5||
maharñayaù sapta pürve catväro manavas tathä |
mad-bhävä mänasä jätä yeñäà loka imäù prajäù ||6||
etäà vibhütià yogaà ca mama yo vetti tattvataù |
so’vikampena yogena yujyate nätra saàçayaù ||7||
ahaà sarvasya prabhavo mattaù sarvaà pravartate |
iti matvä bhajante mäà budhä bhäva-samanvitäù ||8||
mac-cittä mad-gata-präëä bodhayantaù parasparam |
kathayantaç ca mäà nityaà tuñyanti ca ramanti ca ||9||
teñäà satata-yuktänäà bhajatäà préti-pürvakam |
dadämi buddhi-yogaà taà yena mäm upayänti te ||10||
teñäm evänukampärtham aham ajïäna-jaà tamaù |
näçayämy ätma-bhäva-stho jïäna-dépena bhäsvatä ||11||
arjuna uväca |
paraà brahma paraà dhäma pavitraà paramaà bhavän |
puruñaà çäçvataà divyam ädi-devam ajaà vibhum ||12||
ähus tväm åñayaù sarve devarñir näradas tathä |
asito devalo vyäsaù svayaà caiva bravéñi me ||13||
sarvam etad åtaà manye yan mäà vadasi keçava |
na hi te bhagavan vyaktià vidur devä na dänaväù ||14||
svayam evätmanätmänaà vettha tvaà puruñottama |
bhüta-bhävana bhüteça deva-deva jagatpate ||15||
vaktum arhasy açeñeëa divyä hy ätma-vibhütayaù |
yäbhir vibhütibhir lokän imäàs tvaà vyäpya tiñöhasi ||16||
kathaà vidyäm ahaà yogiàs tväà sadä paricintayan |
keñu keñu ca bhäveñu cintyo’si bhagavan mayä ||17||
vistareëätmano yogaà vibhütià ca janärdana |
bhüyaù kathaya tåptir hi çåëvato nästi me’måtam ||18||
çré-bhagavän uväca
hanta te kathayiñyämi divyä hy ätma-vibhütayaù |
prädhänyataù kuru-çreñöha nästy anto vistarasya me ||19||
aham ätmä guòäkeça sarva-bhütäçaya-sthitaù |
aham ädiç ca madhyaà ca bhütänäm anta eva ca ||20||
ädityänäm ahaà viñëur jyotiñäà ravir aàçumän |
marécir marutäm asmi nakñaträëäm ahaà çaçé ||21||
vedänäà säma-vedo’smi devänäm asmi väsavaù |
indriyäëäà manaç cäsmi bhütänäm asmi cetanä ||22||
rudräëäà çaàkaraç cäsmi vitteço yakña-rakñasäm |
vasünäà pävakaçcäsmi meruù çikhariëäm aham ||23||
purodhasäà ca mukhyaà mäà viddhi pärtha båhaspatim |
senänénäm ahaà skandaù sarasäm asmi sägaraù ||24||
maharñéëäà bhågur ahaà giräm asmy ekam akñaram |
yajïänäà japa-yajïo’smi sthävaräëäà himälayaù ||25||
açvatthaù sarva-våkñäëäà devarñéëäà ca näradaù |
gandharväëäà citrarathaù siddhänäà kapilo muniù ||26||
uccaiùçravasam açvänäà viddhi mäm amåtodbhavam |
airävataà gajendräëäà naräëäà ca narädhipam ||27||
äyudhänäm ahaà vajraà dhenünäm asmi käma-dhuk |
prajanaç cäsmi kandarpaù sarpäëäm asmi väsukiù ||28||
anantaç cäsmi nägänäà varuëo yädasäm aham |
pitèëäm aryamä cäsmi yamaù saàyamatäm aham ||29||
prahlädaç cäsmi daityänäà kälaù kalayatäm aham |
mågäëäà ca mågendro’haà vainateyaç ca pakñiëäm ||30||
pavanaù pavatäm asmi rämaù çastra-bhåtäm aham |
jhañäëäà makaraç cäsmi srotasäm asmi jähnavé ||31||
sargäëäm ädir antaç ca madhyaà caiväham arjuna |
adhyätma-vidyä vidyänäà vädaù pravadatäm aham ||32||
akñaräëäm akäro’smi dvandvaù sämäsikasya ca |
aham eväkñayaù kälo dhätähaà viçvato-mukhaù ||33||
måtyuù sarva-haraç cäham udbhavaç ca bhaviñyatäm |
kértiù çrér väk ca näréëäà småtir medhä dhåtiù kñamä ||34||
båhat-säma tathä sämnäà gäyatré chandasäm aham |
mäsänäà märgaçérño’ham åtünäà kusumäkaraù ||35||
dyütaà chalayatäm asmi tejas tejasvinäm aham |
jayo’smi vyavasäyo’smi sattvaà sattvavatäm aham ||36||
våñëénäà väsudevo’smi päëòavänäà dhanaàjayaù |
munénäm apy ahaà vyäsaù kavénäm uçanä kaviù ||37||
daëòo damayatäm asmi nétir asmi jigéñatäm |
maunaà caiväsmi guhyänäà jïänaà jïänavatäm aham ||38||
yac cäpi sarva-bhütänäà béjaà tad aham arjuna |
na tad asti vinä yat syän mayä bhütaà caräcaram ||39||
nänto’sti mama divyänäà vibhüténäà parantapa |
eña tüddeçataù prokto vibhüter vistaro mayä ||40||
yad yad vibhütimat sattvaà çrémad ürjitam eva vä |
tat tad evävagaccha tvaà mama tejo’àça-saàbhavam ||41||
athavä bahunaitena kià jïätena tavärjuna |
viñöabhyäham idaà kåtsnam ekäàçena sthito jagat ||42||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde vibhüti-yogo näma daçamo’dhyäyaù
||10||
—o)0(o—
(11)
athaikädaço’dhyäyaù
viçva-rüpa-darçana-yogaù
arjuna uväca
mad-anugrahäya paramaà guhyam adhyätma-saàjïitam |
yat tvayoktaà vacas tena moho’yaà vigato mama ||1||
bhaväpyayau hi bhütänäà çrutau vistaraço mayä |
tvattaù kamala-paträkña mähätmyam api cävyayam ||2||
evam etad yathättha tvam ätmänaà parameçvara |
drañöum icchämi te rüpam aiçvaraà puruñottama ||3||
manyase yadi tac chakyaà mayä drañöum iti prabho |
yogeçvara tato me tvaà darçayätmänam avyayam ||4||
çré-bhagavän uväca
paçya me pärtha rüpäëi çataço’tha sahasraçaù |
nänä-vidhäni divyäni nänä-varëäkåténi ca ||5||
paçyädityän vasün rudrän açvinau marutas tathä |
bahüny adåñöa-pürväëi paçyäçcaryäëi bhärata ||6||
ihaikasthaà jagat kåtsnaà paçyädya sa-caräcaram |
mama dehe guòäkeça yac cänyad drañöum icchasi ||7||
na tu mäà çakyase drañöum anenaiva sva-cakñuñä |
divyaà dadämi te cakñuù paçya me yogam aiçvaram ||8||
saàjaya uväca
evam uktvä tato räjan mahä-yogeçvaro hariù |
darçayäm äsa pärthäya paramaà rüpam aiçvaram ||9||
aneka-vaktra-nayanam anekädbhuta-darçanam |
aneka-divyäbharaëaà divyänekodyatäyudham ||10||
divya-mälyämbara-dharaà divya-gandhänulepanam |
sarväçcarya-mayaà devam anantaà viçvato-mukham ||11||
divi sürya-sahasrasya bhaved yugapad utthitä |
yadi bhäù sadåçé sä syäd bhäsas tasya mahätmanaù ||12||
tatraikasthaà jagat kåtsnaà pravibhaktam anekadhä |
apaçyad deva-devasya çarére päëòavas tadä ||13||
tataù sa vismayäviñöo håñöa-romä dhanaàjayaù |
praëamya çirasä devaà kåtäïjalir abhäñata ||14||
arjuna uväca
paçyämi deväàs tava deva dehe
sarväàs tathä bhüta-viçeña-saàghän |
brahmäëam éçaà kamaläsana-stham
åñéàç ca sarvän uragäàç ca divyän ||15||
aneka-bähüdara-vaktra-netraà
paçyämi tvä sarvato’nanta-rüpam |
näntaà na madhyaà na punas tavädià
paçyämi viçveçvara viçva-rüpa ||16||
kiréöinaà gadinaà cakriëaà ca
tejo-räçià sarvato déptimantam |
paçyämi tväà durnirékñyaà samantäd
déptänalärka-dyutim aprameyam ||17||
tvam akñaraà paramaà veditavyaà
tvam asya viçvasya paraà nidhänam |
tvam avyayaù çäçvata-dharma-goptä
sanätanas tvaà puruño mato me ||18||
anädi-madhyäntam ananta-véryam
ananta-bähuà çaçi-sürya-netram |
paçyämi tväà dépta-hutäça-vaktraà
sva-tejasä viçvam idaà tapantam ||19||
dyäv-äpåthivyor idam antaraà hi
vyäptaà tvayaikena diçaç ca sarväù |
dåñövädbhutaà rüpam idaà tavograà
loka-trayaà pravyathitaà mahätman ||20||
amé hi tvä sura-saàghä viçanti
kecid bhétäù präïjalayo gåëanti |
svastéty uktvä maharñi-siddha-saàghäù
stuvanti tväà stutibhiù puñkaläbhiù ||21||
rudrädityä vasavo ye ca sädhyä
viçve’çvinau marutaç coñmapäç ca |
gandharva-yakñäsura-siddha-saàghä
vékñante tväà vismitäç caiva sarve ||22||
rüpaà mahat te bahu-vaktra-netraà
mahä-bäho bahu-bähüru-pädam |
bahüdaraà bahu-daàñörä-karälaà
dåñövä lokäù pravyathitäs tathäham ||23||
nabhaù-spåçaà déptam aneka-varëaà
vyättänanaà dépta-viçäla-netram |
dåñövä hi tväà pravyathitäntarätmä
dhåtià na vindämi çamaà ca viñëo ||24||
daàñörä-karäläni ca te mukhäni
dåñövaiva kälänala-saànibhäni |
diço na jäne na labhe ca çarma
praséda deveça jagan-niväsa ||25||
amé ca tväà dhåtaräñörasya puträù
sarve sahaivävanipäla-saàghaiù |
bhéñmo droëaù süta-putras tathäsau
sahäsmadéyair api yodha-mukhyaiù ||26||
vakträëi te tvaramäëä viçanti
daàñörä-karäläni bhayänakäni |
kecid vilagnä daçanäntareñu
sandåçyante cürëitair uttamäìgaiù ||27||
yathä nadénäà bahavo’mbu-vegäù
samudram eväbhimukhä dravanti |
tathä tavämé nara-loka-vérä
viçanti vakträëy abhivijvalanti ||28||
yathä pradéptaà jvalanaà pataìgä
viçanti näçäya samåddha-vegäù |
tathaiva näçäya viçanti lokäs
taväpi vakträëi samåddha-vegäù ||29||
lelihyase grasamänaù samantäl
lokän samagrän vadanair jvaladbhiù |
tejobhir äpürya jagat samagraà
bhäsas tavogräù pratapanti viñëo ||30||
äkhyähi me ko bhavän ugra-rüpo
namo’stu te deva-vara praséda |
vijïätum icchämi bhavantam ädyaà
na hi prajänämi tava pravåttim ||31||
çré-bhagavän uväca
kälo’smi loka-kñaya-kåt pravåddho
lokän samähartum iha pravåttaù |
åte’pi tvä na bhaviñyanti sarve
ye’vasthitäù pratyanékeñu yodhäù ||32||
tasmät tvam uttiñöha yaço labhasva
jitvä çatrün bhuìkñva räjyaà samåddham |
mayaivaite nihatäù pürvam eva
nimitta-mätraà bhava savyasäcin ||33||
droëaà ca bhéñmaà ca jayadrathaà ca
karëaà tathänyän api yodha-vérän |
mayä hatäàs tvaà jahi mä vyathiñöhä
yudhyasva jetäsi raëe sapatnän ||34||
saàjaya uväca
etac chrutvä vacanaà keçavasya
kåtäïjalir vepamänaù kiréöé |
namaskåtvä bhüya eväha kåñëaà
sa-gadgadaà bhéta-bhétaù praëamya ||35||
arjuna uväca
sthäne håñékeça tava prakértyä
jagat prahåñyaty anurajyate ca |
rakñäàsi bhétäni diço dravanti
sarve namasyanti ca siddha-saàghäù ||36||
kasmäc ca te na nameran mahätman
garéyase brahmaëo’py ädi-kartre |
ananta deveça jagan-niväsa
tvam akñaraà sad asat tat-paraà yat ||37||
tvam ädi-devaù puruñaù puräëas
tvam asya viçvasya paraà nidhänam |
vettäsi vedyaà ca paraà ca dhäma
tvayä tataà viçvam ananta-rüpa ||38||
väyur yamo’gnir varuëaù çaçäìkaù
prajäpatis tvaà prapitämahaç ca |
namo namas te’stu sahasra-kåtvaù
punaç ca bhüyo’pi namo namas te ||39||
namaù purastäd atha påñöhatas te
namo’stu te sarvata eva sarva |
ananta-véryämita-vikramas tvaà
sarvaà samäpnoñi tato’si sarvaù ||40||
sakheti matvä prasabhaà yad uktaà
he kåñëa he yädava he sakheti |
ajänatä mahimänaà tavedaà
mayä pramädät praëayena väpi ||41||
yac cävahäsärtham asatkåto’si
vihära-çayyäsana-bhojaneñu |
eko’tha väpy acyuta tat-samakñaà
tat kñämaye tväm aham aprameyam ||42||
pitäsi lokasya caräcarasya
tvam asya püjyaç ca gurur garéyän |
na tvat-samo’sty abhyadhikaù kuto’nyo
loka-traye’py apratima-prabhäva ||43||
tasmät praëamya praëidhäya käyaà
prasädaye tväm aham éçam éòyam |
piteva putrasya sakheva sakhyuù
priyaù priyäyärhasi deva soòhum ||44||
adåñöa-pürvaà håñito’smi dåñövä
bhayena ca pravyathitaà mano me |
tad eva me darçaya deva rüpaà
praséda deveça jagan-niväsa ||45||
kiréöinaà gadinaà cakra-hastam
icchämi tväà drañöum ahaà tathaiva |
tenaiva rüpeëa catur-bhujena
sahasra-bäho bhava viçva-mürte ||46||
çré-bhagavän uväca
mayä prasannena tavärjunedaà
rüpaà paraà darçitam ätma-yogät |
tejo-mayaà viçvam anantam
ädyaà yan me tvad-anyena na dåñöa-pürvam ||47||
na veda yajïädhyayanair na dänair
na ca kriyäbhir na tapobhir ugraiù |
evaà-rüpaù çakya ahaà nå-loke
drañöuà tvad-anyena kuru-pravéra ||48||
mä te vyathä mä ca vimüòha-bhävo
dåñövä rüpaà ghoram édåì mamedam |
vyapeta-bhéù préta-manäù punas tvaà
tad eva me rüpam idaà prapaçya ||49||
saàjaya uväca
ity arjunaà väsudevas tathoktvä
svakaà rüpaà darçayäm äsa bhüyaù |
äçväsayäm äsa ca bhétam enaà
bhütvä punaù saumya-vapur mahätmä ||50||
arjuna uväca
dåñövedaà mänuñaà rüpaà tava saumyaà janärdana |
idäném asmi saàvåttaù sa-cetäù prakåtià gataù ||51||
çré-bhagavän uväca
sudurdarçam idaà rüpaà dåñöavän asi yan mama |
devä apy asya rüpasya nityaà darçana-käìkñiëaù ||52||
nähaà vedair na tapasä na dänena na cejyayä |
çakya evaà-vidho drañöuà dåñöavän asi mäà yathä ||53||
bhaktyä tv ananyayä çakya aham evaà-vidho’rjuna |
jïätuà drañöuà ca tattvena praveñöuà ca parantapa ||54||
mat-karma-kån mat-paramo mad-bhaktaù saìga-varjitaù |
nirvairaù sarva-bhüteñu yaù sa mäm eti päëòava ||55||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde viçva-rüpa-yogo nämaikädaço’dhyäyaù
||11||
—o)0(o—
(12)
atha dvädaço’dhyäyaù
bhakti-yogaù
arjuna uväca
evaà satata-yuktä ye bhaktäs tväà paryupäsate |
ye cäpy akñaram avyaktaà teñäà ke yoga-vittamäù ||1||
çré-bhagavän uväca
mayy äveçya mano ye mäà nitya-yuktä upäsate |
çraddhayä parayopetäs te me yuktatamä matäù ||2||
ye tv akñaram anirdeçyam avyaktaà paryupäsate |
sarvatra-gam acintyaà ca küöastham acalaà dhruvam ||3||
saàniyamyendriya-grämaà sarvatra sama-buddhayaù |
te präpnuvanti mäm eva sarva-bhüta-hite ratäù ||4||
kleço’dhikataras teñäm avyaktäsakta-cetasäm |
avyaktä hi gatir duùkhaà dehavadbhir aväpyate ||5||
ye tu sarväëi karmäëi mayi saànyasya mat-paräù |
ananyenaiva yogena mäà dhyäyanta upäsate ||6||
teñäm ahaà samuddhartä måtyu-saàsära-sägarät |
bhavämi nacirät pärtha mayy äveçita-cetasäm ||7||
mayy eva mana ädhatsva mayi buddhià niveçaya |
nivasiñyasi mayy eva ata ürdhvaà na saàçayaù ||8||
atha cittaà samädhätuà na çaknoñi mayi sthiram |
abhyäsa-yogena tato mäm icchäptuà dhanaàjaya ||9||
abhyäse’py asamartho’si mat-karma-paramo bhava |
mad-artham api karmäëi kurvan siddhim aväpsyasi ||10||
athaitad apy açakto’si kartuà mad-yogam äçritaù |
sarva-karma-phala-tyägaà tataù kuru yatätmavän ||11||
çreyo hi jïänam abhyäsäj jïänäd dhyänaà viçiñyate |
dhyänät karma-phala-tyägas tyägäc chäntir anantaram ||12||
adveñöä sarva-hütänäà maitraù karuëa eva ca |
nirmamo nirahaàkäraù sama-duùkha-sukhaù kñamé ||13||
saàtuñöaù satataà yogé yatätmä dåòha-niçcayaù |
mayy arpita-mano-buddhir yo mad-bhaktaù sa me priyaù ||14||
yasmän nodvijate loko lokän nodvijate ca yaù |
harñämarña-bhayodvegair mukto yaù sa ca me priyaù ||15||
anapekñaù çucir dakña udäséno gata-vyathaù |
sarvärambha-parityägé yo mad-bhaktaù sa me priyaù ||16||
yo na håñyati na dveñöi na çocati na käìkñati |
çubhäçubha-parityägé bhaktimän yaù sa me priyaù ||17||
samaù çatrau ca mitre ca tathä mänäpamänayoù |
çétoñëa-sukha-duùkheñu samaù saìga-vivarjitaù ||18||
tulya-nindä-stutir mauné saàtuñöo yena kenacit |
aniketaù sthira-matir bhaktimän me priyo naraù ||19||
ye tu dharmyämåtam idaà yathoktaà paryupäsate |
çraddadhänä mat-paramä bhaktäs te’téva me priyäù ||20||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde bhakti-yogo näma dvädaço’dhyäyaù
||12||
—o)0(o—
(13)
atha trayodaço’dhyäyaù
kñetra-kñetrajïa-yogaù
çré-bhagavän uväca
idaà çaréraà kaunteya kñetram ity abhidhéyate |
etad yo vetti taà prähuù kñetrajïa iti tadvidaù ||1||
kñetrajïaà cäpi mäà viddhi sarva-kñetreñu bhärata |
kñetra-kñetrajïayor jïänaà yat taj jïänaà mataà mama ||2||
tat kñetraà yac ca yädåk ca yad-vikäri yataç ca yat |
sa ca yo yat-prabhävaç ca tat samäsena me çåëu ||3||
åñibhir bahudhä gétaà chandobhir vividhaiù påthak |
brahma-sütra-padaiç caiva hetumadbhir viniçcitaiù ||4||
mahä-bhütäny ahaàkäro buddhir avyaktam eva ca |
indriyäëi daçaikaà ca païca cendriya-gocaräù ||5||
icchä dveñaù sukhaà duùkhaà saàghätaç cetanä dhåtiù |
etat kñetraà samäsena sa-vikäram udähåtam ||6||
amänitvam adambhitvam ahiàsä kñäntir ärjavam |
äcäryopäsanaà çaucaà sthairyam ätma-vinigrahaù ||7||
indriyärtheñu vairägyam anahaàkära eva ca |
janma-måtyu-jarä-vyädhi-duùkha-doñänudarçanam ||8||
asaktir anabhiñvaìgaù putra-dära-gåhädiñu |
nityaà ca sama-cittatvam iñöäniñöopapattiñu ||9||
mayi cänanya-yogena bhaktir avyabhicäriëé |
vivikta-deça-sevitvam aratir jana-saàsadi ||10||
adhyätma-jïäna-nityatvaà tattva-jïänärtha-darçanam |
etaj jïänam iti proktam ajïänaà yad ato’nyathä ||11||
jïeyaà yat tat pravakñyämi yaj jïätvämåtam açnute |
anädimat paraà brahma na sat tan näsad ucyate ||12||
sarvataù päëi-pädaà tat sarvato’kñi-çiro-mukham |
sarvataù çrutimal loke sarvam ävåtya tiñöhati ||13||
sarvendriya-guëäbhäsaà sarvendriya-vivarjitam |
asaktaà sarva-bhåc caiva nirguëaà guëa-bhoktå ca ||14||
bahir antaç ca bhütänäm acaraà caram eva ca |
sükñmatvät tad avijïeyaà düra-sthaà cäntike ca tat ||15||
avibhaktaà ca bhüteñu vibhaktam iva ca sthitam |
bhüta-bhartå ca taj jïeyaà grasiñëu prabhaviñëu ca ||16||
jyotiñäm api taj jyotis tamasaù param ucyate |
jïänaà jïeyaà jïäna-gamyaà hådi sarvasya viñöhitam ||17||
iti kñetraà tathä jïänaà jïeyaà coktaà samäsataù |
mad-bhakta etad vijïäya mad-bhäväyopapadyate ||18||
prakåtià puruñaà caiva viddhy anädé ubhäv api |
vikäräàç ca guëäàç caiva viddhi prakåti-saàbhavän ||19||
kärya-käraëa-kartåtve hetuù prakåtir ucyate |
puruñaù sukha-duùkhänäà bhoktåtve hetur ucyate ||20||
puruñaù prakåti-stho hi bhuìkte prakåtijän guëän |
käraëaà guëa-saìgo’sya sad-asad-yoni-janmasu ||21||
upadrañöänumantä ca bhartä bhoktä maheçvaraù |
paramätmeti cäpy ukto dehe’smin puruñaù paraù ||22||
ya evaà vetti puruñaà prakåtià ca guëaiù saha |
sarvathä vartamäno’pi na sa bhüyo’bhijäyate ||23||
dhyänenätmani paçyanti ke cid ätmänam ätmanä |
anye säàkhyena yogena karma-yogena cäpare ||24||
anye tv evam ajänantaù çrutvänyebhya upäsate |
te’pi cätitaranty eva måtyuà çruti-paräyaëäù ||25||
yävat saàjäyate kiàcit sattvaà sthävara-jaìgamam |
kñetra-kñetrajïa-saàyogät tad viddhi bharatarñabha ||26||
samaà sarveñu bhüteñu tiñöhantaà parameçvaram |
vinaçyatsv avinaçyantaà yaù paçyati sa paçyati ||27||
samaà paçyan hi sarvatra samavasthitam éçvaram |
na hinasty ätmanätmänaà tato yäti paräà gatim ||28||
prakåtyaiva ca karmäëi kriyamäëäni sarvaçaù |
yaù paçyati tathätmänam akartäraà sa paçyati ||29||
yadä bhüta-påthag-bhävam ekastham anupaçyati |
tata eva ca vistäraà brahma saàpadyate tadä ||30||
anäditvän nirguëatvät paramätmäyam avyayaù |
çaréra-stho’pi kaunteya na karoti na lipyate ||31||
yathä sarva-gataà saukñmyäd äkäçaà nopalipyate |
sarvaträvasthito dehe tathätmä nopalipyate ||32||
yathä prakäçayaty ekaù kåtsnaà lokam imaà raviù |
kñetraà kñetré tathä kåtsnaà prakäçayati bhärata ||33||
kñetra-kñetrajïayor evam antaraà jïäna-cakñuñä |
bhüta-prakåti-mokñaà ca ye vidur yänti te param ||34||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
kñetra-kñetrajïa-yogo näma trayodaço’dhyäyaù
||13||
—o)0(o—
(14)
atha caturdaço’dhyäyaù
guëa-traya-vibhäga-yogaù
çré-bhagavän uväca
paraà bhüyaù pravakñyämi jïänänäà jïänam uttamam |
yaj jïätvä munayaù sarve paräà siddhim ito gatäù ||1||
idaà jïänam upäçritya mama sädharmyam ägatäù |
sarge’pi nopajäyante pralaye na vyathanti ca ||2||
mama yonir mahad brahma tasmin garbhaà dadhämy aham |
saàbhavaù sarva-bhütänäà tato bhavati bhärata ||3||
sarva-yoniñu kaunteya mürtayaù saàbhavanti yäù |
täsäà brahma mahad yonir ahaà béja-pradaù pitä ||4||
sattvaà rajas tama iti guëäù prakåti-saàbhaväù |
nibadhnanti mahä-bäho dehe dehinam avyayam ||5||
tatra sattvaà nirmalatvät prakäçakam anämayam |
sukha-saìgena badhnäti jïäna-saìgena cänagha ||6||
rajo rägätmakaà viddhi tåñëäsaìga-samudbhavam |
tan nibadhnäti kaunteya karma-saìgena dehinam ||7||
tamas tv ajïäna-jaà viddhi mohanaà sarva-dehinäm |
pramädälasya-nidräbhis tan nibadhnäti bhärata ||8||
sattvaà sukhe saàjayati rajaù karmaëi bhärata |
jïänam ävåtya tu tamaù pramäde saàjayaty uta ||9||
rajas tamaç cäbhibhüya sattvaà bhavati bhärata |
rajaù sattvaà tamaç caiva tamaù sattvaà rajas tathä ||10||
sarva-dväreñu dehe’smin prakäça upajäyate |
jïänaà yadä tadä vidyäd vivåddhaà sattvam ity uta ||11||
lobhaù pravåttir ärambhaù karmaëäm açamaù spåhä |
rajasy etäni jäyante vivåddhe bharatarñabha ||12||
aprakäço’pravåttiç ca pramädo moha eva ca |
tamasy etäni jäyante vivåddhe kuru-nandana ||13||
yadä sattve pravåddhe tu pralayaà yäti deha-bhåt |
tadottama-vidäà lokän amalän pratipadyate ||14||
rajasi pralayaà gatvä karma-saìgiñu jäyate |
tathä pralénas tamasi müòha-yoniñu jäyate ||15||
karmaëaù sukåtasyähuù sättvikaà nirmalaà phalam |
rajasas tu phalaà duùkham ajïänaà tamasaù phalam ||16||
sattvät saàjäyate jïänaà rajaso lobha eva ca |
pramäda-mohau tamaso bhavato’jïänam eva ca ||17||
ürdhvaà gacchanti sattva-sthä madhye tiñöhanti räjasäù |
jaghanya-guëa-våtta-sthä adho gacchanti tämasäù ||18||
nänyaà guëebhyaù kartäraà yadä drañöänupaçyati |
guëebhyaç ca paraà vetti mad-bhävaà so’dhigacchati ||19||
guëän etän atétya trén dehé deha-samudbhavän |
janma-måtyu-jarä-duùkhair vimukto’måtam açnute ||20||
arjuna uväca
kair liìgais trén guëän etän atéto bhavati prabho |
kim-äcäraù kathaà caitäàs trén guëän ativartate ||21||
çré-bhagavän uväca
prakäçaà ca pravåttià ca moham eva ca päëòava |
na dveñöi saàpravåttäni na nivåttäni käìkñati ||22||
udäsénavad äséno guëair yo na vicälyate |
guëä vartanta ity eva yo’vatiñöhati neìgate ||23||
sama-duùkha-sukhaù svasthaù sama-loñöäçma-käïcanaù |
tulya-priyäpriyo dhéras tulya-nindätma-saàstutiù ||24||
mänäpamänayos tulyas tulyo miträri-pakñayoù |
sarvärambha-parityägé guëätétaù sa ucyate ||25||
mäà ca yo’vyabhicäreëa bhakti-yogena sevate |
sa guëän samatétyaitän brahma-bhüyäya kalpate ||26||
brahmaëo hi pratiñöhäham amåtasyävyayasya ca |
çäçvatasya ca dharmasya sukhasyaikäntikasya ca ||27||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
guëa-traya-vibhäga-yogo näma caturdaço’dhyäyaù
||14||
—o)0(o—
(15)
atha païcadaço’dhyäyaù
puruñottama-yogaù
çré-bhagavän uväca
ürdhva-mülam adhaù-çäkham açvatthaà prähur avyayam |
chandäàsi yasya parëäni yas taà veda sa vedavit ||1||
adhaç cordhvaà prasåtäs tasya çäkhä
guëa-pravåddhä viñaya-praväläù |
adhaç ca müläny anusaàtatäni
karmänubandhéni manuñya-loke ||2||
na rüpam asyeha tathopalabhyate
nänto na cädir na ca saàpratiñöhä |
açvattham enaà su-virüòha-mülam
asaìga-çastreëa dåòhena chittvä ||3||
tataù padaà tat-parimärgitavyaà
yasmin gatä na nivartanti bhüyaù |
tam eva cädyaà puruñaà prapadye
yataù pravåttiù prasåtä puräëé ||4||
nirmäna-mohä jita-saìga-doñä
adhyätma-nityä vinivåtta-kämäù |
dvandvair vimuktäù sukha-duùkha-saàjïair
gacchanty amüòhäù padam avyayaà tat ||5||
na tad bhäsayate süryo na çaçäìko na pävakaù |
yad gatvä na nivartante tad dhäma paramaà mama ||6||
mamaiväàço jéva-loke jéva-bhütaù sanätanaù |
manaù-ñañöhänéndriyäëi prakåti-sthäni karñati ||7||
çaréraà yad aväpnoti yac cäpy utkrämatéçvaraù |
gåhétvaitäni saàyäti väyur gandhän iväçayät ||8||
çrotraà cakñuù sparçanaà ca rasanaà ghräëam eva ca |
adhiñöhäya manaç cäyaà viñayän upasevate ||9||
utkrämantaà sthitaà väpi bhuïjänaà vä guëänvitam |
vimüòhä nänupaçyanti paçyanti jïäna-cakñuñaù ||10||
yatanto yoginaç cainaà paçyanty ätmany avasthitam |
yatanto’py akåtätmäno nainaà paçyanty acetasaù ||11||
yad äditya-gataà tejo jagad bhäsayate’khilam |
yac candramasi yac cägnau tat tejo viddhi mämakam ||12||
gäm äviçya ca bhütäni dhärayämy aham ojasä |
puñëämi cauñadhéù sarväù somo bhütvä rasätmakaù ||13||
ahaà vaiçvänaro bhütvä präëinäà deham äçritaù |
präëäpäna-samäyuktaù pacämy annaà catur-vidham ||14||
sarvasya cähaà hådi saàniviñöo
mattaù småtir jïänam apohanaà ca |
vedaiç ca sarvair aham eva vedyo
vedänta-kåd veda-vid eva cäham ||15||
dväv imau puruñau loke kñaraç cäkñara eva ca |
kñaraù sarväëi bhütäni küöastho’kñara ucyate ||16||
uttamaù puruñas tv anyaù paramätmety udähåtaù |
yo loka-trayam äviçya bibharty avyaya éçvaraù ||17||
yasmät kñaram atéto’ham akñaräd api cottamaù |
ato’smi loke vede ca prathitaù puruñottamaù ||18||
yo mäm evam asaàmüòho jänäti puruñottamam |
sa sarva-vid bhajati mäà sarva-bhävena bhärata ||19||
iti guhyatamaà çästram idam uktaà mayänagha |
etad buddhvä buddhimän syät kåta-kåtyaç ca bhärata ||20||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
puruñottama-yogo näma païcadaço’dhyäyaù
||15||
—o)0(o—
(16)
atha ñoòaço’dhyäyaù
daiväsura-sampad-vibhäga-yogaù
çré-bhagavän uväca
abhayaà sattva-saàçuddhir jïäna-yoga-vyavasthitiù |
dänaà damaç ca yajïaç ca svädhyäyas tapa ärjavam ||1||
ahiàsä satyam akrodhas tyägaù çäntir apaiçunam |
dayä bhüteñv aloluptvaà märdavaà hrér acäpalam ||2||
tejaù kñamä dhåtiù çaucam adroho nätimänitä |
bhavanti saàpadaà daivém abhijätasya bhärata ||3||
dambho darpo’timänaç ca krodhaù päruñyam eva ca |
ajïänaà cäbhijätasya pärtha saàpadam äsurém ||4||
daivé saàpad vimokñäya nibandhäyäsuré matä |
mä çucaù saàpadaà daivém abhijäto’si päëòava ||5||
dvau bhüta-sargau loke’smin daiva äsura eva ca |
daivo vistaraçaù prokta äsuraà pärtha me çåëu ||6||
pravåttià ca nivåttià ca janä na vidur äsuräù |
na çaucaà näpi cäcäro na satyaà teñu vidyate ||7||
asatyam apratiñöhaà te jagad ähur anéçvaram |
aparaspara-saàbhütaà kim anyat käma-haitukam ||8||
etäà dåñöim avañöabhya nañöätmäno’lpa-buddhayaù |
prabhavanty ugra-karmäëaù kñayäya jagato’hitäù ||9||
kämam äçritya duñpüraà dambha-mäna-madänvitäù |
mohäd gåhétväsad-grähän pravartante’çucivratäù ||10||
cintäm aparimeyäà ca pralayäntäm upäçritäù |
kämopabhoga-paramä etävad iti niçcitäù ||11||
äçä-päça-çatair baddhäù käma-krodha-paräyaëäù |
éhante käma-bhogärtham anyäyenärtha-saàcayän ||12||
idam adya mayä labdham idaà präpsye manoratham |
idam astédam api me bhaviñyati punar dhanam ||13||
asau mayä hataù çatrur haniñye cäparän api |
éçvaro’ham ahaà bhogé siddho’haà balavän sukhé ||14||
äòhyo’bhijanavän asmi ko’nyo’sti sadåço mayä |
yakñye däsyämi modiñya ity ajïäna-vimohitäù ||15||
aneka-citta-vibhräntä moha-jäla-samävåtäù |
prasaktäù käma-bhogeñu patanti narake’çucau ||16||
ätma-saàbhävitäù stabdhä dhana-mäna-madänvitäù |
yajante näma-yajïais te dambhenävidhi-pürvakam ||17||
ahaàkäraà balaà darpaà kämaà krodhaà ca saàçritäù |
mäm ätma-para-deheñu pradviñanto’bhyasüyakäù ||18||
tän ahaà dviñataù krürän saàsäreñu narädhamän |
kñipämy ajasram açubhän äsuréñv eva yoniñu ||19||
äsuréà yonim äpannä müòhä janmani janmani |
mäm apräpyaiva kaunteya tato yänty adhamäà gatim ||20||
tri-vidhaà narakasyedaà dväraà näçanam ätmanaù |
kämaù krodhas tathä lobhas tasmäd etat trayaà tyajet ||21||
etair vimuktaù kaunteya tamo-dvärais tribhir naraù |
äcaraty ätmanaù çreyas tato yäti paräà gatim ||22||
yaù çästra-vidhim utsåjya vartate käma-kärataù |
na sa siddhim aväpnoti na sukhaà na paräà gatim ||23||
tasmäc chästraà pramäëaà te käryäkärya-vyavasthitau |
jïätvä çästra-vidhänoktaà karma kartum ihärhasi ||24||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
daiväsura-sampad-vibhäga-yogo näma ñoòaço’dhyäyaù
||16||
—o)0(o—
(17)
atha saptadaço’dhyäyaù
çraddhä-traya-vibhäga-yogaù
arjuna uväca
ye çästra-vidhim utsåjya yajante çraddhayänvitäù |
teñäà niñöhä tu kä kåñëa sattvam äho rajas tamaù ||1||
çré-bhagavän uväca
tri-vidhä bhavati çraddhä dehinäà sä svabhävajä |
sättviké räjasé caiva tämasé ceti täà çåëu ||2||
sattvänurüpä sarvasya çraddhä bhavati bhärata |
çraddhämayo’yaà puruño yo yac-chraddhaù sa eva saù ||3||
yajante sättvikä devän yakña-rakñäàsi räjasäù |
pretän bhüta-gaëäàç cänye yajante tämasä janäù ||4||
açästra-vihitaà ghoraà tapyante ye tapo janäù |
dambhähaàkära-saàyuktäù käma-räga-balänvitäù ||5||
karçayantaù çarérasthaà bhüta-grämam acetasaù |
mäà caiväntaù-çaréra-sthaà tän viddhy äsura-niçcayän ||6||
ähäras tv api sarvasya tri-vidho bhavati priyaù |
yajïas tapas tathä dänaà teñäà bhedam imaà çåëu ||7||
äyuù-sattva-balärogya-sukha-préti-vivardhanäù |
rasyäù snigdhäù sthirä hådyä ähäräù sättvika-priyäù ||8||
kaöv-amla-lavaëätyuñëa-tékñëa-rükña-vidähinaù |
ähärä räjasasyeñöä duùkha-çokämaya-pradäù ||9||
yätayämaà gata-rasaà püti paryuñitaà ca yat |
ucchiñöam api cämedhyaà bhojanaà tämasa-priyam ||10||
aphaläkäìkñibhir yajïo vidhi-dåñöo ya ijyate |
yañöavyam eveti manaù samädhäya sa sättvikaù ||11||
abhisandhäya tu phalaà dambhärtham api caiva yat |
ijyate bharata-çreñöha taà yajïaà viddhi räjasam ||12||
vidhi-hénam asåñöännaà mantra-hénam adakñiëam |
çraddhä-virahitaà yajïaà tämasaà paricakñate ||13||
deva-dvija-guru-präjïa-püjanaà çaucam ärjavam |
brahmacaryam ahiàsä ca çäréraà tapa ucyate ||14||
anudvega-karaà väkyaà satyaà priya-hitaà ca yat |
svädhyäyäbhyasanaà caiva väì-mayaà tapa ucyate ||15||
manaù-prasädaù saumyatvaà maunam ätma-vinigrahaù |
bhäva-saàçuddhir ity etat tapo mänasam ucyate ||16||
çraddhayä parayä taptaà tapas tat tri-vidhaà naraiù |
aphaläkäìkñibhir yuktaiù sättvikaà paricakñate ||17||
satkära-mäna-püjärthaà tapo dambhena caiva yat |
kriyate tad iha proktaà räjasaà calam adhruvam ||18||
müòha-gräheëätmano yat péòayä kriyate tapaù |
parasyotsädanärthaà vä tat tämasam udähåtam ||19||
dätavyam iti yad dänaà déyate’nupakäriëe |
deçe käle ca pätre ca tad dänaà sättvikaà småtam ||20||
yat tu pratyupakärärthaà phalam uddiçya vä punaù |
déyate ca parikliñöaà tad dänaà räjasaà småtam ||21||
adeça-käle yad dänam apätrebhyaç ca déyate |
asatkåtam avajïätaà tat tämasam udähåtam ||22||
oà tat sad iti nirdeço brahmaëas tri-vidhaù småtaù |
brähmaëäs tena vedäç ca yajïäç ca vihitäù purä ||23||
tasmäd om ity udähåtya yajïa-däna-tapaù-kriyäù |
pravartante vidhänoktäù satataà brahma-vädinäm ||24||
tad ity anabhisandhäya phalaà yajïa-tapaù-kriyäù |
däna-kriyäç ca vividhäù kriyante mokña-käìkñibhiù ||25||
sad-bhäve sädhu-bhäve ca sad ity etat prayujyate |
praçaste karmaëi tathä sac-chabdaù pärtha yujyate ||26||
yajïe tapasi däne ca sthitiù sad iti cocyate |
karma caiva tad-arthéyaà sad ity eväbhidhéyate ||27||
açraddhayä hutaà dattaà tapas taptaà kåtaà ca yat |
asad ity ucyate pärtha na ca tat pretya no iha ||28||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
çraddhä-traya-vibhäga-yogo näma saptadaço’dhyäyaù
||17||
—o)0(o—
(18)
athäñöadaçamo’dhyäyaù
mokña-sannyäsa-yogaù
arjuna uväca
saànyäsasya mahä-bäho tattvam icchämi veditum |
tyägasya ca håñékeça påthak keçi-niñüdana ||1||
çré-bhagavän uväca |
kämyänäà karmaëäà nyäsaà saànyäsaà kavayo viduù |
sarva-karma-phala-tyägaà prähus tyägaà vicakñaëäù ||2||
tyäjyaà doñavad ity eke karma prähur manéñiëaù |
yajïa-däna-tapaù-karma na tyäjyam iti cäpare ||3||
niçcayaà çåëu me tatra tyäge bharata-sattama |
tyägo hi puruña-vyäghra tri-vidhaù saàprakértitaù ||4||
yajïa-däna-tapaù-karma na tyäjyaà käryam eva tat |
yajïo dänaà tapaç caiva pävanäni manéñiëäm ||5||
etäny api tu karmäëi saìgaà tyaktvä phaläni ca |
kartavyänéti me pärtha niçcitaà matam uttamam ||6||
niyatasya tu saànyäsaù karmaëo nopapadyate |
mohät tasya parityägas tämasaù parikértitaù ||7||
duùkham ity eva yat karma käya-kleça-bhayät tyajet |
sa kåtvä räjasaà tyägaà naiva tyäga-phalaà labhet ||8||
käryam ity eva yat karma niyataà kriyate’rjuna |
saìgaà tyaktvä phalaà caiva sa tyägaù sättviko mataù ||9||
na dveñöy akuçalaà karma kuçale nänuñajjate |
tyägé sattva-samäviñöo medhävé chinna-saàçayaù ||10||
na hi deha-bhåtä çakyaà tyaktuà karmäëy açeñataù |
yas tu karma-phala-tyägé sa tyägéty abhidhéyate ||11||
aniñöam iñöaà miçraà ca tri-vidhaà karmaëaù phalam |
bhavaty atyäginäà pretya na tu saànyäsinäà kvacit ||12||
païcaitäni mahä-bäho käraëäni nibodha me |
säàkhye kåtänte proktäni siddhaye sarva-karmaëäm ||13||
adhiñöhänaà tathä kartä karaëaà ca påthag-vidham |
vividhäç ca påthak-ceñöä daivaà caivätra païcamam ||14||
çaréra-väì-manobhir yat karma prärabhate naraù |
nyäyyaà vä viparétaà vä païcaite tasya hetavaù ||15||
tatraivaà sati kartäram ätmänaà kevalaà tu yaù |
paçyaty akåta-buddhitvän na sa paçyati durmatiù ||16||
yasya nähaàkåto bhävo buddhir yasya na lipyate |
hatväpi sa imän lokän na hanti na nibadhyate ||17||
jïänaà jïeyaà parijïätä tri-vidhä karma-codanä |
karaëaà karma karteti tri-vidhaù karma-saàgrahaù ||18||
jïänaà karma ca kartä ca tridhaiva guëa-bhedataù |
procyate guëa-saàkhyäne yathävac chåëu täny api ||19||
sarva-bhüteñu yenaikaà bhävam avyayam ékñate |
avibhaktaà vibhakteñu taj jïänaà viddhi sättvikam ||20||
påthaktvena tu yaj jïänaà nänäbhävän påthag-vidhän |
vetti sarveñu bhüteñu taj jïänaà viddhi räjasam ||21||
yat tu kåtsnavad ekasmin kärye saktam ahaitukam |
atattvärthavad alpaà ca tat tämasam udähåtam ||22||
niyataà saìga-rahitam aräga-dveñataù kåtam |
aphala-prepsunä karma yat tat sättvikam ucyate ||23||
yat tu kämepsunä karma sähaàkäreëa vä punaù |
kriyate bahuläyäsaà tad räjasam udähåtam ||24||
anubandhaà kñayaà hiàsäm anapekñya ca pauruñam |
mohäd ärabhyate karma yat tat tämasam ucyate ||25||
mukta-saìgo’nahaà-vädé dhåty-utsäha-samanvitaù |
siddhy-asiddhyor nirvikäraù kartä sättvika ucyate ||26||
rägé karma-phala-prepsur lubdho hiàsätmako’çuciù |
harña-çokänvitaù kartä räjasaù parikértitaù ||27||
ayuktaù präkåtaù stabdhaù çaöho naikåtiko’lasaù |
viñädé dérgha-sütré ca kartä tämasa ucyate ||28||
buddher bhedaà dhåteç caiva guëatas tri-vidhaà çåëu |
procyamänam açeñeëa påthaktvena dhanaàjaya ||29||
pravåttià ca nivåttià ca käryäkärye bhayäbhaye |
bandhaà mokñaà ca yä vetti buddhiù sä pärtha sättviké ||30||
yayä dharmam adharmaà ca käryaà cäkäryam eva ca |
ayathävat prajänäti buddhiù sä pärtha räjasé ||31||
adharmaà dharmam iti yä manyate tamasävåtä |
sarvärthän viparétäàç ca buddhiù sä pärtha tämasé ||32||
dhåtyä yayä dhärayate manaù-präëendriya-kriyäù |
yogenävyabhicäriëyä dhåtiù sä pärtha sättviké ||33||
yayä tu dharma-kämärthän dhåtyä dhärayate’rjuna |
prasaìgena phaläkäìkñé dhåtiù sä pärtha räjasé ||34||
yayä svapnaà bhayaà çokaà viñädaà madam eva ca |
na vimuïcati durmedhä dhåtiù sä pärtha tämasé ||35||
sukhaà tv idänéà tri-vidhaà çåëu me bharatarñabha |
abhyäsäd ramate yatra duùkhäntaà ca nigacchati ||36||
yat tadagre viñam iva pariëäme’måtopamam |
tat sukhaà sättvikaà proktam ätma-buddhi-prasäda-jam ||37||
viñayendriya-saàyogäd yat tadagre’måtopamam |
pariëäme viñam iva tat sukhaà räjasaà småtam ||38||
yad agre cänubandhe ca sukhaà mohanam ätmanaù |
nidrälasya-pramädotthaà tat tämasam udähåtam ||39||
na tad asti påthivyäà vä divi deveñu vä punaù |
sattvaà prakåti-jair muktaà yad ebhiù syät tribhir guëaiù ||40||
brähmaëa-kñatriya-viçäà çüdräëäà ca parantapa |
karmäëi pravibhaktäni svabhäva-prabhavair guëaiù ||41||
çamo damas tapaù çaucaà kñäntir ärjavam eva ca |
jïänaà vijïänam ästikyaà brahma-karma svabhävajam ||42||
çauryaà tejo dhåtir däkñyaà yuddhe cäpy apaläyanam |
dänam éçvara-bhävaç ca kñätraà karma svabhäva-jam ||43||
kåñi-go-rakñya-väëijyaà vaiçya-karma svabhäva-jam |
paricaryätmakaà karma çüdrasyäpi svabhäva-jam ||44||
sve sve karmaëy abhirataù saàsiddhià labhate naraù |
sva-karma-nirataù siddhià yathä vindati tac chåëu ||45||
yataù pravåttir bhütänäà yena sarvam idaà tatam |
sva-karmaëä tam abhyarcya siddhià vindati mänavaù ||46||
çreyän sva-dharmo viguëaù para-dharmät svanuñöhität |
svabhäva-niyataà karma kurvan näpnoti kilbiñam ||47||
sahajaà karma kaunteya sa-doñam api na tyajet |
sarvärambhä hi doñeëa dhümenägnir ivävåtäù ||48||
asakta-buddhiù sarvatra jitätmä vigata-spåhaù |
naiñkarmya-siddhià paramäà saànyäsenädhigacchati ||49||
siddhià präpto yathä brahma tathäpnoti nibodha me |
samäsenaiva kaunteya niñöhä jïänasya yä parä ||50||
buddhyä viçuddhayä yukto dhåtyätmänaà niyamya ca |
çabdädén viñayäàs tyaktvä räga-dveñau vyudasya ca ||51||
vivikta-sevé laghv-äçé yata-väk-käya-mänasaù |
dhyäna-yoga-paro nityaà vairägyaà samupäçritaù ||52||
ahaàkäraà balaà darpaà kämaà krodhaà parigraham |
vimucya nirmamaù çänto brahma-bhüyäya kalpate ||53||
brahma-bhütaù prasannätmä na çocati na käìkñati |
samaù sarveñu bhüteñu mad-bhaktià labhate paräm ||54||
bhaktyä mäm abhijänäti yävän yaç cäsmi tattvataù |
tato mäà tattvato jïätvä viçate tad-anantaram ||55||
sarva-karmäëy api sadä kurväëo mad-vyapäçrayaù |
mat-prasädäd aväpnoti çäçvataà padam avyayam ||56||
cetasä sarva-karmäëi mayi saànyasya mat-paraù |
buddhi-yogam upäçritya mac-cittaù satataà bhava ||57||
mac-cittaù sarva-durgäëi mat-prasädät tariñyasi |
atha cet tvam ahaàkärän na çroñyasi vinaìkñyasi ||58||
yad ahaàkäram äçritya na yotsya iti manyase |
mithyaiña vyavasäyas te prakåtis tväà niyokñyati ||59||
svabhäva-jena kaunteya nibaddhaù svena karmaëä |
kartuà necchasi yan mohät kariñyasy avaço’pi tat ||60||
éçvaraù sarva-bhütänäà håd-deçe’rjuna tiñöhati |
bhrämayan sarva-bhütäni yanträrüòhäni mäyayä ||61||
tam eva çaraëaà gaccha sarva-bhävena bhärata |
tat-prasädät paräà çäntià sthänaà präpsyasi çäçvatam ||62||
iti te jïänam äkhyätaà guhyäd guhyataraà mayä |
vimåçyaitad açeñeëa yathecchasi tathä kuru ||63||
sarva-guhyatamaà bhüyaù çåëu me paramaà vacaù |
iñöo’si me dåòham iti tato vakñyämi te hitam ||64||
man-manä bhava mad-bhakto mad-yäjé mäà namaskuru |
mäm evaiñyasi satyaà te pratijäne priyo’si me ||65||
sarva-dharmän parityajya mäm ekaà çaraëaà vraja |
ahaà tvä sarva-päpebhyo mokñayiñyämi mä çucaù ||66||
idaà te nätapaskäya näbhaktäya kadäcana |
na cäçuçrüñave väcyaà na ca mäà yo’bhyasüyati ||67||
ya idaà paramaà guhyaà mad-bhakteñv abhidhäsyati |
bhaktià mayi paräà kåtvä mäm evaiñyaty asaàçayaù ||68||
na ca tasmän manuñyeñu kaçcin me priya-kåttamaù |
bhavitä na ca me tasmäd anyaù priyataro bhuvi ||69||
adhyeñyate ca ya imaà dharmyaà saàvädam ävayoù |
jïäna-yajïena tenäham iñöaù syäm iti me matiù ||70||
çraddhävän anasüyaç ca çåëuyäd api yo naraù |
so’pi muktaù çubhän lokän präpnuyät puëya-karmaëäm ||71||
kaccid etac chrutaà pärtha tvayaikägreëa cetasä |
kaccid ajïäna-saàmohaù pranañöas te dhanaàjaya ||72||
arjuna uväca
nañöo mohaù småtir labdhä tvat-prasädän mayäcyuta |
sthito’smi gata-sandehaù kariñye vacanaà tava ||73||
saàjaya uväca
ity ahaà väsudevasya pärthasya ca mahätmanaù |
saàvädam imam açrauñam adbhutaà romaharñaëam ||74||
vyäsa-prasädäc chrutavän etad guhyam ahaà param |
yogaà yogeçvarät kåñëät säkñät kathayataù svayam ||75||
räjan saàsmåtya saàsmåtya saàvädam imam adbhutam |
keçavärjunayoù puëyaà håñyämi ca muhur muhuù ||76||
tac ca saàsmåtya saàsmåtya rüpam atyadbhutaà hareù |
vismayo me mahän räjan håñyämi ca punaù punaù ||77||
yatra yogeçvaraù kåñëo yatra pärtho dhanurdharaù |
tatra çrér vijayo bhütir dhruvä nétir matir mama ||78||
iti çré-mahäbhärate çata-sähasrayäà saàhitäyäà vaiyäsikyäà bhéñma-parvaëi
çrémad-bhagavad-gétäsüpaniñatsu brahma-vidyäyäà yoga-çästre çré-kåñëärjuna-saàväde
mokña-saànyäsa-yogo nämäñöädaço’dhyäyaù
||18||
iti çrémad-bhagavad-gétä samäptä
—o)0(o—
atha gétä-mähätmyam
gétä-çästram idaà puëyaà yaù paöhet prayataù pumän |
viñëoù padam aväpnoti bhaya-çokädi-varjitaù ||1||
gétädhyayana-çélasya präëäyäma-parasya ca |
naiva santi hi päpäni pürva-janma-kåtäni ||2||
mala-nirmocanaà puàsäà jala-snänaà dine dine |
sakåd-gétämbhasi snänaà saàsära-mala-näçanam ||3||
gétä sugétä kartavyä kim anyaiù çästra-vistaraiù |
yä svayaà padmanäbhasya mukha-padmäd viniùsåtä ||4||
bhäratämåta-sarvasvaà viñëor vakträd viniùsåtam |
gétä-gaìgodakaà pétvä punar-janma na vidyate ||5||
sarvopaniñado gävo dogdhä gopäla-nandanaù |
pärtho vatsaù sudhér bhoktä dugdhaà gétämåtaà mahat ||6||
ekaà çästraà devaké-putra-gétam
eko devo devaké-putra eva |
eko mantras tasya nämäni yäni
karmäpy ekaà tasya devasya sevä ||7||
iti gétä-mähätmyam |
—o)0(o—
Sri Garga-Samhita | Oraciones Selectas al Señor Supremo | Devotees Vaishnavas | Dandavat pranams - All glories to Srila Prabhupada | Dandavat pranams | Santos Católicos | El Mundo del ANTIGUO EGIPTO II | El Antiguo Egipto I |Archivo Cervantes | Neale Donald Walsch | Sivananda Yoga | SWAMIS | Hari Katha | Hinduismo | Biografías
No hay comentarios:
Publicar un comentario