domingo, 10 de enero de 2010

Rasarnava-sudhakara 5ª Parte de Simhabhupala

Jagadananda Das

Rasarnava-sudhakara 5ª Parte de Simhabhupala

Rasarnava-sudhakara - Simhabhupala: 1ª Parte | 2ª Parte | 3ª Parte | 4ª Parte

çré-siàha-bhüpäla-viracito

rasärëava-sudhäkaraù

The Rasärëava-sudhäkara of Siàhabhüpäla. Critically edited with introduction and notes by T. Venkatacharya. Madras: Adyar Library and Research Centre, 1979.

The numbering system has been revised to (1) to rationalize the numbering of the karikas and (2) to integrate karikas and examples. The old numbering of the karikas is given in red.

Abbreviations used in this editon:

amaru. = amaru-çatakam
a.rä. = anargha-räghava
bä.rä. = bäla-rämäyaëa
bha.nä.çä. = bharata näöya-çästra
bhä.pra. = bhäva-prakäçikä (çaradä-tanaya)
ha.nä. = hanuman-näöakaù
karuëäkandala
kä.ä. = kävyädarça
ku.ä. = kuvalayävali (siàha-bhüpäla)
ku.saà. = kumära-sambhava (kälidäsa)
kå.ka. = kåñëa-karëämåtam (lélä-çukaù)
gäthä. = gäthä-sattasäi
mä.mä. = mälaté-mädhava
mä.a.mi. = mälavikägnimitram
çi.va. = çiçupäla-vadhaù (mägha)
me.dü. = meghadüta or megha-sandeça.
nägä. = nägänanda
ra.ä. = ratnävalé (çré-harñasya)
ra.vaà. = raghuvaàçaù (kälidäsa)
sa.ka.ä. = sarasvaté-kaëöhäbharaëam (bhoja)
çaku. or a.ça. = abhijïäna-çakuntalam (kälidäsa)
u.rä.ca. = uttara-räma-carita
vai.ça. = vairägya-çatakam of bhartåhariù
vi.u. = vikramorvaçéyaù
vi.pu. = viñëu-puräëam
ve.saà. = veëi-saàhäraù of näräyaëa-bhaööa

atha anunayaù—

abhyarthanä-paraà väkyaà vijïeyo’nunayo budhaiù ||273|| 119a

yathä veëi-saàhäre, dhåtaräñöraù—saïjaya ! mad-vacanäd brühi bhäradväjam açvatthämänam—

smarati na bhavän pétaà stanyaà vibhajya sahämunä

mama ca måditaà kñaumaà bälye tvad-aìga-vivartanaiù |

anuja-nidhana-sphétäc chokäd atipraëayäc ca yad

vacana-vikåtiñv asya krodho mudhä kriyate tvayä ||274|| [ve.saà. 5.47]

ity atra açvatthäma-prärthanam anunayaù |

atha bhraàçaù—

patanaà prakåtäd arthäd anyasmin bhraàça éritaù ||275|| 119b

yathä prasanna-räghave, rävaëaù (saàvåtta-nija-rüpaù puruña-rüpeëa praviñöaù |)—kathaya kva tävat karëänta-niveçanéya-guëaà kanyä-ratnaà kärmukaà ca |

maïjarékaù—idaà tävat kärmukam | kanyä tu caramaà locana-patham avatariñyati |

rävaëaù (sa-saàrambham)—dhiì mürkha ! kathaà re räçi-nakñatra-päöhakänäà goñöhéà na dåñöavän asi | te’pi kanyäm eva prathamaà prakaöayanti | caramaà dhanuù |

maïjarékaù (svagatam)—katham ayaà väcäöatäm eva prakaöayati | [1.32 padyäd anantaram]

ity atra rävaëena [puruña-rüpeëa praviñöena] dhanuù-kanyayoù prakåtam arthaà parityajya räçi-lakñaëasyärthasya prasaïjanäd ayaà bhraàçaù |

atha leçaù—

leçaù syäd iìgita-jïäna-kåd viçeñaëavad vacaù ||276|| 120a

yathä mälaté-mädhave, kämandaké—

asau vidyäçäbhiù çiçur api vinirgatya bhavanäd

ihäyätaù sampraty avikala-çarac-candra-vadanaù |

yadäloka-sthäne bhavati puram unmäda-taralaiù

kaöäkñair näréëäà kuvalayita-vätäyanam iva ||277|| [mä.mä. 2.11]

ity atra kämandakyä mälaty-anuräga-jïäna-nivedanasya unmäda-taralair iti viçeñaëasya kathanäd ayaà leçaù |

atra kñobhaù—

kñobhas tv anya-gate hetäv anyasmin kärya-kalpanaà ||278|| 120

yathä ratnävalyäà, räjä (upasåtya udbandhanam apanéya)—devi ! kim idaà akäryaà kriyate ?

mama kaëöha-gatäù präëäù päçe kaëöha-gate tava |

anarthärtha-prayatno’yaà tyajyatäà sähasaà priye ||279|| [ra. 3.16]

atra päçe väsavadattä-kaëöha-gate tat-kärya-bhütasya präëänäà kaëöha-gatatvasya vatsa-räjena svasmin kalpanät kñobhaù |

atha manorathaù—

manorathas tu vyäjena vivakñita-nivedanam ||280|| 121a

yathä çäkuntale, çakuntalä (padäntaraà gatvä parivåtya prakäçam)—ladä-ballaa saàdäba-häraa ämaàtemi tumaà bhüobi pairbhoassa | [latä-valaya santäpa-häraka ämantraye tväà bhüyo’pi paribhogäya |] [3.21 padyäd anantaram]

atra latä-maëòapa-vyäjena duñyantämantraëaà manorathaù |

atha anukta-siddhiù—

prastävanaiva çeño’rtho yatränukto’pi gåhyate | 121

anukta-siddhir eñä syäd ity äha bharato muniù^¹ ||281||

atha särüpyaà—

dåñöa-çrutänubhütärtha-kathanädi-samudbhavam | 122

sädåçyaà yatra saìkñobhät tat särüpyaà nirüpyate ||282||

yathä veëi-saàhäre, (praviçya gadä-päëiù) bhémaù--tiñöha tiñöha bhéru ! kvädhunä gamyate ? (iti keçeñu grahétum icchati)

yudhiñöhiraù (baläd bhémam äliìgya)—durätman ! bhémärjuna-çatro duryodhana-hataka !

äçaiçaväd anudinaà janitäparädhaù

kñébo balena bhujayor hata-räja-putra |

äsädya me’ntaram idaà bhuja-païjarasaya

jévan prayäsi na padät padam adya päpa ||283|| [ve.saà. 6.38]

bhémaù—aye katham äryaù suyodhana-çaìkayä nirdayaà mäm äliìgati ?

ity atra cärväka-çrävita-duryodhana-vijaya-saìkathä-saìkñepeëa yudhiñöhirädénäà bhéme suyodhana-buddhi-kathanäd idaà särüpyam |

atha mälä—

épsitärtha-prasiddhy-arthaà kathyante yatra süribhiù | 123

prayojanäny anekäni sä mälety abhidhéyate ||284||

yathä dhanaïjaya-vijaye—

go-rakñaëaà sama-daçätrava-mäna-bhaìgaù

prétir viräöa-nåpater upakäriëaç ca |

paryäptam ekam api me samartosaväya

sarvaà punar militam atra mamaiva bhägyaiù ||285|| [dha.vi. 16]

atha madhura-bhäñaëam—

yat prasannena manasä püjyaà püjayitur vacaù | 124

stuti-prakäçanaà tat tu jïeyaà madhura-bhäñaëam ||286||

yathä anargha-räghave, daçarathaù (sapraçrayam)—bhagavan viçvämitra !

kaccit käntära-bhäjäà bhavati paribhavaù ko’pi çauväpado vä

pratyühena kratünäà na khalu makha-bhujo bhuïjate vä havéàñi |

kartuà vä kaccid antar vasati vasumaté-dakñiëaù sapta-tantur

yat sampräpto’si kià vä raghu-kula-tapasäm édåço’yaà vivartaù ||287|| [a.rä. 1.25]

viçvämitraù (vihasya)—

janayati tvayi véra diçäà patén

api gåhäìgaëa-mätra-kuöumbinaù |

ripur iti çrutir eva na västavé

pratibhayonnatir astu kutas tu naù ||288|| [a.rä. 1.26]

ity ädäv anyonyaà püjä-vacanaà madhura-bhäñaëam |

atha påcchä—

praçnenaivottaraà yatra sä påcchä parikértitä ||289|| 125

yathä—

sarva-kñiti-bhåtäà nätha dåñöä sarväìga-sundaré |

rämä ramye vanänte’smin mayä virahitä tvayä ||290|| [vi.u. 4.51]

ity atra parvatänäà nätha mayä virahitä priyä tvayä dåñöeti praçne räjïäà nätha tvayä virahitä mayä dåñöety uttarasya pratéyamänatväd iyaà påcchä |

atha upadiñöam—

pratigåhya tu çästrärthaà yad väkyam abhidhéyate |

vidvan-manoharaà svantam upadiñöaà tad ucyate ||291|| 126

yathä çäkuntale, çakuntalä (bhayaà näöayanté)—paurava rakkha abiëaaà | maaëa-saàtattäbi ëa hu attaëo pahabämi | [paurava rakña avinayam | madana-santaptäpi na khalv ätmanaù prabhavämi |]

räjä—bhéru alaà guru-janäd bhayena | na te vidita-dharmä hi bhagavän doñam atra grahéñyati kulapatiù | api ca—

gändharveëa vivähena bahvyo räjarñi-kanyakäù |

çrüyante pariëétäs täù pitåbhiç cänumoditäù ||292|| [a.ça. 3.20]

ity atra çästränurodhenaiva pravåttatväd idam upadiñöam |

atha dåñöam—

yathädeçaà yathä-kälaà yathä-rüpaà ca varëyate |

yat pratyakñaà parokñaà vä tad dåñöam dåñöavan matam ||293|| 127

yathä mälavikägnimitre, räjä—aho sarväsv avasthäsu cärutä çobhäntaraà puñyati | tathä hi—

vämaà sandhi-stimita-valayaà nyasya hastaà nitambe

kåtvä çyämä-viöapa-sadåçaà srasta-muktaà dvitéyam |

pädäìguñöhälulita-kusume kuööime pätitäkñaà

nåttäd asyäù sthitam atitaräà käntam åjväyatärdham ||294|| [mä.a.mi. 2.6]

ity atra itara-samakñaà sthitäyäù saàsthäna-jäti-varëanäd idaà pratyakña-dåñöam |

apratyakña-dåñöaà, yathä padmävatyäà—

vyatyasta-päda-kamalaà valita-tribhaìgé-

saubhägyam aàsa-viralé-kåta-keça-päçam |

piïchävataàsam urarékåta-vaàça-nälaà

vyämohanaà navam upaimi kåpä-viçeñam ||

ity atra apratyakñasyaiva gopäla-sundarasya saàsthäna-viçeña-jäti-varëanäd api dåñöavad äbhäsanäd idam apratyakña-dåñöam |

çré-siàha-bhüpena kavéçvaräëäà

viçräëitäneka-vibhüñaëena |

ñaö-triàçad uktäni hi bhüñaëäni

sa-lakñma-lakñyäëi muner matena ||296|| 128

säkñad evopadeçena präyo dharma-samanvayät |

aìgäìgi-bhäva-sampanna-samasta-rasa-saàçrayät ||297|| 129

prakåty-avasthä-sandhyädi-sampatty-upanibandhanät |

ähuù prakaraëädénäà näöakaà prakåtià budhäù ||298|| 130

atideça-bala-präpata-näöakäìgopajévanät |

anyäni rüpakäëi syur vikärä näöakaà prati ||299|| 131

ato hi lakñaëaà pürvaà näöakasyäbhidhéyate |

divyena vä mänuñeëa dhérodättena saàyutam ||300|| 132

çåìgära-véränyatara-pradhäna-rasa-saàçrayam |

khyäteti våtta-sambaddhaà sandhi-païcaka-saàyutam ||301|| 133

prakåty-avasthä-sandhy-aìga-sandhy-antara-vibhüñaëaiù |

patäkä-sthänakair våtti-tad-aìgaiç ca pravåttibhiù ||302|| 134

viñkambhakädibhir yuktaà näöakaà tat trivargadam |

tad etan näöakärambha-prakäro vakñyate mayä ||303|| 135

vidher yathaiva saìkalpo mukhatäà pratipadyate |

pradhänasya prabandhasya tathä prastävanä småtä ||304|| 136

arthasya pratipädyasya térthaà prastävanocyate |

prastävanäyäs tu mukhe nändé käryä çubhävahä ||305|| 137

äçérnamaskriyä-vastunirdeçänyatamä småtä |

candranämäìkitä präyo maìgalärtha-padojjvalä ||306|| 138

añöäbhir daçabhiç ceñöä seyaà dvädaçabhiù padaiù |

samair vä viñamair väpi prayojyety apare jaguù ||307|| 139

taträçér-anvitä nändé yathäbhiräma-räghave—

kriyäsuù kalyäëaà bhujaga-çayanäd utthitavataù

kaöäkñäù käruëya-praëaya-rasa-veëé-laharayaù |

harer lakñmé-lélä-kamala-dala-saubhägya-suhådaù

sudhä-sära-smeräù sucarita-viçeñaika-sulabhäù ||308||

namaskriyävaté nändé, yathä uttara-räma-carite—

idaà kavibhyaù pürvebhyah namo-väkaà praçäsmahe |

vandemahi ca täà väëém amåtäm ätmanaù kaläm ||309|| [u.rä.ca. 1.1]

vastu-nirdeçavaté nändé, yathä prabodha-candrodaye—

antar-näòé-niyamita-marul-laìghita-brahma-randhraà

svänte çänti-praëayini samunmélad-änanda-sändram |

pratyag-jyotir jayati yaminaù spañöa-läläöa-netra-

vyäja-vyaktékåtam iva jagad-vyäpi candrärdha-mauleù ||310|| [pra.ca. 1.2]

añöä-padänvitä, yathä mahävéra-carite—

atha svasthäya deväya nityäya hata-päpmane |

tyakta-krama-vibhägäya caitanya-jyotiñe namaù ||311|| [ma.vé.ca. 1.1]

daça-padänvitä yathä abhiräma-räghave kriyäsuù kalyäëam ity ädi | dvädaça-padänvitä, yathä anargha-räghave—

niñpratyüham upäsmahe bhagavataù kaumodaké-lakñmaëaù

koka-préti-cakora-päraëa-paöü jyotiñmaté locane |

yäbhyäm ardha-vibodha-mugdha-madhura-çrér ardha-nidräyito

näbhé-palvala-puëòaréka-mukulaù kamboù sapatné-kåtaù ||312|| [a.rä. 1.1]

atraiva maìgalärtha-pada-präyatvaà candranämäìkitatvaà ca drañöavyam |

nändy-ante tu praviñöena sütradhäreëa dhématä |

prasädhanäya raìgasya våttir yojyä hi bhäraté ||313|| 140

aìgäny asyäç ca catväri bharatenävabhäñire |

prarocanämukhe caiva véthé-prahasane iti ||314|| 141

véthé prahasanaà sva-sva-prasaìge vakñyate sphuöam |

prarocanä tu sä proktä prakåtärtha-praçaàsayä ||315|| 142

sadasya-citta-våtténäà saàmukhékaraëaà ca yat |

praçaàsä tu dvidhä jïeyä cetanäcetanäçrayä | 143

acetanau deça-kälau kälo madhu-çaran-mukhaù ||316||

tatra vasanta-praçaàsayä prarocanä, yathä padmävatyäà—

räjat-koraka-kaëöakä madhukaré-jhaìkära-huìkäriëér

älola-stavaka-stanér aviralädhüta-pravälädharäù |

äliìganti latä-vadhür atitaräm äsanna-çäkhä-karair

atyärüòha-rasälasäla-rasikäù känte vasantodaye ||317||

çarat-praçaàse, yathä veëé-saàhäre—

sat-pakñäà madhura-giraù prasädhitäçä madoddhatärambhäù |

nipatanti dhärtaräñöräù käla-vaçän mediné-påñöhe ||318|| [ve.saà. 1.6]

[atha deçaù]

deças tu devatäräja-tértha-sthänädir ucyate | 144

tad adya käla-näthasya yätretyädiñu lakñyatäm ||319||

cetanäs tu kathä-nätha-kavi-sabhya-naöäù småtäù | 145

kathä-näthäs tu dharmärtha-rasa-mokñopayoginaù ||320||

dharmopayoginas tatra yudhiñöhira-nalädayaù | 146

arthopayogino rudra-narasiàha-nåpädayaù ||321||

rasopayogino vidyädhara-vatseçvarädayaù | 147

mokñopayogino räma-väsudevädayo matäù ||322||

eke tv abhedam icchanti dharma-mokñopayoginoù ||323|| 148

[caturvidhäù kavayaù]

kavayas tu prabandhäras te bhaveyuç caturvidhäù |

udätta uddhataù prauòho vinéta iti bhedataù ||324|| 149

tatra udättaù—

antar-güòhäbhimänoktir udätta iti géyate ||325|| 150a

yathä mälavikägnimitre—

puräëam ity eva na sädhu sarvaà

na cäpi kävyaà navam ity avadyam |

santaù parékñyäntarad bhajante

müòhaù para-pratyayaneya-buddhiù ||326|| [mä.a.mi. 1.2]

atra santaù parékñety anena sva-kåteù parékñaëa-kñamatva-kalpito nija-garvaù käli-däsena vivakñita iti tasyodättatvam |

atha uddhataù—

paräpavädät svotkarña-vädé tüddhata ucyate ||327|| 150

yathä mälaté-mädhave—

ye näma kecid iha naù prathayanty avajïäà

jänanti te kim api tän prati naiña yatnaù |

utpatsyate’sti mama ko’pi samäna-dharmä

kälo hy ayaà niravadhir vipulä ca påthvé ||328|| [mä.mä. 1.8]

atra jänanti te kim apéti paräpavädät mama tu ko’pi samäna-dharmety ätmotkarña-kathanäc ca bhavabhüter uddhatatvam |

yathä prauòhaù—

yathocita-nijotkarña-vädé prauòha itéritaù ||329|| 151a

yathä karuëäkandale—

kavir bhäradväjo jagad-avadhi-jägran-nija-yaçä

rasa-çreëé-marma-vyavaharaëa-heväka-rasikaù |

yadéyänäà väcäà rasika-hådayolläsana-vidyäv

amandänandätmä pariëamati sandarbha-mahimä ||330||

atra rasa-prauòhi-sandarbha-prasädayor näöaka-nirmäëocitayor eva kathanät nijotkarñaà prakaöayann ayaà kaviù prauòha ity ucyate |

yuktyä nijotkarña-vädé prauòha ity aparaiù småtaù ||331|| 151

yathä mamaiva—nedänéntana-dépikä kim u tamaù-saìghätam unmülayed ity ädi [rasärëava-sudhäkare 1.55] |

atra jyotsnädi-dåñöänta-mukhena mädhuryaujaù-prasädäkhyänäà guëänäà sva-sähityaà rasaucityena [sattäà] pratipädayann ayaà kaviù prauòha ity ucyate |

atha vinétaù—

vinéto vinayotkarñät sväpakarña-prakäçakaù ||332|| 152a

yathä rämänande—

guëo na kaçcin mama väì-nibandhe

labhyeta yatnena gaveñito’pi |

tathäpy amuà räma-kathä-prabandhaà

santo’nurägeëa samädriyante ||333||

atra vinayotkarñäd apakarñam ätmany äropayann ayaà kavir vinéta ity ucyate |

atha sabhyäù—

sabhyäs tu vibudhair jïeyä ye didåkñänivtä janäù | 152

te’pi dvidhä prärthanéyäù prärthak iti ca sphuöam ||334||

idaà prayokñye yuñmäbhir anujïä déyatäm iti | 153

samprärthyäù sütradhäreëa prärthanéyä iti småtäù ||335||

tvayä prayogaù kriyatäm ity utkaëöhita-cetasaù | 154

ye sütriëaà prärthayante te sabhyäù prärthakäù småtäh ||336||

atha naöäù—

raìgopajévinaù proktä naöäs te’pi tridhä småtäù | 155

vädakä gäyakäç caiva nartakäç ceti kovidaiù ||337||

véëä-veëu-mådaìgädi-vädakä vädakäù småtäù | 156

äläpana-dhruvägéta-gäyakä gäyakä matäù |

nänä-prakäräbhinaya-kartäro nartakäù småtäù ||338|| 157

tad evam—

vistaräd uta saìkñepät prayuïjéta prarocanäm ||339|| 158a

tatra saìkñiptä prarocanä, yathä ratnävalyäm—

çréharño nipuëaù kaviù pariñad apy eñä guëa-grähiëé

loke häri ca vatsa-räja-caritaà näöye ca dakñä vayam |

vastv-ekaikam apéha väïchita-phala-präpteù padaà kià punar

mad-bhägyopacayäd ayaà samuditaù sarvo guëänäà gaëaù ||340|| [ra. 1.6]

atra kathä-näyaka-kavi-sabhya-naöänäà catürëäà saìkñepeëa varëanäd iyaà saìkñipta-prarocanä | vistarät tu bäla-rämäyaëädiñu drañöavyä |

evaà prarocayan sabhyän sütré kuryäd athämukham | 158

sütra-dhäro naöéà brüte sva-käryaà prati yuktitaù ||341||

prastutäkñepa-citroktyä yat tad ämukham éritam | 159

tréëyämukhäìgäny ucyante kathodghätaù pravartakaù ||342||

prayogätiçayaç ceti teñäà lakñaëam ucyate | 160

sütriëo väkyam arthaà vä svetivåtta-samaà yadä |

svékåtya praviçet pätraà kathodghäto dvidhä mataù ||343|| 161

tatra väkyena kathodghäto, yathä ratnävalyäà—

dvépäd anyasmäd api madhyäd api jala-nidher diço’py antät |

änéya jhaöiti ghaöayati vidhir abhimatam abhimukhé-bhütaù ||344|| [ra. 1.7]

iti sütradhärasya priyä-samäçväsana-väkyaà svasyänukülatayä paöhato yaugandharäyaëasya praveçät kathodghätaù |

arthena kathodghäto, yathä veëé-saàhäraù—

nirväëa-vaira-dahanäù praçamädaréëäà

nandantu päëòu-tanayäù saha mädhavena |

rakta-prasädhita-bhuvaù kñata-vigrahäç ca

svasthä bhavantu kuru-räja-sutäù sa-bhåtyäù ||345|| [ve.saà. 1.7]

atrottarärdhe sütradhäreëa dhärtaräñöräëäà svarga-sthiti-nirupadrava-lakñaëayor arthayor vivakñitayoù satoù bhémena svasthä bhavantu mayi jévati dhärtaräñörä iti nirupadrava-lakñaëasyaivärtha-viçeñasya grahaëena praveçaù kåta iti ayam arthena kathodghätaù |

atha pravartakaù—

äkñiptaà käla-sämyena pravåttiù syät pravartakam ||346|| 162a

yathä bäla-rämäyaëe—

prakaöita-rämämbhojaù kauçikavän sapadi lakñmaëänandé |

çara-cäpa-namana-hetor ayam avatérëaù çarat-samayaù ||347|| [bä.rä. 1.16]

atra viçvämitra-räma-lakñmaëänäà çarat-samaya-varëana-sämyena praveçaù pravartakaù ||

atha prayogätiçayaù --

eño’yam ity upakñepät sütradhära-prayogataù | 162

prayoga-sücanaà yatra prayogätiçayo hi saù ||348||

yathä mälavikägnimitre—

çirasä prathama-gåhétäm äjïäm icchämi pariñadaù kartum |

devyä iva dhäriëyäù sevä-dakñaù parijano’yam ||349|| [mä.a.mi. 1.3]

aträyam ity upakñepeëâkñiptaù parijana-praveçaù prayogätiçayaù |

tathä ca çäkuntale—

taväsmi géta-rägeëa häriëä prasabhaà håtaù |

eña räjeva duñyantaù säraìgeëätiraàhasä ||350|| [a.çä. 1.5]

ity atra eña ity upakñipto duñyanta-praveçaù prayogätiçayaù |

prastävanä-sthäpaneti dvidhä syäd idam ämukham | 163

vidüñaka-naöé-päripärçvikaiù saha saàläpan ||351||

stoka-véthy-aìga-sahitäny ämukhäìgäni sütra-bhåt | 164

yojayed yatra näöya-jïair eñä prastävanä småtä ||352||

sarvämukhäìga-véthy-aìga-sametair väkya-vistaraiù | 165

sütradhäro yatra naöé-vidüñaka-naöädibhiù ||353||

saàlapana prastutaà cärtham äkñipet sthäpanä hi sä | 166

çåìgära-pracure näöye yogyaù syäd ämukha-kramaù ||354||

ratnävalydike präyo lakñyatäà kovidair ayam | 167

vérädbhutädi präye tu präyaù prastävanocitä ||355||

anargha-räghavädyeñu präyaço vékñyatäm iyam | 168

häsya-bébhatsa-raudrädi-präye tu sthäpanä matä ||356||

véra-bhadra-vijåmbhädau sä präyeëa samékñyatäm | 169

kathitäny ämukhäìgäni véthy-aìgäni pracakñmahe ||357||

ämukhe’pi ca véthyäà ca sädhäraëye’pi saàmataù | 170

véthy-aìga-saàprathä teñäà véthyäm ävaçyakatvataù ||358||

udghätyakävalagita-prapaïca-trigate chalam | 171

väkkely-adhibale gaëòam avasyandita-nälike ||359||

asat-praläpa-vyähärau mådavaà ca trayodaça | 172

tatrodghätyakam anyonyäläpa-mälä dvidhä hi tat |

güòhäratha-pada-paryäya-kramät praçnottara-kramät ||360|| 173

tatra güòhärtha-pada-paryäya-kramäd udghätyakaà, yathä vérabhadra-vijåmbhita-nämani òime—

sakhe ko’yaà raudraù kathaya mahitaù ko’pi hi raso

raso nämäyaà kaù småti-surabhir äsväda-mahimä |

samäsvädaù ko’yaà krama-galita-vedyäntara-matir

mano’vasthä jïätaà nanu vadasi nidräntaram iti ||361||

atra raudra-rasa-svarüpa-vivecanäya rasäsvädävasthä-lakñaëair güòhärtha-pada-paryäyair naöa-sütradhärayoù saàläpäd idam ädimam udghätyakam |

praçnottara-kramäd, yathä tatraiva òime—

sevyaà kià param uttamasya caritaà lokottaraù kaù pumän

çré-siàhaù sa tu kédåço vada nidhir dharmasya dharmas tu kaù |

satyoktir vacanaà tu kià kavi-nutaà ko näma tädåk kavir

viçveçaù sa tu kédåço vijayate viçveñu viçveçavat ||362||

atra güòhärtha-pada-paryäya-rahita-praçnottara-krameëa naöa-sütradhärayoù saàläpät prakåta-kavi-varëanopayuktam idam udghätyakam |

atha avalagitam—

dvidhävalagitaà proktam arthävalaganätmakam |

anya-prasaìgäd anyasya saàsiddhiù prakåtasya va ||363|| 174

anya-prasaìgäd anyasya siddhyä avalagitaà, yathä abhiräma-räghave anapota-näyakéye—

hanta särasvataà cakñuù kavénäà kränta-darçinäm |

atiçayya pravarteta niyatärtheñu vastuñu ||364||

atra sütradhäreëa kavénäà särasvataà cakñur iti kavi-sämänya-varëanena sväbhilañita-kavi-viçeñotkarña-sädhana-rüpät prakåtäerthävalaganäd avalagitam idam |

anya-prasaìgena prakåtasya siddhir, yathä anargha-räghave—

sütradhäraù—märiña, sthäne khalu bhavataù kutühalam | édåçam evaitat |

tat tädåg ujjvalakakutstha-kula-praçasti-

saurabhya-nirbhara-gabhéra-manoharäëi |

välméki-väg-amåta-küpa-nipäna-lakñmém

etäni bibhrati muräri-kaver vacäàsi ||365|| [a.rä. 1.12]

aträprakåta-välméki-varëana-prasaìgena prakåta-märiña-kutühalotkarña-saàsädhana-rüpät prakåta-näöyävalaganäd idaà dvitéyam avalagitam |

atha prapaïcaù—

prapaïcas tu mithaù stotram asad-bhütaà ca häsya-kåt ||366|| 175a

yathä vérabhadra-vijåmbhaëe—

näöyäcäryas tvam asi suhådäà tvädåçänäà prasädät

ko’yaà géta-çrama-vidhir aho bhinna-kaëöho’dya jätaù |

jïätaà jïätaà parihasasi mäà bhäñitair bhäva-garbhair

maivaà väcyaà tvam asi hi gurus tatra ceñöiù pramäëam ||367||

atra naöa-sütradhärayor anyathärthasyänyonya-stotrasya häsyäyaiva pravåttatvät prapaïcaù |

atha trigatam—

çruti-sämyäd anekärtha-yojanaà trigataà bhavet ||368|| 175b

yathäbhiräma-räghave, päripärçvikaù—

väëé-muraja-kvaëitaà çruti-subhagaà kià sudhä-mucaù stanitam |

jaladasya kim ä jïätaà tava madhura-gabhéra-väg-viläso’yam ||369||

atra sütradhära-väg-viläse muraja-jalada-dhvani-vitarka-sambhävanät trigatam |

atha chalam—

proktaà chalaà sasotpräsaiù priyäbhäsair vilobhanam ||370|| 176a

yathä abhiräma-räghave—

vidvän asau kalävän api rasiko bahu-vidha-prayogajïaù |

iti ca bhavantaà vidmo nirvyüòhaà sädhu tat tvayä sarvam ||371||

atra viparéta-lakñaëayä prahelikärtham ajänataù päripärçvikasyopälambhanät chalam |

atha väkkeliù—

säkäìkñasyaiva väkyasya väkkeliù syät samäptitaù ||372|| 176

yathä maheçvaränande—

kula-çoka-haraà kumäram ekaà

kuhanä-bhairava-päraëonmukhäbhyäm |

upahüya kåtädaraà pitåbhyäm

upari prastutam oà namaù çiväya ||373||

atra väkye säkäìkñe viçeñäàçam anuktvä namaù çiväyeti samäpti-kathanäd väk-keliù |

atha adhibalam—

spardhayänyonya-sämarthya-vyaktis tv adhibalaà bhavet ||374|| 177a

yathä vérabhadra-vijåmbhaëe—

mä bhüc cintä taveyaà mayi sati kuçale duñkaraù kià prayogo

mänin jänäsi kià tvaà kim api na viditä cäturé me tvayä kim |

ästäà sva-stotra-kanthä kåtam iha kathaitair bhüta-pürvaiù prasaìgaiù

patnyähaà vaçya-karmä sapadi naöavidhäv eña sajjébhavämi ||375||

atra naöa-sütradhärayoù paraspara-spardhayä sva-sva-prayoga-sämarthya-prakäçanäd adhibalam |

atha gaëòam—

gaëòaà prastuta-sambandhi bhinnärthaà sahasoditam ||376|| 177b

yathä veëé-saàhäre—

nirväëa-vaira-dahanäù praçamädaréëäà

nandantu päëòu-tanayäù saha mädhavena |

rakta-prasädhita-bhuvaù kñata-vigrahäç ca

svasthä bhavantu kuru-räja-sutäù sa-bhåtyäù || [ve.saà. 1.7]

tatra sütradhäreëa nirupadrava-lakñaëe’rthe vivakñite’pi svarga-sthiti-lakñaëärtha-sücakasya rakta-prasädhitaa-bhuva ity ädi-çliñöa-väkyasya sahasä prastuta-sambandhitayä bhäñitatväd gaëòam |

atha avasyanditam—

pürvoktasyänyathä vyäkhyä yaträvasyanditaà hi tat ||377|| 178a

yathä veëé-saàhäre, sütradhäraù—

sat-pakñä madhura-giraù prasädhitäçä madoddhatärambhäù |

nipatanti dhärtaräñöräù käla-vaçän mediné-påñöhe ||378|| [ve.saà. 1.6]

päripärçvikaù (praviçya sambhräntaù)—çäntaà päpam | pratihatam amaìgalam |

sütradhäraù—mä bhaiñéù | nanu çarat-samaya-varëanäçaàsayä haàsän dhärtaräñörä iti vyapadiçämi |

atra pürvoktasya suyodhanädi-nipätasya haàsa-pätatvena vyäkhyänäd idam avasyanditam |

atha nälikä—

prahelikä nigüòhärthä häsyärthaà nälikä småtä | 178

antar-läpä bahir-läpety eñä dvedhä saméritä ||379||

tatra antar-läpä, yathä prasanna-räghave—

pratyaìkam aìkurita-sarva-navävatäran-

navyollasat-kusuma-räji-viräji-bandham |

gharmetaräàçum iva vakratayätiramyaà

näöya-prabandham atimaïjula-saàvidhänam ||380|| [pra.rä. 1.7]

atra prasanna-räghava-nämety uttarasya saptäkñaräñöa-paìkti-krameëa likhite’sminn eva çloke mågyatväd antar-läpo nämeyam |

bahir-läpä, yathä bäla-rämäyaëe—

kama-baòòhanta-viläsaà rasäsale kaà karei kandappo |

[krama-vardhamäna-viläsaà rasätale kaà karoti kandarpaù |]

sütradhäraù—aye praçnottaram | seyam asmat-prétir iti devädeçaù | tat svayam eva väcayämi—

nirbhaya-gurur vyadhatta ca välméki-kathäà kim anusåtya ||381|| [bä.rä. 1.5]

ity atra bäla-rämäyaëam ity uttarasya bahir eva mågyatväd bahir-läpä näma nälikeyam |

atha asat-praläpaù—

asambaddha-kathäläpo’sat-praläpa itéritaù ||382|| 179b

yathä vérabhadra-vijåmbhaëe, naöaù—

patné parilambi-kucä tanayä mama danturäpi taruëa-vayäù |

kréòä-kapir asti gåhe tad ahaà näöya-prayoga-marmajïaù ||383||

atra naöena svakéya-näöya-prayoga-marmajïatve hetutayä kathitänäà kréòä-kapi-sad-bhävädénäm asambaddhatväd ayam asat-praläpaù |

atha vyähäraù—

anyärthaà vacanaà häsya-karaà vyähära ucyate ||384|| 180a

yathä änanda-koça-nämani prahasane—(praviçya) naöé—ayya ko ëioo ? [ärya, ko niyogaù ?]

sütradhäraù—ärye gargarike nünam änanda-koça-näbhiläñiëé pariñad iyam |

naöé—tä daàsedu ayyo | tado kià bilaàbeëa | [tad darçayatu äryaù | tataù kià vilambena ?]

sütradhäraù—ayi gäyike gargarike bhavatyä mukha-vyäpäreëa béjotthäpanänusandhäyinä bhavitavyam |

naöé (sa-harñam)—kériso so muha-bäbäro | [kédåçaù sa mukhya-vyäpäraù ?]

sütradhäraù—nanv amum eva çiçiram adhikåtya dhruvä-gäna-rüpaù |

ity atra änanda-koça-béjotthäpana-mukha-vyäpäräëäà rüpaka-béjotthäpana-dhruvä-gänärthänäm api anyärtha-pratétyä häsyakaratväd ayaà vyähäraù |

atha mådavam—

doñä guëä guëä doñä yatra syur mådavaà hi tat ||385|| 180b

yathä—

närhäù kevala-veda-päöha-vidhinä kérä iva chändasäù

çästréyäbhyasanäc chunäm iva nåëäm anyonya-kolähalaù |

vyarthaà kävyam asatya-vastu-ghaöanät svapnendrajälädivad

vyäkérëa-vyavahära-nirëaya-kåte tv ekaiva käryä småtiù ||386||

atra kävyädiñu guëa-bhüteñv api doñatva-kathanäd mådavam idam |

evam ämukham äyojya sütradhäre sahänuge |

niñkränte’that tad-äkñiptaiù pätrair vastu prapaïcayet ||387|| 181

vastu sarvaà dvidhä sücyam asücyam iti bhedataù |

rasa-hénaà bhaved atra vastu tat sücyam ucyate ||388|| 182

yad vastu nérasaà tat tu sücayet sücakäs tv amé |

viñkambha-cülikäìkäsyäìkävatära-praveçakäù ||389|| 183

tatra viñkambho bhüta-bhävi-vastv-aàça-sücakaù |

amukhya-pätra-racitaù saìkñepaika-prayojanaù ||390|| 184

sa çuddho miçra ity ukto miçraù syän néca-madhyamaiù |

so’yaà ceöé-naöäcärya-saàläpa-parikalpitaù ||391|| 185

mälavikägnimitrasya prathamäìke nirüpyatäm |

çuddhaù kevala-madhyo’yam ekäneka-kåto dvidhä ||392|| 186

ratnävalyäm eka-çuddhaù präpta-yaugandharäyaëaù |

aneka-çuddho viñkambhaù ñañöhäìke’nargha-räghave | 187

nirüpyatäà samprayukto mälyavacchuka-säraëaiù ||393||

atha cülikä—

vandi-mägadha-sütädyaiù pratiséräntara-sthitaiù | 188

arthopakñepaëaà yat tu kriyate sä hi cülikä ||394||

sä dvidhä cülikä khaëòa-cülikä ceti bhedataù | 189

pätrair yavanikäntaùsthaiù kevalaà yä tu nirmitä ||395||

ädäv aìkasya madhye vä cülikä näma sä småtä | 190

praveça-nirgamäbhäväd iyam aìkäd bahir gatä ||396||

aìkädau cülikä, yathä anargha-räghave saptamäìke, nepathye—

tamisrä-mürcchäla-trijagad-agadìkära-kiraëe

raghüëäà gotrasya prasavitari deve savitari |

puraùsthe dik-pälaiù saha para-gåhäväsa-vacanät

praviñöo vaidehé dahanam atha çuddhä ca niragät ||397|| [a.rä. 7.1]

ity ädau nepathya-gatair eva pätraiù sétä-jvalana-praveça-nirgamädénäm arthänäà prayogänucitänäà sücanäd iyaà cülikä |

aìka-madhye, yathä ratnävalyäà dvitéyäìke, (nepathye kalakalaù)—

kaëöhe kåttävaçeñaà kanaka-mayam adhaù çåìkhalä-däma karñan
kräntvä dväräëi heläcala-caraëa-raëat-kiìkaëé-cakravälaù |

dattätaìko’ìganänäm anusåta-saraëiù sambhramäd açva-pälaiù
prabhrañöo’yaà plavaìgaù praviçati nåpater mandiraà manduräyäù ||398|| [ra. 2.2]

atra nepathya-gataiù pätraiù prayogänucitasya vänara-viplavädy-arthasya sücanäd iyaà madhya-cülikä |

atha khaëòa-cülikä—

raìga-nepatha-saàsthäyi-pätra-saàläpa-vistaraiù | 191

ädau kevalam aìkasya kalpitä khaëòa-cülikä |

praveça-nirgamäpräpter iyam aìkäd bahir-gatä ||399|| 192

yathä bäla-rämäyaëe saptamäìkasyädau, (tataù praviçati vaitälikaù karpüra-caëòaù) vaitälikaù—bhadra candana-caëòa parityaja nidrä-mudräm | vimuïca nijoöajäbhyantaram |

nepathye—ayya kappura-caàòa esä miööhä pabhäda-ëiddä | suvissaà däva | [ärya karpüra-caëòa eñä miñöä prabhäta-nidrä | svapsyämi tävat |]

karpüra-caëòaù—aho utsäha-çaktir bhavataù | amantra-çélo mahé-patiù apara-prabandha-darçé kaviù apäöha-ruciç ca vadné na ciraà nandati |

nepathye—tä ettha saàtthara-tthido ëimélida-ëaaëo jebba suppabhädaà paöhissaà | [tad atra saàstara-sthito nimélita-nayana eva suprabhätaà paöhiñyämi |]

karpüra-caëòaù—etad api bhavato bhüri | tad upaçlokayävo rämabhadram | (kiïcid uccaiù)

märtaëòaika-kula-prakäëòa-tilakas trailokya-rakñä-maëir

viçvämitra-mahämuner nirupadhiù çiñyo raghu-grämaëéù |

rämas täòita-täöakaù kim aparaà pratyakña-näräyaëaù

kausalyä-nayanotsavo vijayatäà bhü-käçyapasyätmajaù ||400|| [bä.rä. 7.3]

nepathye—

kandapp-uddäma-dappa-ppasamaëa-guruëo bahmaëo käla-daëòe

päëià deàtassa gaàgä-taralida-sasiëo pabbaé-ballahassa |

cäbaà caàòähisiàjäraba-harida-ëahaà karñaëäruddha-majjhaà

jaà bhaggaà tassa saddo ëisuëiti huaëe bittharaàto ëamäi ||401|| [bä.rä. 7.4]

[kandarpoddäma-darpa-praçamana-guror brahmaëaù käla-daëòe

päëià dätur gaìgä-taralita-çaçinaù parvaté-vallabhasya |

cäpaà caëòäbhiçiïjä-rava-bharita-nabhaù karñaëäruddha-madhyaà

yat bhagnaà tasya çabdo niùçrüyate bhuvane vistaran na mäti || ]

atra praviñöena karpüra-caëòena yavanikäntargatena candana-caëòena ca paryäya-pravåtta-väg-viläsais täöakävadhädi-vibhéñaëäbhaya-pradänäntasya rämabhadra-caritasya bähulyät prayogänucitasya sücanäd iyaà khaëòa-cülikä |

enäà viñkambham evänye prähur naitan mataà mama |

apraviñöasya saàläpo viñkambhe na hi yujyate | 193

tad viñkambha-çiraskatvän mateyaà khaëòa-cülikä ||402||

atha aìkäsyam—

pürväìkänte sampraviñöaiù pätrair bhävy-aìka-vastunaù | 194

sücanaà tad-avicchityai yat tad aìkäsyam éritam ||403||

yathä hi véra-carite dvitéyäìkävasänake | 195

praviñöena sumantreëa sücitaà räma-vigrahe ||404||

vasiñöha-viçvämiträdi-samäbhäñaëa-lakñaëam | 196

vastüttaräìke pürvärthävicchedenaiva kalpitam ||405||

athäìkävatäraù—

aìkävatäraù päträëäà pürva-käryänuvartinäm | 197

avibhägena sarveñäà bhäviny aìke praveçanam ||406||

dvitéyäìke mälavikägnimitre sa nirüpyatäm | 198

pätreëäìka-praviñöena kevalaà sücitatvataù |

bhaved aìkäd abähyatvam aìkäsyäìkävatärayoù ||407|| 199

atha praveçakaù—

yan nécaiù kevalaà pätrair bhävi-bhütärtha-sücanam |

aìkayor ubhayor madhye sa vijïeyaù praveçakaù ||408|| 200

so’yaà ceöi-dvayäläpa-saàvidhänopakalpitaù |

mälaté-mädhave präjïair dvitéyäìke nirüpyatäm ||409|| 201

asücyaà tu çubhodätta-rasa-bhäva-nirantaram |

prärambhe yady asücyaà syäd aìkam evätra kalpayet ||410|| 202

rasälaìkära-vastünäm upalälana-käìkñiëäm |

janany-aìkavadädhära-bhütatväd aìka ucyate ||411|| 203

aìkas tu païcañair dvitrair aìgino’ìgasya vastunaù |

rasasya vä samälamba-bhütaiù pätrair manoharaù | 204

saàvidhäna-viçeñaù syät taträsücyaà prapaïcayet ||412||

atha asücyavibhägaù—

asücyaà tad dvidhä dåçyaà çrävyaà cädyaà tu darçayet | 205

dvedhä dvitéyaà svagataà prakäçaà ceti bhedataù ||413||

svagataà svaika-vijïeyaà prakäçaà tad dvidhä bhavet | 206

sarva-prakäçaà niyata-prakäçaà ceti bhedataù ||414||

sarva-prakäçaà sarveñäà sthitänäà çravaëocitam | 207

dvitéyaà tu sthiteñv apy eñv ekasya çravaëocitam ||415||

dvidhä vibhävyate’nyac ca janäntam apaväritam | 208

tripatäkä-kareëänyän apaväryäntarä kathäm ||416||

anyenämantraëaà yat syät taj janäntikam ucyate | 209

rahasyaà kathyate’nyasya parävåtyäpaväritam ||417||

itthaà çrävyaà ca dåçyaà ca prayujya susamähitaiù | 210|

pätrair niñkramaëaà käryam aìkänte samam eva hi ||418||

aìka-cchedaç ca kartavyaù kälävasthänurodhataù | 211

dinärdha-dinayor yogyam aìke vastu pravartayet ||419||

atha garbhäìkaù—

aìka-prasaìgäd garbhäìka-lakñaëaà vakñyate mayä | 212

rasanäyaka-vastünäà mahotkarñäya kovidaiù ||420||

aìkasya madhye yo’ìkaù syäd asau garbhäìka éritaù | 213

vastu-sücaka-nändéko diì-mätra-mukha-saìgataù ||421||

arthopakñepakair hénaç cülikä-parivarjitaiù | 214

aneñyad-vastu-viñayaù pätraiç tri-caturair yutaù ||422||

nätiprapaïcetivåttaù svädhäräìkäìga-çobhitaù | 215

prastutärthänubandhé ca pätra-niñkramaëävadhiù ||423||

prathamäìke na kartavyaù so’yaà kävya-viçäradaiù | 216

so’yam uttara-räme tu rasotkarñäya kathyatäm ||424||

netur utkarñako jïeyo bäla-rämäyaëe tv ayam | 217

amogha-räghave so’yaà vastütkarñaika-käraëam ||425||

näöake aìka-niyamaù—

näöake’ìkä na kartavyäù païca-nyünä daçädhikäù | 218

tad édåça-guëopetaà näöakaà bhukti-muktidam ||426||

tathä ca bharataù—

dharmärtha-sädhanaà näöyaà sarva-duùkhäpanoda-kåt |

äsevadhvaà tad åñayas tasyotthänaà tu näöakam ||427|| iti |

pürëädi-näöaka-bhedänaìgékäraù—

näöakasya tu pürëädi-bhedäù kecana kalpitäù | 219

teñäà nätéva ramyatväd aparékñäkñamatvataù |

muninänädåtatväc ca tän uddeñöum udäsmahe ||428|| 220

atha prakaraëam—

yatretivåttam utpädyaà dhéra-çäntaç ca näyakaù |

rasaù pradhänaà çåìgäraù çeñaà näöakavad bhavet ||429|| 221

tad dhi prakaraëaà çuddhaà dhürtaà miçraà ca tat tridhä |

kula-stré-näyakaà çuddhaà mälaté-mädhavädikam ||430|| 222

gaëikä-näyikaà dhürtaà kämadattähvayädikam |

kitava-dhyputakärädi-vyäpäraà tv atra kalpayet ||431|| 223

miçraà tat kulajä-veçye kalpite yatra näyike |

dhürta-çuddha-kramopetaà tan måcchakaöikädikam ||432|| 224

näöikäyäù na påthag-rüpatvam—

näöikä tv anayor bhedo na påthag rüpakaà bhavet |

prakhyätaà nåpater våttaà näöakäd ähåtaà yataù ||433|| 225

buddhi-kalpita-vastutvaà tathä prakaraëäd api |

vimarça-sandhi-rähityaà bhedakaà cen na tan matam ||434|| 226

ratnävalyädike lakñye tat-sandher api darçanät |

stré-präya-caturaìkädi-bhedakaà cen na tan matam ||435|| 227

eka-dvi-try-aìka-päträdi-bhedenänantatä yataù |

devé-vaçät saìgamena bhedaç cet tan na yujyate |

mälavikägni-miträdau näöikätva-prasaìgataù ||436|| 228

prakaraëikä-näöikayor anusaraëéyä hi näöikä-saraëiù |

ata eva bharata-muninä näöyaà daçadhä nirüpitaà pürvam ||437|| 229

atha utåñöikäìkaù—

khyätena vä kalpitena vastunä präkåtair naraiù |

anvitaù kaiçiké-hénaù sättvatyärabhaöé-måduù ||438|| 230

stréëäà viläpa-vyäpärair upetaù karuëäçrayaù |

nänä-saìgräma-saànäha-prahäramaraëotkaöaù ||439|| 231

mukha-nirvähavän yaù syäd eka-dvi-try-aìka icchayä |

utsåñöikäìkaù sa jïeyaù sa-viñkambha-praveçakaù ||440|| 232

asminn amaìgala-präye kuryän maìgalam antataù |

prayojyasya vadhaù käryaù punar ujjévanävadhiù ||441|| 233

ujjévanäd apy adhikaà manoratha-phalo’pi vä |

vijïeyam asya lakñyaà tu karuëäkandalädikam ||442|| 234

atha vyäyogaù—

khätetivåtta-sampanno niùsahäyaka-näyakaù |

yukto daçävaraih khyätair uddhataiù pratinäyakaiù ||443|| 235

vimarça-garbha-rahito bhäraty-ärabhaöé-sphuöaù |

häsya-çåìgära-rahita ekäìko raudra-saàçrayaù ||444|| 236

eka-väsara-våttäntaù präpta-viñkambha-cülikaù |

astré-nimitta-samaro vyäyogaù kathito budhaiù | 237

vijïeyam asya lakñyaà tu dhanaïjaya-jayädikam ||445||

atha bhäëaù—

svasya vänyasya vä våttaà viöena nipuëoktinä | 238

çaurya-saubhägya-saàstutyä véra-çåìgära-sücakam ||446||

buddhi-kalpitam ekäìkaà mukha-nirvahaëänvitam | 239

varëyate bhäraté-våttyä yatra taà bhäëam érate ||447||

eka-pätra-prayojye’smin kuryäd äkäça-bhäñitam | 240

anyenänuktam apy anyo vacaù çrutveva yad vadet ||448||

iti kià bhaëaséty etad bhaved äkäça-bhäñitam | 241

läsyäìgäni daçaitasmin saàyojyänyatra täni tu ||449||

geya-padaà sthita-päöhyam äsénaà puñpa-gandhikä | 242

pracchedakas trimüòhaà ca saindhaväkhyaà dvimüòhakam |

uttamottamakaà cänyad ukta-pratyuktam eva ca ||450|| 243

atha geya-padam—

véëädi-vädanenaiva sahitaà yatra bhävyate |

lalitaà näyikä-gétaà tad geya-padam ucyate ||451|| 244

caïcat-puöädinä väkyäbhinayo näyikä-kåtaù |

bhümi-cäré-pracäreëa sthita-päöhyaà tad ucyate ||452|| 245

bhrü-netra-päëi-caraëa-viläsäbhinayänvitam |

yojyam äsénayä päöhyam äsénaà tad udähåtam ||453|| 246

nänä-vidhena vädyena nänä-täla-layänvitam |

läsyaà prayujyate yatra sä jïeyä puñpa-gandhikä ||454|| 247

anyäsaìgama-çaìkinyä näyakasyätiroñayä |

prema-ccheda-prakaöanaà läsyaà pracchedakaà viduù ||455|| 248

aniñöhura-çlakñëa-padaà sama-våttair alaìkåtam |

näöyaà puruña-bhäväòhyaà trimüòhakam udähåtam ||456|| 249

deça-bhäñä-viçeñeëa calad-valaya-çåìkhalam |

läsyaà prayujyate yatra tat saindhavam iti småtam ||457|| 250

cärébhir lalitäbhiç ca citrärthäbhinayänvitam |

spañöa-bhäva-rasopetaà läsyaà yat tad dvimüòhakam ||458|| 251

aparijïäta-pärçvasthaà geya-bhäva-vibhüñitam |

läsyaà sotkaëöha-väkyaà tad uttamottamakaà bhavet ||459|| 252

kopa-prasäda-janitaà sädhikñepa-padäçrayam |

väkyaà tad ukta-pratyuktaà yünoù praçnottarätmakam ||460|| 253

çåìgära-maïjaré-mukhyam asyodäharaëaà matam |

läsyäìga-daçakaà tatra lakñyaà lakñya-vicakñaëaiù ||461|| 254

atha samavakäraù—

prakhyätenetivåttena näyakair api tad-vidhaiù |

påthak-prayojanäsaktair militair deva-dänavaiù ||462|| 255

yuktaà dvädaçabhir véra-pradhänaà kaiçiké-mådu |

try-aìkaà vimarça-hénaà ca kapaöa-traya-saàyutam ||463|| 256

tri-vidravaà tri-çåìgäraà vidyät samavakärakam |

mohätmako bhramaù proktaù kapaöas trividhas tv ayam ||464|| 257

sattvajaù çatrujo daiva-janitaç ceti sattvajaù |

krüra-präëi-samutpannaù çatrujas tu raëädijaù ||465|| 258

vätyävarñädi-sambhüto daivajaù kapaöaù småtaù |

udäharaëam eteñäm ävege lakñyatäà budhaiù ||466|| 259

jéva-gräho’pi moho vä kapaöäd vidravas tataù |

kapaöa-traya-sambhüter ayaà ca trividho mataù | 260

dharmärtha-käma-sambaddhas tridhä çåìgära éritaù ||467||

dharma-çåìgäraù—

vratädi-janitaù kämo dharma-çåìgära éritaù | 261

pärvaté-çiva-sambhogas tad udäharaëaà matam ||468||

artha-çåìgäraù—

yatra kämena sambaddhair arthair arthänubandhibhiù | 262

bhujyamänaiù sukha-präptir artha-çåìgära éritaù ||469||

särvabhauma-phala-präpti-hetunä vatsa-bhüpateù | 263

ratnävalyä samaà bhogo vijïeyä tad udähåtiù ||470||

käma-çåìgäraù—

durädara-surä-päna-para-därädi-kelijaù | 264

tat-tad-äsväda-lalitaù käma-çåìgära éritaù ||471||

tad udäharaëaà präyo dåçyaà prasanädiñu | 265

çåìgära-tritayaà tatra nätra bindu-praveçakau ||472||

mukha-pratimukhe sandhé vastu dvädaça-näòikam | 266

prathame kalpayed aìke näòikä ghaöikä-dvayam ||473||

mukhädi-sandhi-trayaväàç caturnäòika-vastukaù | 267

dvitéyäìkas tåtéyas tu dvi-näòika-kathäçrayaù ||474||

nirvimarça-catuù-sandhir evam aìkäs trayaù småtäù | 268

véthé-prahasanäìgäni kuryäd atra samäsataù ||475||

prastävanäyäù prastäve prokto véthy-aìga-vistaraù | 269

daça prahasanäìgäni tat-prasaìge pracakñmahe |

udäharaëam etasya payodhi-mathanädikam ||476|| 270

atha véthé—

sücya-pradhäna-çåìgärä mukha-nirvahaëänvitä |

eka-yojyä dviyojyä vä kaiçiké-våtti-nirmitä ||477|| 271

véthy-aìga-sahitaikäìkä véthéti kathitä budhaiù |

asyäà präyeëa läsyäìga-daçakaà yojayen na vä ||478|| 272

sämänyä parakéyä vä näyikätränurägiëé |

véthy-aìga-präya-våttitvän nocitä kula-pälikä | 273

lakñyam asyäs tu vijïeyaà mädhavé-véthikädikam ||479||

atha prahasanam—

vastu-sandhy-aìka-läsyäìga-våttayo yatra bhäëavat | 274

raso häsyaù pradhänaà syäd etat prahasanaà matam ||480||

viçeñeëa daçäìgäni kalpayed atra täni tu | 275

avagalitävaskandau vyavahäro vipralambha upapattiù |

bhayam anåtaà vibhräntir gadgada-väk ca praläpaç ca ||481|| 276

tatra avagalitam—

pürvam ätma-gåhétasya samäcärasya mohataù |

düñaëaà tyajanaà cätra dvidhävagalitaà matam ||482|| 277

yathä änanda-koça-nämani prahasane, mithyä-térthaù—

yäni dyanti galäd adhaù sukåtino lomnäà ca teñäà sthitià

yäny ürdhvaà paripoñayanti puruñäs teñäà muhuù khaëòanam |

kåtvä sarva-jagad-viruddha-vidhinä saïcäriëäà mädåçäà

çré-gétä ca harétaké ca harato hantopabhogyaà vayaù ||483||

atra kenäpi yati-bhrañöena sva-gåhétasya yaty-äçramasya düñaëäd idam avagalitam |

tyajanäd, yathä prabodha-candrodaye, kñapaëakaù—

ayi péëa-ghaëatthaëa-sohaëi palitatthakulaàga-viloaëi |

jai lamasi käväliëé-bhävehià säbakä kià kalissaàdi ||484||

aho käväliëéadaàsaëaà jebba ekkaà saukkhamokkha-sähaëam | (prakäçam) bho käbälia hagge tuhake saàpadaà däso saàbutto | maà pi mahäbhairavänusäsaëe dikkhaya |

[ayi péna-ghana-stana-çobhane paritrasta-kuraìga-vilocane |

yadi ramase käpäliné-bhävaiù çrävakäù kià kariñyanti |

aho käpäliné-darçanam eva ekaà saukhya-mokña-sädhanam | (prakäçam) bho käpälika ahaà tava samprataà däsaù saàvåttaù | mäm api mahä-bhairavänuçäsane dikñaya |]

ity ädau kñapaëakasya sva-märga-paribhraàça avagalitam |

atha avaskandaù—

avaskandas tv anekeñäm ayogyasyaika-vastunaù |

sambandhäbhäsa-kathanät sva-sva-yogyatva-yojanä ||485|| 278

yathä prahasane (änanda-koça-nämani)—

yatiù—säkñäd bhütaà vadati kucayor antaraà dvaita-vädaà

bauddhaù—dåñöyor bhedaù kñaëika-mahimä saugate datta-pädaù |

jainaù—bähvor müle nayati çucitäm arhaté käpi dékñä

sarve—näbher mülaà prathayati phalaà sarva-siddhänta-säram ||486||

atra yati-bauddha-jainänäà gaëikäyäà sva-sva-siddhänta-dharma-sambandha-kathanena sva-sva-pakña-parigraha-yogyatva-yojanäd avaskandaù |

atha vyavahäraù—

vyavahäras tu saàvädo dviträëäà häsya-käraëam ||487|| 279a

yathä tatraiva prahasane (änanda-koça-nämani) bauddhaù (yatià vilokya)—kuto maëòa eka-daëòé |

mithyä-térthaù (vilokya dåñöim apakarñan ätma-gatam)—kñaëikavädé na sambhäñaëéya eva | tathäpi daëòam antardhäya niruttaraà karomi | (prakäçam) aye çünya-vädin ! adaëòaù amuëòo’ham ägaläd asmi |

jainaù (ätma-gatam)—nünam asau mäyävädé | bhavatu | aham api kim apy antardhäya prastutaà påcchämi | (prakäçam) aye mahä-pariëäma-vädin ! båhad-béja lomnäà samäna-jätéyatve’pi keñäïcit saìkartanam anyeñäà saàrakñaëam iti vyavasthitau kià pramäëam ?

mithyä-térthaù—jévad amedhyaà jaìgama-narako nara-piçäco’yam antardhäyäpi na sambhäñaëéyaù |

niñkaccha-kértiù (sädaram)—sakhe ! ärhata-mune väde tvayä ayam apratipattià näma nigraha-sthänam äropito mäyävädé |

mithyä-térthaù (ätma-gatam)—nünam imäv api mädåçäv eva liìga-dhäraëa-mätreëa kukñimbharaé syätäm | (iti pippala-müla-vedikäyäà niñédati |)

ity atra yati-bauddha-jainänäà saàvädo vyavahäraù |

atha vipralambhaù—

vipralambho vaïcanä syäd bhütäveçädi-kaitavät ||488|| 279b

yathä prahasane (änanda-koça-nämani tatraiva)—

priyäm ahaà pürva-bhåtäà nämnä svacchanda-bhakñiëé |

gåhëämy enäà yadi trätuà kåpä vaù çrüyatäm idam ||489||

suräghaöänäà saptatyä viàçatyä dåpta-gaòòuraiù |

chägaiç ca daçabhiù käryä ciraëöé-tarpaëa-kriyä ||490||

adya kartum açakyaà cet tat-paryäptatamaà dhanam |

ästhäpyam asyäù säkñiëyäù jaraöhäyäù paöäïcale ||491||

(iti punar api vyätta-vadanaà nåtyati |)

niñkaccha-kértiù—he vratinau ! kim atra vidheyam ?

mithyä-térthaù—bhoù ahiàsä-vädin ! mriyamäëaù präëé na rakñaëéya iti kià yuñmad-dharmaù ?

arüpämbaraù (säkñepam)—ekena sukham upädeyam | anyena dhanaà pradeyam iti kià yuñmad-dharmaù ?

niñkaccha-kértiù säntarhäsaà sva-dhanaà yati-dhanaà ca jaraöhäyäù paöäïcale baddhvä sabalätkäraà jainasya kaöakaà tasyäù päda-müle’rpayati |)

ity ädau bhütäveça-kaitavena jaina-bauddha-saànyäsino vilobhya dhanaà kayäpi gaëikayä gåhétam ity ayaà vipralambhaù |

atha upapattiù—

upapattis tu sä proktä yat prasiddhasya vastunaù |

loka-prasiddhayä yuktyä sädhanaà häsya-hetunä ||492|| 280

yathä tatraiva prahasane (änanda-koça-nämani) mithyä-térthaù (puro’valokya)—aye upasarit-tére pippala-nämä vanaspatiù | yaç ca gétäsu bhagavatä nija-vibhütitayä nirdiñöaù | (vicintya) katham asya taror iyaté mahima-sambhävanä | (vimåçya) upapadyata eva—

tat padaà tanu-madhyäyä yenäçvattha-dalopamam |

tad-açvattho’smi våkñäëäm ity üce bhagavän hariù ||493|| iti |

atra loka-prasiddhena açvattha-daloru-mülayoù sämyena hetunä loka-prasiddhasyaiva bhagavad-açvatthayor aikyasya sädhanaà häsya-käraëam upapattiù |

atha bhayam—

småtaà bhayaà tu nagara-çodhakädi-kåto daraù ||494|| 281a

yathä tatraiva prahasane (änanda-koça-nämani) jainaù—aho aräjako’yaà viñayaù yat nagara-parisaräçrita-tapasvinäà dhanaà coryate (ity udvähur äkroçati) |

nagara-rakñakäù—aye kim apahåtaà dhanam | kiyat (iti taà paritaù praviçya parisarpanti |)

arüpämbaraù—dhik kañöam | nagara-çéghrakäù samäyänti | (ity ürdhva-bähur oñöha-spandanaà karoti | mithyä-tértho gaëikäm äkñipya samädhià näöayati | niñkaccha-kértir eka-pädenävatiñöhamänaù karäìgulér gaëayati) ity ädau jainädénäà bhaya-kathanäd bhayam |

atha anåtam—

anåtaà tu bhaved väkyam asabhya-stuti-gumphitam | 281

tad evänåtam ity ähur apare sva-mata-stuteù ||495||

yathä tatraiva prahasane (änanda-koça-nämani)—

bälätapena parimåñöam iväravindaà

mäïjiñöha-celam iva mänmatham ätapatram |

sälakta-lekham iva saukhya-karaëòam adya

yünäà mude taruëi tat padam ärtavaà te ||496||

atra ärtaväruëasyoru-mülasya (asabhyasya) varëanäd idam anåtam |

aparaà, yathä karpüra-maïjaryäm, bhairavänandaù—

raàòä caàòä dikkhadä dhamma-därä

majjaà maàsaà pijjae khajjae a |

bhikkhä bhojjaà camma-khaëòaà ca sejjä

kolo dhammo kassa ëo bhädi rammo ||497|| [ka.maà. 1.23]

[raëòä caëòä dékñitä dharma-därä

madyaà mäàsaà péyate khädyate ca |

bhikñä bhojyaà carma-khaëòaà ca çayyä

kaulo dharmaù kasya no bhäti ramyaù ||]

atha vibhräntiù—

vastu-sämya-kåto moho vibhräntir iti géyate ||498|| 282b

yathä tatraiva prahasane (änanda-koça-nämani) bauddhaù (puro’valokya)—

hema-kumbhavaté ramya-toraëä cäru-darpaëä |

käpi gandharva-nagaré dåçyate bhümi-cäriëé ||499||

jainaù—aye kñaëa-bhaìga-vädin etad utpäta-phalaà prathama-darçino bhavata eva pariëamet | (iti locane nimélayati |)

bauddhaù (punar nirvarëya)—hanta kim apade bhränto’smi |

na puréyaà viçäläkñé na toraëam ime bhruvau |

na darpaëam imau gaëòau na ca kumbhäv imau stanau ||500||

ity atra bauddhasya moho vibhräntiù |

atha gadgada-väk—

asatya-ruditonmiçraà väkyaà gadgada-väg bhavet ||501|| 283a

yathä tatraiva prahasane (änanda-koça-nämani) (bhaginyau parasparam äçliñya rudita iva) guhyagrähé (ätmagatam)—

anupätta-bäñpa-kaëikaà gadgada-niùçväsa-kalitam avyaktam |

anayor asatya-ruditaà suratänta-daçäà vyanaktéva ||502||

atra gadgada-väktvaà spañöam |

atha praläpaù—

praläpaù syäd ayogyasya yogyatvenänumodanam ||503|| 283b

yathä tatraiva prahasane (änanda-koça-nämani) räjä (saudäryodrekam)—aye viòäläkña asmadéye nagare viñaye ca—

pati-hénä ca yä näré jäyä-hénaç ca yaù pumän |

tau dampaté yathä-kämaà bhavetäm iti ghuñyatäm ||504||

viòäläkñaù—devaù pramäëam | (iti sänucaro niñkräntaù |)

guhya-grähé (sa-çläghä-gauravam)—

nañöäçva-bhagna-çakaöa-nyäyena pratipäditam |

ucitä te mahäräja seyaà käruëya-ghoñaëä ||505||

api ca—

manvädayo mahépäläù çataço gäm apälayan |

na kenäpi kåto märga evam äçcarya-çaukhyadaù ||506||

atra ayogyasyäpi räjädeçasya dharmädhikäriëä guhya-grähiëä nyäya-parikalpanayä yogyatvenänumodanäd ayaà praläpaù |

prahasanasya çuddhädi-bhedäù—

çuddhaà kérëaà vaikåtaà ca tac ca prahasanaà tridhä |

çuddhaà çrotriya-çäkhäder veña-bhäñädi-saàyutam ||507|| 284

ceöa-ceöé-jana-vyäptaà tal lakñyaà tu nirüpyatäm |

änanda-koça-pramukhaà tathä bhagavad-ajjukam ||508|| 285

kérëaà tu sarvair véthy-aìgaiù saìkérëaà dhürta-saìkulam |

tasyodäharaëaà jïeyaà båhat-saubhadrakädikam ||509|| 286

yac cedaà kämukädénäà veña-bhäñädi-saìgataiù |

ñaëòatäpa-savåddhädyair yutaà tad vaikåtaà bhavet | 287

kalikeli-prahasana-pramukhaà tad udähåtam ||510||

atha òimaù—

khyätetivåttaà nirhäsya-çåìgäraà raudra-mudritam | 288

sättvaté-våtti-viralaà bhäraty-ärabhaöé-sphuöam ||511||

näyakair uddhatair deva-yakña-räkñasa-pannagaiù | 289

gandharva-bhüta-vetäla-siddha-vidyädharädibhiù ||512||

samanvitaà ñoòaçabhir nyäya-märgaëa-näyakam | 290

caturbhir äìkair anvétaà nirvimarçaka-sandhibhiù ||513||

nirghätolkoparägädi-ghora-krüräji-sambhramam | 291

sa-praveçaka-viñkambha-cülikaà hi òimaà viduù |

asyodäharaëaà jïeyaà vérabhadra-vijåmbhitam ||514|| 292

atha éhämågaù—

yatretivåttaà miçraà syät sa-viñkambha-praveçakam |

catväro’ìkä nirvimarça-garbhäù syuù sandhayas trayaù ||515|| 293

dhéroddhattaç ca prakhyäto divyo martyo’pi näyakaù |

divya-striyam anicchantéà kanyäà vähartum udyataù ||516|| 294

stré-nimittäji-saàrambhaù païcañäù pratinäyakäù |

rasä nirbhaya-bébhatsä våttayaù kaiçikéà vinä ||517|| 295

svalpas tasyäù praveço vä so’yam éhämågo mataù |

vyäjän nivärayed atra saìgrämaà bhéñaëa-kramam ||518|| 296

tasyodäharaëaà jïeyaà präjïair mäyä-kuraìgikä |

itthaà çré-siàha-bhüpena sarva-lakñaëa-çälinä | 297

sarva-lakñaëa-sampürëo lakñito rüpaka-kramaù ||519||

atha näöaka-paribhäñä—

atha rüpaka-nirmäëa-parijïänopayoginé | 298

çré-siàha-dharaëéçena paribhäñä nirüpyate ||520||

paribhäñätra maryädä pürväcäryopakalpitä | 299

sä hi naur atigambhéraà vivikñor näöya-sägaram ||521||

eñä ca bhäñä-nirdeça-nämabhis trividhä matä | 300

tatra bhäñä dvidhä bhäñä vibhäñä ceti bhedataù ||522||

caturdaça vibhäñäù syuù präcyädyä väkya-våttayaù | 301

äsäà saàskära-rähityäd viniyogo na kathyate ||523||

uttamädiñu tad-deça-vyavahärät pratéyatäm | 302

bhäñä dvidhä saàskåtä ca präkåté ceti bhedataù ||524||

kaumära-päëinéyädi-saàskåtä saàskåtä matä | 303

iyaà tu devatädénäà munénäà näyakasya ca |

liìginäà ca viöädénm anécänäà prayujyate ||525|| 304

atha präkåté—

prakåteù saàskåtäyäs tu vikåtiù präkåté matä | 305

ñaò-vidhä sä präkåtaà ca çaurasené ca mägadhé ||526||

paiçäcé cülikä paiçäcy apabhraàça iti kramät | 306

atra tu präkåtaà stréëäà sarväsäà niyataà bhavet ||527||

kvacic ca devé gaëikä mantrijä ceti yoñitäm | 307

yoginy-apsarasoù çilpa-käriëyä api saàskåtam ||528||

ye nécäù karmaëä jätyä teñäà präkåtam ucyate | 308

chadma-liìgavatäà tadvaj jainänäm iti kecana ||529||

adhame madhyame cäpi çaurasené prayujyate | 309

dhévarädy-atinéceñu mägadhé ca niyujyate ||530||

rakñaù-piçäca-néceñu paiçäcé-dvitayaà bhavet | 310

apabhraàças tu caëòäla-yavanädiñu yujyate ||531||

näöakädäv apabhraàça-vinyäsasyäsahiñëavaù | 311

anye caëòälakädénäà mägadhy-ädén prayuïjate ||532||

sarveñäà käraëa-vaçät käryo bhäñä-vyatikramaù | 312

mähätmyasya paribhraàçaà madasyätiçayaà tathä ||533||

pracchädanaà ca vibhräntià yathälikhita-väcanam | 313

kadäcid anuvädaà ca käraëäni pracakñate ||534||

atha nirdeça-paribhäñä—

säkñäd anäma-grähyäëäà janänäà pratisaàjïayä | 314

ähväna-bhaìgé näöyajïair nirdeça iti géyate ||535||

sa tridhä püjya-sadåça-kaniñöha-viñayatvataù | 315

püjyäs tu devo munayo liìginas tat-samästriyaù ||536||

bahuçrutäç ca bhagavac-chabda-väcyä bhavanti hi | 316

äryeti brähmaëo väcyo våddhas täteti bhäñyate ||537||

upädhyäyeti cäcäryo gaëikä tv ajjukäkhyayä | 317

mahäräjeti bhüpälo vidvän bhäva itéryate ||538||

chandato nämabhir väcyä brähmaëais tu narädhipäù | 318

deveti nåpatir väcyo bhåtyaiù prakåtibhis tathä ||539||

särvabhaumaù parijanair bhaööa-bhaööäraketi ca | 319

väcyo räjeti munibhir apatya-pratyayena vä ||540||

vidüñakeëa tu präyaù sakhe räjan nitécchayä | 320

brähmaëaiù sacivo väcyo hy amätya saciveti ca ||541||

çaiñäir äryety athäyuñman iti särathinä rathé | 321

tapasvi-sädhu-çabdäbhyäà praçäntaù paribhäñyate ||542||

sväméti yuva-räjas tu kumäro bhartå-därakaù | 322

ävutteti svasur bhartä syäleti påtanä-patiù ||543||

bhaööiné sväminé devé tathä bhaööäriketi ca | 323

paricärajanair väcyä yoñito räja-vallabhäù ||544||

räjïä tu mahiñé väcyä devéty anyäù priyä iti | 324

sarveëa patné tv äryeti pitur nämnä sutasya vä ||545||

täta-pädä iti pitä mätämbeti sutena tu | 325

jyeñöhäs tv äryä iti bhräträ tathä syur mätulädayaù ||546||

atha sadåça-nirdeçaù—

sadåçaù sadåço väcyo vayasyety ähvayena vä | 326

haleti sakhyä tu sakhé kathanéyä sakhéti vä ||547||

atha kaniñöha-nirdeçaù—

suta-çiñya-kanéyäàso väcyä guru-janena hi | 327

vatsa-putraka-dérghäyus-täta-jäteti saàjïayä ||548||

anyaù kanéyän äryeëa janena paribhäñyate | 328

çilpädhikära-nämabhyäà bhadra bhadra-mukheti ||549||

väcye nécätinéce tu haëòe haïje iti kramät | 329

bharträ väcyäù sva-sva-nämnä bhåtyäù çilpocitena vä ||550||

evam ädi prakäreëa yojyä nirdeça-yojanä | 330

loka-çästrävirodhena vijïeyä kävya-kovidaiù ||551||

atha näma-paribhäñä—

anukta-nämnaù prakhyäte kaïcuki-prabhåter api | 331

itivåtte kalpite tu näyakäder api sphuöam ||552||

rasa-vastüpayogéni kavir nämäni kalpayet | 332

vinayandhara-bäbhravya-jayandhara-jayädikam ||553||

käryaà kaïcukinäà näma präyo viçväsa-sücakam | 333

latälaìkära-puñpädi-vastünäà lalitätmanäm ||554||

nämabhir guëa-siddhair ceöénäà näma kalpayet | 334

karabhaù kalahaàsaç cety ädi nämänujévinäm ||555||

karpüra-caëòa-kämpilyety ädikaà näma vandinäm | 335

subuddhi-vasubhütyädi-mantriëäà näma kalpayet ||556||

devarätaù somaräta iti näma purodhasaù | 336

çrévatso gautamaù kautso gärgyo maudgalya ity api ||557||

vasantakaù käpileya ity äkhyeyo vidüñakaù | 337

pratäpa-véra-vijaya-mäna-vikrama-sähasaiù ||558||

vasanta-bhüñaëottaàsa-çekharäìka-padottaraiù | 338

dhérottaräëäà netèëäà näma kurvéta kovidaù ||559||

candräpéòaù kämapäla ity ädyaà lalitätmanäm | 339

ugravarmä caëòasena ity ädy-uddhata-cetasäm ||550||

datta-senänta-nämäni vaiçyänäà kalpayet sudhéù | 340

karpüra-maïjaré candralekhä rägataraìgikä ||551||

padmävatéti präyeëa nämnä väcyä hi näyikä | 341

devyas tu dhäriëé-lakñmé-vasumatyädi-nämabhiù ||552||

bhogavaté käntimaté kamalä kämavallaré | 342

irävaté haàsapadéty ädi-nämnä tu bhoginé ||553||

viprakñatra-viçaù çarma-varma-dattänta-nämabhiù | 343

çikhaëòäìgada-cüòänta-nämnä vidyädharädhipäù ||554||

kuëòalänanda-ghaëöänta-nämnä käpälikä janäù | 344

yogasundarikä vaàçaprabhä vikaöamudrikä ||555||

çaìkha-keyürikety ädi-nämnä käpälika-striyaù | 345

änandiné siddhimaté çrématé sarvamaìgalä ||556||

yaçovaté putravatéty ädi-nämnä suväsiné | 346

ity ädi sarvam älocya lakñaëaà kåta-buddhinä ||557||

kavinä kalpitaà kävyam äcandrärkaà prakäçate | 347

lakñya-lakñaëa-nirmäëa-vijïäna-kåta-buddhibhiù ||558||

parékñyatäm ayaà grantho vimatsara-manéñayä | 348

bharatägama-päréëaù çrémän siàha-mahépatiù |

rasikaù kåtavän evaà rasärëava-sudhäkaram ||559|| 349

saàrambhäd anapota-siàha-nåpater dhäöé-samäöékane

niùsäëeñu dhaëaà dhaëaà dhaëam iti dhvänänusandhäyiñu |

modante hi raëaà raëaà raëam iti prauòhäs tadéyä bhaöä

bhräntià yänti tåëaà tåëaà tåëam iti pratyarthi-påthvé-bhujaù ||560|| 350

matvä dhäträ tuläyäà laghur iti dharaëéà siàha-bhüpäla-candre

såñöe taträtigurvyäà tad-upanidhitayä sthäpyamänaiù krameëa |

cintäratnaugha-kalpa-druma-tati-surabhé-maëòalaiù püritäntäpy

ürdhvaà nétä laghimnä tad-ari-kula-çataiù püryate’dyäpi sä dyauù ||561|| 351

iti çrémad-ändhra-maëòalädhéçvara-pratigaëòa-bhairava-çrémad-anapota-narendra-nandana-bhuja-bala-bhéma-çré-siàha-bhüpäla-viracite rasärëava-sudhäkara-nämni näöyälaìkära-çästre bhävakolläso näma

tåtéyo viläsaù

||3||

—o)0(o—

samäptaç cäyaà rasärëava-sudhäkaraù

çré-toya-çaila-vasatiù sa tamäla-nélo

jéyäd dharir muni-cakora-suçäradenduù |

lakñmé-stanastavaka-kuìkuma-kardama-çré-

saàlipta-nirmala-viçäla-bhujäntarälaù ||

malaya-giri-niväsé märuto yacchatäìgas

taruëa-çiçira-raçmir yat suhåt-puëya-kértiù |

carati ciram anaìgaù kväpi kari apy adåçyaù

sa jayatu rasikaughair vanditaù païcabäëaù ||