Devoción
harekrsna
Jagadananda Das
The text being used is Haridas Shastri's 1986 edition.
This file has been updated to include Sanatan Goswami's Digdarsini tika. (Jagat 2004-06-05)
Gopala Bhatta Gosvami
hari-bhakti-viläsaù
(1)
prathamo viläsaù
gauravaù
atha maìgaläcaraëam
caitanya-devaà bhagavantam äçraye
çré-vaiñëavänäà pramude’ïjasä likhan |
ävaçyakaà karma vicärya sädhubhiù
särdhaà samähåtya samasta-çästrataù ||1||
çré-çré-madana-mohanaù kåñëo jayati |
brahmädi-çakti-pradam éçvaraà
taà dätuà sva-bhaktià kåpayävatérëam |
caitanya-devaà çaraëaà prapadye
yasya prasädät sva-vaçe’rtha-siddhiù ||
likhyate bhagavad-bhakti-viläsasya yathä-mati |
öékä dig-darçané näma tad-ekäàçärtha-bodhiné ||
nanu tava nécasya katham etat siddhyatu taträha bhagavantam iti sarvaiçvarya-yuktaà käruëyädy-akhila-bhajanéya-guëavantaà vä çré-kåñëam iti vä kåñëas tu bhagavän svayam iti çré-bhägavatokteù | evaà pakña-traye krameëa sambandhanéyam | tädåçasya mahäprabhor äçrayaëena na kim apy asädhyam iti bhävaù | kià ca, tac-chaktyaiva tan-niyojanena vä tan-mähätmyena vä aham atra pravåtto’smi na tu svätantryädineti nijauddhatyädi-parihäraù | sva-mate ca çré-caitanya-deveti—prasiddha-saàjïaà bhagavantaà mahäprabhum | tat käruëya-mahimnä tad-äçritasya mama na kim api duñkaraà sarvam eva sukha-sädhyam ity arthaù | nanu tat sarvaà çruti-småti-puräëägamädiñu sarvatra vartata eva kià tal-likhanena taträha samastebhyaù çästrebhyaù samyak ähåtya änéya | tatra tatra sthäne stitam aham atra yathä yogyaà saìgamayya tat-tat-padya-jätam ekatrékåtya likhiñyäméty arthaù ||1||
bhakter viläsäàç cinute prabodhä-
nandasya çiñyo bhagavat-priyasya |
gopäla-bhaööo raghunätha-däsaà
santoñayan rüpa-sanätanau ca ||2||
viläsän parama-vaibhava-rüpän bhedän cinute samäharati | bhakti-viläsänäà cayanenäsya granthasya bhakti-viläseti saàjïäyäà käraëam ekam uddiñöam | bhagavat-priyasyeti bahuvréhiëä tat-puruñeëa vä samäsena tasya mähätmya-jätaà pratipäditam | evaà tac-chiñyasya çré-gopäla-bhaööasyäpi tädåktvaà boddhavyam | çré-raghunätha-däso näma gauòa-käyastha-kula-bhäskaraù parama-bhägavataù çré-mathuräçritas tadädén nija-saìginaà santoñayitum ity arthaù ||2||
mathurä-nätha-pädäbja-prema-bhakti-viläsataù |
jätaà bhakti-viläsäkhyaà tad-bhaktäù çélayantv imam ||3||
çré-mathurä-näthasya bhagavataù pädäbje viñaye çré-gopäla-bhaööasya prema-bhaktis tasya viläsataù ulläsät | yad vä, mathuräyäà yo näthas tasya prabhoù çré-kåñëasya pädäbjayor bhakti-viläsaù bhakti-kñetratvät tasmäj jätam idaà granthasya bhakti-viläsety äkhyäyäà käraëäntaraà jïeyam | imaà granthaà tad-bhaktäù çré-mathurä-nätha-pädäbje bhramaräù çélayantu abhyasyantv ity arthaù | çobhayantv iti päöhe doñäpakaraëena nirantara-çravaëa-kértana-pracäraëädinä vä alaìkurvantv iti vinaya-viçeñaù ||3||
jéyäsur ätyantika-bhakti-niñöhäù
çré-vaiñëavä mäthura-maëòale’tra |
käçéçvaraù kåñëa-vane cakästu
çré-kåñëa-däsaç ca sa-lokanäthaù ||4||
çobhä-pädanaà cäsya çré-mathurä-nätha-caraëäravinda-bhakti-rasikänäà çré-mathuräyäà sukha-niväsena svata eva sampadyate ity ädy abhipräyeëäçäste jéyäsur iti çré-bhagavad-bhakti-pravartanädi-lakñaëa-nijotkarñam äviñkurvantv ity arthaù | mathurä-maëòale çré-mathurä-nagara-madhye präyas tatraiva teñäm avasthiteù kåñëa-vanaà våndävanaà täpanéya-çruty-uktänusärät tasmin kréòatu çravaëa-kértanädi-bhaktyä sukhaà nivasatv ity arthaù | lokanäthena saha vartata iti tathä saù | ity anyonyaà tayoù préti-viçeñaù sücitaù | evaà ca yadaiñäà tatra tatra niväsas tadäném ayaà grantho jäta ity api sücitam ||4||
tatra lekhya-pratijïä
ädau sa-käraëaà lekhyaà çré-gurv-äçrayaëaà tataù |
guruù çiñyaù parékñädir bhagavän manavo’sya ca |
manträdhikäré siddhy-ädi-çodhanaà mantra-saàskriyäù ||5||
likhann iti yal likhitaà tal lekhyam eva pratijänéte pratijänéte ädäv ity ädi trayoviàçatibhiù | käraëa-sahitaà çré-guror äçrayaëaà upasattir ädau lekhyam ity asya liìga-vacana-vyatyayena yathäyathaà sarvatränvayaù | tatas tad-anantaraà guruù kédåça iti tasya lakñaëaà lekhyam ity arthaù | asya bhagavato manavo manträç ca tan-mähätmyädikaà ca lekhyam ity arthaù ||5||
dékñä nityaà brähma-käle çubhotthänaà pavitratä ||6||
dékñä tad-vidhir lekhya ity arthaù | evam agre’pi sarvatra müla-granthänusäreëa yathäyatham ühyam | nityam ity asya çaraëägatir ity antam anuvåttiù | çaraëägater api nitya-kåtyeñv antarbhävena tad-avadhi nitya-kåtyänäm eva likhanät | ata eva tad-anantaraà nitya-kåtya-vyavacchedärthaà pakñeñv iti lekhyam | brähma-käle brähmya-muhürte çubhaà çubha-karmärthaà kåñëa-kåñëeti kértanädinä maìgalävahaà vä yad utthänaà çayyä-tyägas tat | pavitratä päëi-päda-prakñälana-danta-dhävanäcamanädinä çucitvam | etad ädi sarvaà yadyapy agre svata eva tat-tat-prakaraëato vyaktaà bhävi, tathäpi sukha-bodhärtham adhunätra kiïcid abhivyajyate ||6||
prätaù småtyädi kåñëasya vädyädaiç ca prabodhanam |
nirmälyottäraëädy-ädau maìgalärätrikaà tataù ||7||
prätar iti nityam itivat madhyähna-kåtyaà yävad anuvartata eva | evaà madhyähnädikaà cohyam | småtiù smaraëam | ädi-çabdena prätaù kértana-praëamana-vijïäpanädi | prabodhanaà vädyaiù | ädi-çabdät stuti-päöhädibhiù | nirmälyottäraëaà ädi-çabdena çré-mukha-prakñälana-danta-käñöhärpaëädi | ädäv iti prathamaà nirmälyottäraëasya ävaçyakatvät ||7||
maiträdi-kåtyaà çaucäcamanaà dantasya dhävanam |
snänaà täntrika-sandhyädi deva-sadmädi-saàskriyä ||8||
nija-danta-dhävanaà yadyapy utthänänantaram eva kåtyam iti paviträntaù pürvaà praviñöam eva tathäpi çaucädi-vidhi-prasaìgato’tra tad-vidhi-mätra-likhanam | täntriké sandhyä tad-upästiù | ädi-çabdena jale bhagavat-püjä | deva-sadmanaù bhagavad-älayasya saàskriyä saàmärjanädinä svastika-nirmäëa-dhvaja-patäkädy-äropaëena ca | ädi-çabdät péöha-pätra-vasträdi-saàskäraù ||8||
tulasyädyähåtir geha-snänam uñëodakädikam |
vastraà péöhaà cordhva-puëòraà çré-gopé-candanädikam ||9||
tulasyäù | ädi-çabdät puñpädénäà cäharaëam | gehe nija-gehe, snänaà tad-vidhiù | tac ca bahis térthäbhävena kià vä çré-bhagavad-älaya-saàskärädy-anantaram eva püjärthaà punaù snänäpekñayä jïeyaà tatraivoñëadakämalakädi-snäna-vyavasthä ca | vastraà snänänantaraà nija-paridheyaà péöham äcamanädy-arthaà nijäsanam ||9||
cakrädi-mudrä mälä ca gåha-sandhyärcanaà guroù |
mähätmyaà cätha kåñëasya dvära-veçmäntarärcanam ||10||
guror arcanaà mähätmyaà ca | atheti guru-püjänantaram eva bhagavat-püjäyä vidheyatvät | dväraà veçmäntaraà ca gåha-madhyaà tayor arcanam ||10||
püjärthäsanam arghyädi-sthäpanaà vighna-väraëam |
çré-gurv-ädi-natir bhüta-çuddhiù präëa-viçodhanam ||11||
püjärtheti pürva-likhität nija-péöhäd bhedärthaà arghya-päträdénäà sthäpanam iti tat-tad-dravyäëäà tat-tat-pätre ca tat-tat-päträëäà ca tat-tat-sthäneñu dhäraëaà tathä maìgala-ghaöa-sthäpanaà cety arthaù | präëa-viçodhanaà präëäyäma ity arthaù ||11||
nyäsa-mudrä-païcakaà ca kåñëa-dhyänäntarärcane |
püjä padäni çré-mürti-çälagräma-çiläs tathä ||12||
nyäsäù mätåkädénäm åñy-ädy-antänäm | mudrä-païcakaà veëu-vanamälädi-mudräù païca | kåñëasya dhyänaà, atha prakaöa-saurabhety ady uktam | antarärcanaà ca dhyänäntaram antar yogaù | püjäyäù padäni sthänäni | çré-çälagräma-çilädéni süryägny-ädéni ca | çré-mürtayaù çré-bhagavat-pratikåtayaù çré-çälagräma-çiläç ca tat-tal-lakñaëädi ||12||
dvärakodbhava-cakräëi çuddhayaù péöha-püjanam |
ävähanädi tan-mudrä äsanädi-samarpaëam ||13||
çuddhayaù kñälanädinä çré-mürtädinäm | ävähanaà ädi çabdät saàsthäpana-sannidhäpanädi saptakam | tan-mudräù ävähanädi mudräù | äsanasya ädi-çabdät svägatänantaraà arghya-pädyäcamanéya-madhuparka-punar-äcamanéyänäà ca samarpaëam ||13||
snapanaà çaìkha-ghaëöädi-vädyaà näma-sahasrakam |
puräëa-päöho vasanam upavétaà vibhüñaëam ||14||
snapane abhyaìga-dravya-païccämåtodvartanädéni na påthak likhitäni | teñäà snapanäìgatvät, evam anyad apy ühyam | bhagavataù snäne çaìkha-snapanasya ghaëöävädyasya ca phala-viçeñokteù çaìkha-ghaëöayor mähätmyaà ädi-çabdät tatraiva çaìkhädi-vädyasya ca mähätmyaà lekhyam ity arthaù | vasanädikaà snapanänantaraà bhagavate’rpaëam ||14||
gandhaù çré-tulasé-käñöha-candanaà kusumäni ca |
paträëi tulasé cäìgopäìgävaraëa-püjanam ||15||
gandhäntargatasyäpi çré-tulasé-käñöha-candanasya påthak lekho mähätmya-viçeñataù evam anyad apy ühyam | paträëi bilvädénäm | aìgänäà mantra-varëädénäà upäìgänäà ca vedädénäm | ävaraëänäà ca gopa-kumärädénäà püjä ||15||
dhüpo dépaç ca naivedyaà pänaà homo bali-kriyä |
avagaëòüñädyäsyaväso divya-gandhädikaà punaù ||16||
bali-kriyä, viñvaksenädibhyo bhagavad-ucchiñöäàça-pradänam | avagaëòüñaà gaëòüñärtha-jalam | ädi-çabdena danta-çodhana-punar-äcamana-çré-mukha-märjanädi | äsya-väsaù lavaìga-tämbülädi mukha-väsaù ||16||
räjopacärä gétädi mahä-néräjanaà tathä |
çaìkhädi-vädanaà sämbu-çaìkha-néräjanaà stutiù ||17||
räjopacäräù chatra-cämarädayaù | gétaà ädi çabdät vädyaà nåtyaà ca | çaìkhädénäà vädanaà, pürvaà snäna-sambandhi adhunä ca mahä-niräjana-viñayakam iti bhedaù ||17||
natiù pradakñiëä karmädy-arpaëaà japa yäcane |
ägaù-kñamäpaëaà nänägäàsi nirmälya-dhäraëam ||18||
jala-yukta-çaìkhena néräjanam | japaù yäcanaà ca prärthanä | ägasäm aparädhänäà kñamäpaëam | nänä—nänä-vidhäny ägäàsi | nirmälyasya çré-bhagavat-pädäbjottérëasya tulasyäder nija-mastake dhäraëam ||18||
çaìkhämbu-térthaà tulasé-püjä tan-måttikädi ca |
dhätré-snäna-niñedhasya kälo våtter upärjanam ||19||
çaìkhämbu çré-bhagavän néräjita-çaìkha-jalam | térthaà çré-caraëodakam | tulasé-vane çré-bhagavatas tulasyäç ca püjanaà tasyäs tulasyä måttikä käñöhädi | dhätré-ämalaké tan-mähätmyam ity arthaù ||19||
madhyähne vaiça-devädi-çräddhaà cänarpyam acyute |
vinärcäm açane doñäs tathänarpita-bhojane ||20||
naivedya-bhakñaëaà santaù sat-saìgo’sad-asaìgatiù |
asad-gatir vaiñëavopahäsa-nindädi-duñphalam ||21||
vaiçvadevädikaà çräddhaà ca vaiñëavair yathä käryaà tad-vidhir ity arthaù vaiñëava-kåtyänäm eva likhanät | acyute çré-bhagavati, anarpyaà arpaëäyogyam | arcäà bhagavat-püjäà vinä bhojane doñäù | tatheti bhagavaty anarpitasya dravyasya bhojane ca doñäù | santaù çré-bhagavad-bhaktäù asadbhir asaìgatiù asat-saìga-parityäga ity arthaù | asatäà gatir niñöhä | vaiñëavänäm upahäsädinä yad duñöaà phalaà bhavati tat | yadyapy asad-gaty-antargatam eva tat syät tathäpi viçeñato vaiñëava-viñayakäparädha-lakñaëa-paramäsädhutva-parihärärthaà påthak likhitam ||20-21||
satäà bhaktir viñëu-çästraà çrémad-bhägavataà tathä |
lélä-kathä ca bhagavad-dharmäù säyaà nija-kriyäù ||22||
karma-päta-paréhäras trikälärcä viçeñataù |
naktaà kåtyänyatho püjä-phala-siddhy-ädi-darçanam ||23||
bhaktir abhigamana-stuty-ädinä sammänanam | lélä-katheti bhagaval-lélä-kathäyäù çravaëa-kértanädi | tat tyäge doñaç ca | nija-kriyäù, sandhyopästyädi-karmäëi | vaiñëavänäà karma-pätasya parihäraù | tad-doña-niräkaraëa-siddhänta ity arthaù | viçeñatas trikälärcanam | käla-traya-püjä-vidhi-viçeña ity arthaù | naktaà kåtyäni géta-vädyädi-pürvakaà çré-bhagavac-chayanopacära-kalpanädéni | püjä-phalasya siddhiù yathä sampürëatä syät tat-prakära ity arthaù | ädi-çabdena açaktasya püjä-phala-präpty-upäyaù | darçanaà püjäyäù çré-mürter vävalokanam ||22-23||
viñëv-artha-dänaà vividhopacärä nyüna-püraëam |
çayanaà mahimärcäyäù çréman-nämnas tathädbhutaù ||24||
nämäparädhä bhaktiç ca premäthäçrayaëädayaù |
pakñeñv ekädaçé säìgä çré-dvädaçy-añöakaà mahat ||25||
kåtyäni märga-çérñädi-mäseñu dvädçeñv api |
puraçcaraëa-kåtyäni mantraà siddhasya lakñaëam ||26||
mürtyävirbhävanaà mürti-pratiñöhä kåñëa-mandiram |
jérëoddhåtiù çré-tulasé-viväho’nanya-karma ca ||27||
viñëv-arthaà kapilädi-dänam | tad-dugdhädinä nitya-püjä-siddher nitya-püjärtha-dravya-dänäbhipräyato vä nitya-kåtya-madhye likhitam | nyüna-püraëaà alabdhopacära-samädhänaà çayanaà nija-çayana-vidhiù | arcäyäù çré-bhagavat-püjäyä mahimä mähätmyaà çréman-nämnaç ca mahimä | adbhuta iti çré-bhagavan-näma-mähätmye’rthaväda-kalpanä parama-doñävahä | näma sevayä nämäparädha-kñayaç cety api sücayati | bhaktiù çré-bhagavad-bhakter dor-labdhädi-mähätmyaà lakñaëaà cety arthaù | premä prema-sampatti-lakñaëam ity arthaù | äçrayaëaà çaraëägatis tasya kädäcitkatve’pi nitya-kåtyäntar-lekho nityaà çré-bhagavat-sthänäçrayädi-lakñaëatayä nityam änukülyasya saìkalpädi-lakñaëatayä ca nitya-kåtyäntar eva paryävasänät | ädi-çabdena uccävaca-sadäcäräù | evaà lekhya-nitya-kåtyätikrameëa pratijïäya pakña-kåtyam äsakåtyädéni lekhyäni pratijänéte pakñeñv ity ädinä | aìgäni daçamyädi-dina-traya-niyamäù jägaraëaà dvädaçy-apekñaëädéni ca taiù sahitam ekädaçé-vratam | tat-tan-mähätmyaà tat-tad-vrata-dina-nirëayädi cety arthaù | evam anyad apy ühyam | saìgeti liìga-vacana-vyatyayena sarvatra yathäyathaà yojyam | siddhasya puraçcaraëädinä siddha-mantrasyety arthaù | mürténäà çré-bhagavat-pratibhänäm ävirbhävanaà çilpädi dvärä niñpädanam ity arthaù | kathaïcid vaiguëye çré-mürteù punaù saàskära-pratiñöhä vidhy-antargata eveti påthak nollikhitaù | evaà prakärädi-nirëaya-våkña-ropaëädikam api mandiränusaìgikatayä pröhak nollikhitam | jérëänäà präsädädénäà uddhåtir udäraù | ananyänäà ekäntinäà kåtam ||24-27||
tatra çré-gurüpasatti-käraëam
kåpayä kåñëa-devasya tad-bhakta-jana-saìgataù |
bhakter mähätmyam äkarëya täm icchan sad-guruà bhajet ||28||
adhunä pratijïätaà tat tad eva vistärya likhati tatretyädinä yävat samäpti | tatra teñu çré-gurüpasatteù papadyeta upäsita saàçrayatety ädinägre lekhyäyäù käraëam idaà likhyata iti çeñaù | evam agre’pi sarvatra | tad eva likhati—kåpayety ädinä puruño vedety antena | kåñëa-devasya kåpayä yas tasya bhakta-janaiù saìgas tasmät | mähätmyaà mokñäd apy ädikyädi täà bhaktià santaà lekhya-lakñaëair uttamaà gurum äçrayet ||28||
atränubhüyate nityaà duùkha-çreëé paratra ca |
duùsahä çrüyate çästrät titérñed api täà sudhéù ||29||
nanu viñaya-sukhäsaktänäà tädåça-jïänaà durghaöam eveti kuto bhaktécchästu ? satyaà, duùkha-sägara-taraëecchayäpi bhaktià väïchan sad-gurum apekñetaivety äçayena likhati—atreti | duùkhasya çreëé-paramparä çästräc chrüyata iti veda-väkye viçväsät säpi pratyetavyaiva | na tv aviçvasanéyety arthaù | atas täà duùkha-çreëém api taritum icchet, mä tädåça-mähätmyaà bhaktim icchatv ity aho bata çocyatety api-çabdärthaù | sudhéç cet, anyathä vicäräbhävena paçuvan nirbuddhir evety arthaù | yad vä, mithyä-duùkhävalé-sahanena vyädhädivat kudhér evety arthaù ||29||
tathä coktam ekädaça-skandhe [bhä.pu. 11.9.29]—
labdhvä su-durlabham idaà bahu-sambhavänte
mänuñyam artha-dam anityam apéha dhéraù |
türëaà yateta na pated anu-måtyu yävan
niùçreyasäya viñayaù khalu sarvataù syät ||30||
sva-likhitam etad eva mahä-puräëokta-padya-dvayena pramäëayati—tathä coktam iti |
ye çré-bhägavatädénäà çlokärthä viditä hi te |
sudurgamas tathäpy arthas teñu kaçcid viçiñyate ||
tathä hi—måtyor anu paçcät yävan na patet tävad eva niùçreyasäya tåuëaà yateta | yad vä, anu nirantaraà måtyavo maraëäni yasya | yad vä, måtyu-hetavo rogädayo måtyava iva vividha-bahula-mahä-duùkhäni vä yasmin tat | viñayas tu sarvataù paçv-ädi-yoniñv api syäd eva ||30||
svayaà çré-bhagavatä ca [bhä.pu. 11.20.17]—
nå-deham ädyaà su-labhaà su-durlabhaà
plavaà su-kalpaà guru-karëa-dhäram |
mayänukülena nabhasvateritaà
pumän bhaväbdhià na taret sa ätma-hä ||31||
svayam iti | nijeñöa-daivata-çré-kåñëäbhipräyeëa | yad vä, kåñëas tu bhagavän svayam ity abhipräyeëa | cakäräd uktam iti pürva-gata-padenänvayaù | evam agre’pi boddhavyam | nå-dehaà plavaà nävaà präpyety adhyähäraù | ädyaà sarva-phalänäà mülam | etad upärjita-karmabhiù sarva-phaläväpteù | sudurlabham udyama-koöibhir api präptum açakyam | tathäpi sulabhaà sat yadåcchayä labdhatvät | sukalpaà paöutaram | guruù saàçrita-mätra eva karëadhäro netä yasya tat | mayä småta-mätreëänukülena märutena preritam | yad vä, aträpi kåtvety adhyähäryaà | vaktur gämbhéryeëa tad-uktau svabhävata unneya-çatäpätät | tataç cäyam arthaù—nå-deham idaà guru-karëadhäraà kåtvä karëadhäranéyamäna-plavavad äçraya-mätreëa guruëä sat-kåtyäbhimukhaà pravartya tathänuküla-väta-preritavat småti-mätreëa mayädhiñöhitaà sat kåtärthaà kåtvä yo na taret, sa ätmahaiveti ||31||
atha çré-gurüpasattiù
tatraiva çré-prabuddha-yogeçvaroktau [bhä.pu. 11.3.21]—
tasmäd guruà prapadyeta jijïäsuù çreya uttamam |
çäbde pare ca niñëätaà brahmaëy upaçamäçrayam ||32||
evaà käraëam ullikhya käryaà likhati—tasmäd ity ädinä | çäbde brahmaëi vedäkhye nyäyato niñëätaà tattvajïam | anyathä saàçaya-niräsakatväyogät | pare ca brahmaëy aparokñänubhavena niñëätam | anyathä bodha-saïcäräyogät | para-brahma-niñëätatva-dyotakam äha—upaçamäçrayaà parama-çäntam iti | yad vä, pare brahmaëi çré-kåñëe çamo mokñas tad-upari vartata iti upaçamo bhakti-yogas tad-äçrayaà sadä çravaëa-kértanädi-paraà çré-vaiñëava-varam ity arthaù | anyat samänam ||32||
svayaà çré-bhagavad-uktau [bhä.pu. 11.10.5]—
mad-abhijïaà guruà çäntam upäséta mad-ätmakam ||33||
mäm abhito bhakta-vätsalyädi-mähätmyänubhava-pürvakaà jänätéti tathä tam | ata eva mayi ätmä cittaà yasya taà, bahuvréhau kaù | asya padyasya pürvärdhaà—yamän abhékñëaà seveta niyamän mat-paraù kvacit ity atränupayuktatvän na likhitam | evam anyaträpy agre jïeyam ||33||
krama-dépikäyäà [4.2] ca—
vipraà pradhvasta-käma-prabhåti-ripu-ghaöaà nirmaläìgaà gariñöhäà
bhaktià kåñëäìghri-paìkeruha-yugala-rajorägiëém udvahantam |
vettäraà veda-çästägama-vimala-pathäà sammataà satsu däntaà
vidyäà yaù saàvivitsuù pravaëa-tanu-manä deçikaà saàçrayeta ||34||
çrutäv api [mu.u. 1.2.12, chä.u. 6.14.2]—
tad-vijïänärthaà sa gurum eväbhigacchet
samit-päëiù çrotriyaà brahma-niñöham |
äcäryavän puruño veda ||35||
nirmaläìgaà vyädhi-rahitaà, veda-çästrägamänäà ye vimaläù | panthäno märgäs teñäà vettäram | satsu satäà mataà sammataà, vidyäà saàsära-duùkha-taraëädy-upäyaà mantram | pravaëä namrä vinétä deçikaika-parä vä tanur manaç ca yasya tathä-bhütaù san, deçikaà gurum | evaà pravaëa-tanu-manastvädi çruty-ukta-samit-päëitvädi ca gurüpasatter ädya-prakäro jïeyaù ||34-35||
atha gurüpasatti-nityatä
çré-bhägavate daçama-skandhe çruti-stutau [bhä.pu. 10.87.33]—
vijita-håñéka-väyubhir adänta-manas tura-gaà
ya iha yatanti yantum ati-lolam upäya-khidaù |
vyasana-çatänvitäù samavahäya guroç caraëaà
vaëija iväja santy akåta-karëa-dharä jaladhau ||36||
vijitendriya-präëair api adamita-mano’çvaà ye niyantuà prayatante | guroç caraëam anäçritya te upäyeñu khidyante kliçyantéty upäya-khidaù santo bahu-vyasanäkulä iha saàsära-samudre santi tiñöhanti | punaù punar duùkham eva präpnuvantéty arthaù | he aja bhagavan ! akåta-karëadharä asvékåta-nävikä vaëijo yathä tadvat ||36||
çrutau ca [kaöha.u. 1.2.9]—
naiñä tarkeëa matir äpaneyä
proktänyenaiva sujïänäya preñöha ||37||
çobhana-jïänäya preñöhä parama-yogyatvena priyatamä eñä matis tarkeëa nija-nyäyena hetunä proktäd anyena vidhinä kåtvä näpaneyä apamärge na praveçanéyety arthaù ||37||
atha viçeñataù çré-guror lakñaëäni
mantra-muktävalyäm—
avadätänvayaù çuddhaù svocitäcära-tat-paraù |
äçramé krodha-rahito vedavit sarva-çästravit ||38||
çraddhävän anasüyaç ca priya-väk priya-darçanaù |
çuciù suveças taruëaù sarva-bhüta-hite rataù ||39||
dhémän anuddhata-matiù pürëo’hantä vimarçakaù |
sa-guëo’rcäsu kåtadhéù kåtajïaù çiñya-vatsalaù ||40||
çäbde pare ca niñëätam [bhä.pu. 11.3.21] ity ädinä präk sämänyataù saìkñepeëa guru-lakñaëäny ullikhyädhunä täny eva viçeñato vistärya | kià vä, pürvaà gurv-äçrayaëänuñaìgena gauëatayä likhitvedänéà mukhyatvena likhati avadätety ädinä | avadätaù çuddhaù pätityädi-doña-rahito’nvayo vaàço yasya, sad-vaàça-jäta ity arthaù | çuddhaù svayam api pätityädi-doña-rahitaù | ahantä ahiàsakaù | yad vä, ahantäyä vimarçakas tattva-vicärakaù | guëä vätsalyädayas tad-yuktaù | arcäsu bhagavat-püjäsu, päöhäntare sa-guëasya sattva-guëädhiñöhätuù, käruëyädi-guëa-yuktasya vä bhagavataù arcäsu pratimäsu kåtadhéù tat-püjäyäà kåta-niçcaya ity arthaù ||38-40||
nigrahänugrahe çakto homa-mantra-paräyaëaù |
ühäpoha-prakära-jïaù çuddhätmä yaù kåpälayaù |
ity ädi-lakñaëair yukto guruù syäd garimä-nidhiù ||41||
garimety ä-käräntatvam ärñatvät soòhavyam | yad vä, garimëa ä samyak nidhir nidhänam | yad vä, säkñäd garima-rüpo nidhi-rüpaç ceti pada-dvayam | garimämbudhir iti päöhas tu spañöa eva ||41||
agastya-saàhitäyäà ca—
devatopäsakaù çänto viñayeñv api niùspåhaù |
adhyätmavid brahma-vädé veda-çästrärtha-kovidaù ||42||
uddhartuà caiva saàhartuà samartho brähmaëottamaù |
tattvajïo yantra-manträëäà marma-bhettä rahasyavit ||43||
puraçcaraëa-kåd dhoma-mantra-siddhaù prayogavit |
tapasvé satya-vädé ca gåhastho gurur ucyate ||44||
brahmavädé | vedädhyäpakaù | marma-bhettä | saàçaya-granthi-cchettä ||42-44||
viñëu-småtau—
paricaryä-yaço-läbha-lipsuù çiñyäd gurur nahi |
kåpä-sindhuù susampürëaù sarva sattvopakärakaù ||45||
niùspåhaù sarvataù siddhaù sarva vidyä viçäradaù |
sarva saàçaya saàchettä nälaso gurur ähåtaù ||46||
tat-tad-guëa-yukto’pi kevalaà nija-paricaryädy-arthaà çiñyänubandhako gurur upekñya iti likhati—paricaryeti | läbho dhanädiù | çiñyät dékñayet çiñyaà kuryäd ity arthaù | yad vä, çiñyät çiñyataù sakäçät paricaryädi-lipsur yaù, sa gurur na bhavatéty arthaù | tarhi kim-arthaà guruù syät ? ity apekñäyäà likhati—kåpä-sindhur iti | parama-dayälutayä loka-hitärtham eveti bhävaù | atroktänäà susampürëa ity ädénäà viçeñaëänäà hetu-hetumattohyä | ähåto vyähåta ukto vä, gurur äòayam iti päöhaù kvacit ||45-46||
çré-närada-païcarätre çré-bhagavan-närada-saàväde—
brähmaëaù sarva-käla-jïaù kuryät sarveñv anugraham |
tad-abhäväd dvija-çreñöhaù çäntätmä bhagavan-mayaù ||47||
bhävitätmä ca sarvajïaù çästrajïaù sat-kriyä-paraù |
siddhi-trayam äyukta äcäryatve’bhiñecitaù ||48||
kñatra-viö-çüdra-jäténäà kñatriyo’nugrahe kñamaù |
kñatriyasyäpi ca guror bhäväd édåço yadi ||49||
vaiçyaù syät tena käryaç ca dvaye nityam anugrahaù |
sajätéyena çüdreëa tädåçena mahä-mate |
anugrahäbhiñekau ca käryau çüdrasya sarvadä ||50||
evaà vipra eva guruù syäd ity äyätam | tad-abhäve kià käryam iti likhati—brähmaëa iti särdhaiç caturbhiù | sarve païcarätra-vidhänoktäù païca käläs tän jänätéti tathä saù | sarveñu varëeñu anugrahaà mantra-pradänädikam | tad-abhäväc ca kñatriyaù kñaträdénäm anugrahe kñama iti dväbhyäm anvayaù | he dvija-çreñöha çré-närada ! çäntätmä çänta-svabhävaù | bhävitätmä çuddha-cittaù, sarvaà dékñä-vidhänädikaà jänätéti tathä saù | siddhi-trayaà puraçcaraëädinä mantra-guru-devatänäà yat sädhanaà tena saàyuktaù | äcäryatve mantropadeñöåtve | puraçcaraëänantaraà nija-guruëäbhiñiktaù | anyathopadeçe ’dhikäränupapatteù | tac coktaà tatraiva puraçcaraëänantaram abhiñekänte—
tato’bhiñicya vidhinä svädhikäre niyojayet |
gåhétvä tena kartavyaà gurutvam itareñu ca || iti |
svädhikäre upadeñöåtvädike niyojayed guruù tena çiñyeëeit édåçaù | ukta-lakñaëa-kñatriya-sadåçaù | dvaye vaiçya-çüdrayor ity arthaù | anyatra prätilomya-doñäpatteù | tac cägre niñiddham eva | tädåçena ukta-lakñaëa-kñatriya-sadåçena ||47-50||
kià ca—
varëottame’tha ca gurau sati yä viçrute’pi ca |
svadeçato’tha vänyatra nedaà käryaà çubhärthinä ||51||
tatraiväpavädam äha—varëottama iti | idam anugrahädikam ||51||
vidyamäne tu yaù kuryät yatra tatra viparyayam |
tasyehämutra näçaù syät tasmäc chästroktam äcaret ||
kñatra-viö-çüdra-jätéyaù prätilomyaà na dékñayet ||52||
iha loke’mutra ca tasya näçaù sarvärtha-häniù syät ||52||
pädme ca [pa.pu. 6.253.26]–
mahä-bhägavataù çreñöho brähmaëo vai gurur nåëäm |
sarveñäm eva lokänäm asau püjyo yathä hariù ||53||
mahä-bhägavata-çreñöho’çeña-vaiñëava-dharma-rataù çré-bhagavan-mähätmyädi-jïänaväàç ca | asya lakñaëam agre bhagavad-bhakta-lakñaëe viçeñato vyaktaà bhävi ||53||
mahä-kula-prasüto’pi sarva-yajïeñu dékñitaù |
sahasra-çäkhädhyäyé ca na guruù syäd avaiñëavaù ||54|| iti |
brähmaëo’pi sat-kula-dharmädhyayanädinä prakhyäto’pi avaiñëavaç cet tarhi guru na bhavatéti sarvaträpavädaà likhati—mahä-kuleti | kule mahati jäto’péti kvacit päöhaù | ata evoktaà païcarätre—
avaiñëavopadiñöena mantreëa nirayaà vrajet |
punaç ca vidhinä samyag grähayed vaiñëaväd guroù || iti |
iti-çabda-prayogo’trodähåtänäm anyatra vacanänäà präyo nija-grantha-vacanato vyavacchedärtham | evam agre’py anyatra | yadyapi prati-prakaraëänte udähåta-tat-tac-chästra-vacanänte ca sarvatra iti-çabdo yujyeta, tathäpi tat-tad-vyavacchedaù prakaraëädénäm abhedäd vyakta eveti grantha-bähulya-bhayän na likhitaù ||54||
gåhéta-viñëu-dékñäko viñëu-püjä-paro naraù |
vaiñëavo’bhihito’bhijïair itaro’smäd avaiñëavaù ||55||
avaiñëava ity uktam | taträdau sämänyato vaiñëava-lakñaëaà likhan tad-itaratvenävaiñëavaà lakñayati—gåhéteti | asmäd vaiñëaväd itaro bhinnaù ||55||
tattva-sägare—
bahväçé dérgha-sütré ca viñayädiñu lolupaù |
hetu-väda-rato duñöo’väg-vädé guëa-nindakaù ||56||
aromä bahu-romä ca ninditäçrama-sevakaù |
käla-danto’sitauñöhaç ca durgandhi-çväsa-vähakaù ||57||
duñöa-lakñaëa-sampanno yadyapi svayam éçvaraù |
bahu-pratigrahäsakta äcäryaù çré-kñayävahaù ||58||
aväg-vädé | aväcya-para-päpädi-vaktä | éçvaraù dänädiñu samarthas tathäpi ced bahu-pratigrahäsaktaù ||56-58||
atha çiñya-lakñaëäni
mantra-muktävalyäm—
çiñyaù çuddhänvayaù çrémän vinétaù priya-darçanaù |
satya-väk puëya-carito’dabhra-dhér dambha-varjitaù ||59||
käma-krodha-parityägé bhaktaç ca guru-pädayoù |
devatä-pravaëaù käya-mano-vägbhir divä-niçam ||60||
nérujo nirjitäçeña-pätakaù çraddhyänvitaù |
dvija-deva-pitèëäà ca nityam arcä-paräyaëaù ||61||
yuvä viniyatäçeña-karaëaù karuëälayaù |
ity ädi-lakñaëair yuktaù çiñyo dékñädhikäravän ||62||
adabhra-dhéù mahä-buddhiù ||59-62||
ekädaça-skandhe ca [bhä.pu. 11.10.6]—
amäny amatsaro dakño nirmamo dåöha-sauhådaù |
asatvaro’rtha-jijïäsur anasüyur amogha-väk ||63||
dakñaù analasaù | nirmamaù jäyädiñu mamatä-çünyaù | gurau tu dåòha-sauhådaù | asatvaraù avyagraù | amogha-väk vyarthäläpa-rahitaù ||63||
athäpekñyäù
agastya-saàhitäyäm—
alasä malinäù kliñöä dämbhikäù kåpaëäs tathä |
daridrä rogiëo ruñöä rägiëo bhoga-lälasäù ||64||
asüyä-matsara-grastäù çaöhäù paruña-vädinaù |
anyäyopärjita-dhanäù para-dära-ratäç ca ye ||65||
viduñäà vairiëaç caiva ajïäù paëòita-mäninaù |
bhrañöa-vratäç ca ye kañöa-våttayaù piçunäù khaläù ||66||
bahv-äçinaù krüra-ceñöä durätmanaç ca nindita |
ity evam ädayo’py anye päpiñöhäù puruñädhamäù ||67||
tat-tad-guëa-hénän api bhakty-ärtyä vä prapannän svékurvatäpi çré-guruëä lekhya-doñavanto’vaçyam upekñyä ity äçayena tän likhati—alasä iti païcabhiù | kliñöä våthäkleça-käriëaù | rägiëo viñayäsaktäù | bhoga-lälasä lubdhä ity arthaù | piçunä para-doña-sücakäù | khaläù para-duùkhadäù ||64-67||
akåtyebhyo’niväryäç ca guru-çikñä-sahiñëavaù |
evambhütäù parityäjyäù çiñyatve nopakalpitäù ||68||
guru-çikñäyä asahana-çéläù çiñyatve na kenäpy upakalpitä na vihitäù | çiñyä na kåtä ity arthaù | yad vä, upakalpitä na bhavanti | çiñyatvaà närhanti | çiñyä na käryä ity arthaù ||68||
yady ete hy upakalperan devatäkroça-bhäjanäù |
bhavantéha dardräs te putra-dära-vivarjitäù ||69||
närakäç caiva dehänte tiryaïcaù prabhavanti te ||70||
lobhädinä teñäà svékäreëa çré-gurau mahä-doñäù paryavasyantéty äha—yadyaita iti särdhena ||69-70||
hayaçérña-païcarätre—
jaiminiù sugataç caiva nästiko nagna eva ca |
kapilaç cäkñapädaç ca ñaò ete hetu-vädinaù ||71||
etan-matänusäreëa vartante ye narädhamäù |
te hetu-vädinaù proktäs tebhyas tantraà na däpayet ||72|| iti |
tayoù parékñä cänyo’nyam ekäbdaà saha-väsataù |
vyavahära-svabhävänubhavenaiväbhijäyate ||73||
tayoù guru-çiñyayoù | anyo’nyam ity asya parärdhenäpy anvayaù | vyavahäraù ceñöä | svabhävaù çélam | tayor anubhavenaiva abhito jäyate ||73||
atha parékñaëam
mantra-muktävalyäà—
tayor vatsara-väsena jïätänyonya-svabhävayoù |
gurutä çiñyatä ceti nänyathaiveti niçcayaù ||74||
çrutiç ca—
näsaàvatsara-väsine deyät ||75||
sära-saìgrahe’pi—
sad-guruù sväçritaà çiñyaà varñm ekaà parékñayet ||76||
räjïi cämätyajä doñäù patné-päpaà sva-bhartari |
tathä çiñyärjitaà päpaà guruù präpnoti niçcitam ||77||
guruëä tv avaçyam eva çiñya-parékñä käryety atra hetum äha—räjïéti ||77||
krama-dépikäyäà tu [4.3]—
santoñayed akuöilärdretaräntarätmä
taà svair dhanaiç ca vapuñäpy anukülaväëyä |
abda-trayaìkamalanâbhadhiyä’tidhéras
tuñöe vivakñatu guräv atha mantra-dékñäm ||78||
evaà varñam ekaà parékñä ca tato dékñeti niçcitam | tatra çré-gopäla-mantra-vara-dékñäyäà varña-traya-guru-sevänantaram eva dékñeti tat-tattva-vidäà mataà likhan dékñä-präktana-guru-sevä-vidhià ca saìkñepeëa darçayati—santoñayed iti | taà guruà vivakñatuù vaktum icchatu | dékñarthaà prärthanaà kuryäd ity arthaù | abda-trayam ity atra viçeño granthäntaräd drañöavyaù | tathä hi—
triñu varñeñu viprasya ñaò-varñeñu nåpasya ca |
viço navasu varñeñu parékñeteti çasyate |
samäsv api dvädaçasu teñäà ye våñalädayaù || iti |
yac ca çäradä-tilakädäv uktam—
ekäbdena bhaved vipro bhaved abda-dvayän nåpaù |
bhaved abda-trayair vaiçyaù çüdro varña-catuñöayaiù || iti |
tad atyanta-pürva-pariçélita-viñayam iti vivecanéyam ||68||
atha viçeñataù çré-guru-sevä-vidhiù
kaurme çré-vyäsa-gétäyäm—
uda-kumbhaà kuçän puñpaà samidho’syäharet sadä |
märjanaà lepanaà nityam aìgänäà väsasäà caret ||79||
näsya nirmälya-çayanaà pädukopäsanahäv api |
äkrämed äsanaà chyäyäm äsandéà vä kadäcana ||80||
sädhayed danta-käñöhädén kåtyaà cäsmai nivedayeet ||81||
santoñayed ity ädinä sämänyataù saìkñepeëa likhitaà çré-guru-sevä-vidhià viçeñato vistärya likhati—uda-kumbham ity ädinä | asya guror märjanädikaà gåhasya äìgänäà cety arthaù | taträìgänäà lepanaà candanädineti jïeyam | pädukopänahoç carma-käñöhädi-bhedenäväntara-bhedaù | äsandéà bhojana-päträdhära-tripädikäm ||79-81||
anäpåcchya na gantavyaà bhavet priya-hite rasaù |
na pädau särayed asya sannidhäne kadäcana ||82||
jåmbhä-häsyädikaà caiva kaëöha-prävaraëaà tathä |
varjayet sannidhau nityam athäsphoöanam eva ca ||83||
särayet prasärayet | ädi-çabdäd uccair bhäñädi | äsphoöanam äggulyädénäm ||82-83||
kià ca—
çreyas tu guruvad våttir nityam eva samäcaret |
guru-putreñu däreñu guroç caiva sva-bandhuñu ||84||
nityaà guru-puträdiñu çreyaù hitaà samyag äcaret | guruvad våttiù | guräv iva guru-puträdiñv api våttir vyavahäro yasya tathä-bhütaù san | svä jïätayo bandhavaù sambandhinas teñu | päöhäntare çreyo yathä syät tathä guräv iva tad-dhiyäcaret | yadäcaret tat çreya iti vä ||84||
utsädanaà vai gäträëäà snäpanocchiñöa-bhojane |
na kuryäd guru-putrasya pädayoù çaucam eva ca ||85||
guruvat paripüjyäç ca sa-varëä guru-yoñitaù |
asavarëäs tu sampüjyäù pratyutthänäbhivädanaiù ||86||
abhyaïjanaà snäpanaà ca gätrotsädanam eva ca |
guru-patnyä ca käryäëi keçänäà ca prasädhanam ||87||
taträpavädam äha—utsädanam iti tribhiù | gäträëäm utsädanam | udvartanaà çaucaà prakñälanam | asavarëä iti pürva-brähmaëänäà kñatiryädi-kanyä-parigrahät | yadyapy etat sarvaà çrévyäsa-devena vedädhyäpaka-guru-sevädhikåtyoktaà, tathäpi säìga-vedädhyäpane mantropadeçaç ca svata eva sidhyatéty evaà mantra-gurvor abhedät | viçeñataç ca sevä-vidhi-sämyäd atra likhitam iti dik | evam anyaträpy ühyam ||87-89||
devy-ägame çré-çivoktau—
guru-çayyäsanaà yänaà päduke päda-péöhakam |
snänodakaà tathä chäyäà laìghayen na kadäcana ||88||
guror agre påthak-püjäm advaitaà ca parityajet |
dékñäà vyäkhyäà prabhutvaà ca guror agre vivarjayet ||89||
advaitam abhedoktiù | dékñäm anyasmai dékñä-radänam ||88-89||
çré-näradoktau—
yatra yatra guruà paçyet tatra tatra kåtäïjali |
praëamet daëòavad bhümau chinna-müla iva drumaù ||90||
guror väkyäsanaà yänaà pädukopänahau tathä |
vastraà chäyäà tathä çiñyo laìghayen na kadäcana ||91||
pädukopänahoç carma-käñöhädi-bhedenäväntara-bhedaù pürvam eva likhitaù ||90-91||
çré-manu-småtau— (not found)
nodähared guror näma parokñam api kevalam |
na caiväsyänukurvéta gati-bhäñaëa-ceñöitam ||92||
guror gurau sannihite guruvad dhåtim äcaret |
na cävisåñöo guruëä svän gurün abhivädayet ||93||
kevalaà çuddhaà nämäkñara-mätrakam ity arthaù | svän gurün piträdén ||92-93||
çré-närada-païcarätre—
yathä tathä yatra tatra na gåhëéyäc ca kevalam |
abhaktyä na guror näma gåhëéyäc ca yatätmavän ||94||
praëavaù çrés tato näma viñëu-çabdäd anantaram |
päda-çabda-sametaà ca nata-mürdhäïjalé-yutaù ||95||
tarhi kutracit kathaà gåhëéyäd ity apekñäyäm äha—gåhëéyäc cety ädinä | aïjaléti dérghatvam ärñam | oà çré-amuka-viñëupädä ity evam | tac ca nata-mürdhäïjali-yuktaù san gåhëéyäd ity arthaù ||94-95||
kià ca—
na tam äjïäpayen mohät tasyäjïäà na ca laìghayet |
nänivedya guroù kiïcid bhoktavyaà vä guros tathä ||96||
anyatra ca—
äyäntam agrato gacched gacchantaà tam anuvrajet |
äsane çayane väpi na tiñöhed agrato guroù ||97||
yat kiïcid anna-pänädi priyaà dravyaà manoramam |
samarpya gurave paçcät svayaà bhuïjéta pratyaham ||98||
çré-viñëu-småtau—
na guror apriyaà kuryät täòitaù péòito’pi vä |
nävamanyeta tad-väkyaà näpriyaà hi samäcaret ||99||
äcäryasya priyaà kuryät präëair api dhanair api |
karmaëä manasä väcä sa yäti paramäà gatim ||100||
mohäd api guroù kiïcin na bhoktavyam | tac cäjïäà vineti boddhavyam | anyathäjïä-laìghana-doñäpatteù | etac ca sarvaà dékñänantaram api çiñyasya kåtyaà jïeyam | sadaiva guru-bhakter anuñöheyatvät | ata evaitat dékñänantaram api kvacid uktam asti ||99-100||
çré-närada-païcarätre—
yo vakti nyäya-rahitam anyäyena çåëoti yaù |
täv ubhau narakaà ghoraà vrajataù kälam akñayam ||101||
parékñäà vinä guru-sevädià vinä ca mantrasya kathane grahaëe ca mahän anartha iti likhati—yo vaktéti | nyäyaù dvayor anyonya-parékñaëa-pürvaka-guru-sevädi-prakäras tad-rahitam |101||
vaiñëava-tantre—
träyasva bho jagannätha guro saàsära-vahninä |
dagdhaà mäà käla-dañöaà ca tväm ahaà çaraëaà gataù ||102|| iti |
evaà sevayä guru-santoñaëänantaraà mantra-dékñärthaà yathä çiñyeëa prärthayitavyaà tad vijïäpayituà likhati träyasveti ||102||
tatra çré-väsudevasya sarva-deva-çiromaëeù |
pädämbujaika-bhäg eva dékñä grähyä manéñibhiù ||103||
tatra tasyäà gåhyamänäyäà dékñäyäà tu pädämbujam ekam eva bhajati äçrayatéti tathä sä | manéñibhir iti | anyathä nirbuddhitaiveti bhävaù ||103||
prathama-skandhe [bhä.pu. 1.2.23]—
sattvaà rajas tama iti prakåter guëäs tair
yuktaù parama-puruña eka ihäsya dhatte |
sthity-ädaye hari-viriïci-hareti saàjïäù
çreyäàsi tatra khalu sattva-tanor nèëäà syuù ||104||
tatra hetuà darçayan çré-väsudevasya bhagavato mähätmyaà likhati—sattvam ityädinä | tatra brahmädénäà trayäëäm apéçvaratve’py ekaöamatve’pi ca çré-väsudevasyädhikyam äha—sattvam iti | iha yadyapy eka eva paraù pumän éçvaraù asya viçvasya sthiti-såñöi-layärthaà hari-viriïci-hareti saàjïä dhatte | tathäpi tatra teñäà madhye sattva-tanoù çré-väsudeväd eva çreyäàsi çubha-phaläni syuù ||104||
kià ca [bhä.pu. 1.18.21]—
athäpi yat-päda-nakhävasåñöaà
jagad viriïcopahåtärhaëämbhaù |
seçaà punäty anyatamo mukundät
ko näma loke bhagavat-padärthaù ||105||
athäpi yadyapi traya evaite éçvaräs tathäpéty arthaù | yad vä, athety arthäntare | viriïcinopahåtaà samarpitam arhaëämbhaù arghyodakaà yasya päda-nakhäd avasåñöaà niùsåtam api | yad vä, päda-nakhenävajïayä tyaktam api éça-sahitaà jagat punäti | viriïcopahåtaà çeñam ity anena çré-brahma-çivayor apy upäsakatvam uktam | tasmän mukundäd vyatiriktaù ko näma bhagavat-padärtho’bhidheyaù | sarveçvaraù sa viñëur eka evety arthaù ||105||
çré-daçama-skandhe [bhä.pu. 10.89.15]—
tan niçamyätha munayo vismitä mukta-saàçayäù |
bhüyäàsaà çraddadhur viñëuà yataù çäntir yato’bhayam ||106||
tad bhågu-varëitaà çré-bhagavan-mähätmyaà vismitä tädåçäparädhe’pi nirvikäratvena | yad vä, avismitäs tasya svata eva tathä sambhävanayä | bhüyäàsaà mahattamaà | çraddadhur niçcitavantaù ||106||
pädme vaiçäkha-mähätmye yama-brähmaëa-saàväde [pa.pu. 5.97.27]—
vyämohäya caräcarasya jagatas te te puräëägamäs
täà täm eva hi devatäà paramikäà jalpantu kalpävadhi |
siddhänte punar eka eva bhagavän viñëuù samastägama-
vyäpäreñu vivecana-vyatikaraà néteñu niçcéyate ||107||
jalpantv ity upahäse, jänanta eva jänantu ity ädivat | samastänäm ägamänäà çästräëäà vyäpäreñu prayojaneñu vivecanasya vyäpärasya düñaëatvena tad eva skanda-puräëädi-vicärasya vyatikaram äsaìgaà präpiteñu satsu siddhänte viñaye viñëur eka eva bhagavän sarveçvara iti niçcéyate ||107||
närasiàhe—
satyaà satyaà punaù satyam utkñipya bhujam ucyate |
vedäc chästraà paraà nästi na devaù keçavät paraù ||108||
vedäc chästraà paraà paramaà nästéti dåñöäntatvenoktam ||108||
yataù pädme—
arir mitraà viñaà pathyam adharmo dharmatäà vrajet |
suprasanne håñékeçe viparéte viparyayaù ||109||
tatraiva çré-bhagavad-väkyam—
man-nimittaà kåtaà päpam api dharmäya kalpate |
mäm anädåtya dharmo’pi päpaà syän mat-prabhävataù ||110||
ataevoktaà skände çré-brahma-närada-saàväde—
väsudevaà parityajya yo’nyaà devam upäsate |
sva-mätaraà parityajya çvapacéà vandate hi saù ||111||
tatraivänyatra—
väsudevaà parityajya yo’nyaà devam upäsate |
tyaktvämåtaà sa müòhätmä bhuìkte halähalaà viñam ||112||
evaà brahmädibhyo’khila-devebhyo mähätmyaà vilikhyädhunä tat-parityägenänya-devatä-bhajanasya düñaëatvena tad eva skanda-puräëädi-väkyair draòhayati—väsudevam ity ädinä | upäsata ity ärñam upäste ||109-112||
mahäbhärate—
yas tu viñëuà parityajya mohäd anyam upäsate |
sa hema-räçim utsåjya päàçu-räçià jighåkñati ||113||
anädåtya tu yo viñëum anya-devaà samäçrayet |
gaìgämbhasaù sa tåñëärto måga-tåñëäà pradhävati ||114||
gaìgämbhasaù sakäçät tat parityajyety arthaù ||113-114||
païcarätre—
yo mohäd viñëum anyena héna-devena durmatiù |
sädhäraëaà sakåd brüte so’ntyajo näntyajo’ntyajaù ||115||
astu tävat parityäge na doñaù | anya-deva-sämänya-dåñöaiva mahän anartha iti likhati—ya iti | mohäd api hénena viñëv-apekñayä nikåñöena devena | jätäv ekatvam | sädhäraëaà tulyam | sakåd api atyanta-nécaù sa eva, na tu cäëòälädir ity arthaù ||115||
vaiñëava-tantre—
na labheyuù punar bhaktià harer aikäntikéà jaìäù |
ekägra-manasaç cäpi viñëu-sämänya-darçinaù ||116||
anyatra ca—
yas tu näräyaëaà devaà brahma-rudrädi-daivataiù |
samatvenaiva vékñeta sa päñaëòé bhaved dhruvam ||117|| iti |
kià ca, yas tv iti | ädi-çabdena indrädayaù | ayaà bhävaù—çré-brahma-rudrau guëävatärau indrädayo vibhütayaù | bhagavän çré-näräyaëo’vatäré parameçvara ity etat çästraiù pratipädyate | ato’nyaiù saha tasya sämya-dåñöyä çästränädareëa päñäëòitä niñpädyata iti | ata evoktaà båhat-sahasra-näma-stotre çré-mahädevena—
nävaiñëaväya dätavyaà vikalpopahatätmane |
bhakti-çraddhä-vihénäya viñëu-sämänyua-darçine || iti |
tad-ante çré-durgä-devyä ca—
aho sarveçvaro viñëuù sarva-devottamottamaù |
jagad-ädi-gurur müòhaiù sämänya iva vékñyate || iti ||116-117||
sahasra-näma-stoträdau çlokaughäù santi cedåçäù |
viçeñataù sattva-niñöhaiù sevyo viñëur na cäparaù ||118||
tathä ca çré-hari-vaàçe çiva-väkyam—
harir eva sadärädhyo bhavadbhiù sattva-saàsthitaiù |
viñëu-mantraà sadä vipräù paöhadhvaà dhyäta keçavam ||119|| iti |
édåçäù çré-bhagavan-mähätmya-parä ity arthaù | tathä ca tatraiva çré-mahädeva-väkyam—
na yänti tat-paraà çreyo viñëuà sarveçvareçvaram |
sarva-bhävair anäçritya puräëaà puruñottamam ||
tam eva tapasä nityaà bhajämi staumi cintaye |
tenädvitéya-mahimä jagat-püjyo’smi pärvati || iti |
tatraiva näma-madhye—
sarva-devaika-çaraëaà sarva-devaika-devatam |
sürya-koöi-pratékäço yama-koöi-duräsadaù ||
brahma-koöi-jagat-srañöä väyu-koöi-mahäbalaù |
koöéndu-jagadänandé çambhu-koöi-maheçvaraù || ityädi |
tad-ante ca çré-durgä-devé-väkyam—
aho bata mahat kañöaà samasta-sukhade harau |
vidyamäne’pi sarveçe müòhe kliçyanti saàsmåtau ||
yam uddiçya sadä nätho maheço’pi digambaraù |
jaöä-bhasmänuliptäìgas tapasvé vékñyate janaiù ||
tato’dhiko’sti ko devo lakñmé-käntän madhudviñaù || ity ädi |
vékñyate janair iti na tv etad apratyakñaà, kintu säkñät sarva-lokair dåçyata evety arthaù | ädi-çabdena laghu-sahasra-näma-stoträdiù | tatra laghu-sahasra-näma-stotre ärambhe—
paramaà yo mahat-tejaù paramaà yo mahat-tapaù |
paramaà yo mahad-brahma paramaà yaù paräyaëam ||
paviträëäà pavitraà yo maìgalänäà ca maìgalam |
daivataà devatänäà ca bhütänäà yo’vyayaù pitä || ity ädi |
ante ca—
dyauù sa-candrärka-nakñaträ khaà diço bhür mahodadhiù |
väsudevasya véryeëa vidhåtäni mahätmanaù || ity ädi ca |
viçeñata iti tamasä rajasä copahata-cittäù kila kathaïcid anyaà vä bhajantäà näma | sättvikais tv avaçyaà çré-viñëur eva bhajanéya ity arthaù | ato yo’nyaà bhajet sa tamo-rajo-düñita iti bhävaù | paöhadhvaà japata | dhyätety ärñam dhyäyata |
nanu édåçäni håt-karëa-rasäyanäni çré-bhagavan-mähätmya-paräëi vacanäni sarva-çästrataù samähåtyäparäëy api likhyantäm | taträha—édåg iti | granthasya bähulyaà vistaras tena tad-rüpo vä doño bhavet | tat tasmät hetoù | yad vä, tad ity avyayaà tänéty arthaù | yävanti yaträpekñitäni bhavanti, tävanty eva tatra likhyante, na tv adhikänéty arthaù | etena cädrçäni bahutaräëi vacanäni santéti bodhitam | likhyanta iti vartamäna-nirdeçäd agre’py evam eva lekhyänéti jïeyam ||119-120||
édåì-mähätmya-väkyeñu saìgåhéteñu sarvataù |
grantha-bähulya-doñaù syäl likhyante’pekñitäni tat ||120||
atha çré-vaiñëava-mantra-mähätmyam
ägame—
manträn çré-mantra-räjädén vaiñëavän gurv-anugrahät |
sarvaiçvaryaà japan präpya yäti viñëoù paraà padam ||121||
puëyaà varña-sahasrair yaiù kåtaà suvipulaà tapaù |
japanti vaiñëavän manträn naräs te loka-pävanäù ||122||
vaiñëave ca—
prajapan vaiñëavän manträn yaà yaà paçyati cakñuñä |
padä vä saàspåçet sadyo mucyate’sau mahä-bhayät ||123|| iti |
likhyate viñëu-manträëäà mahimätha viçeñataù |
tätparyataù çré-gopäla-mantra-mähätmya-puñöaye ||124||
evaà sämänyato likhitvä viçeñato likhituà pratijänéte—likhyata iti | atha sämänyato likhanänantaram adhunä viçeñato likhyate | nanu agre çré-madana-gopäla-devasya sammohanäkhyäñöädaçäkñara-mantra-püjä-vidhir eva lekhyas tat kim anya-mantra-mähätmya-likhanena ? taträha—tätparyata iti | ayam arthaù—çré-gopäla-devo’yam avatäré kåñëas tu bhagavän svayam ity ukteù | vicitra-mähätmya-viçeña-prakaöanäc ca | ato’vatäräëäà mähätmyena tasyaiva mähätmya-viçeña-siddheù säkñät tan-mantrasyäpi mähätmyaà svataù puñöam eva syät | atas tad-artham eva likhyata iti ||124||
tatra dvädaçäkñaräñöäkñarayor mähätmyam
padma-puräëe devadüta-vikuëòala-saàväde—
säìgaà sa-mudraà sa-nyäsaà sa-åñi-daivatam |
sa-dékñä-vidhi sa-dhyänaà sa-yantraà dvädaçäkñaram ||125||
añöäkñaraà ca mantreçaà ye japanti narottamäù |
tän dåñövä brahmahä çudhyete yato viñëavaù svayam ||126||
çaìkhinaç cakriëo bhütvä brahmäyur vana-mälinaù |
vasanti vaiñëave loke viñëu-rüpeëa te naräù ||127||
tatra çré-vaiñëava-tantreñu madhye | chandety adantatvam ärñaà chando-bhaìga-bhayät | viñëava iti viñëu-särüpya-präpteù | viñëo rüpeëety anukta-varëäkärädi-grahaëärtham ||125-127||
tatraiva dvädaçäkñarayas caturtha-skandhe [bhä.pu. 4.8.53]—
japaç ca paramo guhyaù çrüyatäà me nåpätmaja |
yaà sapta-rätraà prapaöhan pumän paçyati khecarän ||128||
sämänyato dvayor api likhitvädhunä viçeñato likhati—tatreti | tatra dvayor dvädaçäkñaräñöäkñarayor eva madhye | çré-nåpätmaja he çré-dhruva ||128||
çré-viñëu-puräëe [vi.pu. 1.6.40]—
gatvä gatvä nivartante candra-süryädayo grahäù |
adyäpi na nivartante dvädaçäkñara-cintakäù ||129||
añöäkñarasya, yathä närada-païcarätre—
trayo vedäù ñaò-aìgäni chandäàsi vividhäù suräù |
sarvam añöäkñaräntaùsthaà yac cänyad api väì-mayam ||130||
sarva-vedänta-särärthaà saàsärärëava-täraëaù |
gatir añöäkñaro nèëäà na punar bhava-käìkñiëäm ||131||
yaträñöäkñara-saàsiddho mahä-bhägo mahéyate |
na tatra saïcariñyanti vyädhi-durbhikña-taskaräù ||132||
deva-dänava-gandharväù siddha-vidyädharädayaù |
praëamanti mahätmänam añöäkñara-vidaà naram ||133||
vyaktaà hi bhagavän eva säkñän näräyaëaù svayam |
añöäkñara-svarüpeëa mukheñu parivartate ||134||
na punar bhavaty atra samäse’pi na-kära-sthitir ärñatvät | mukheñu parivartate ädir bhavatéti väì-maya-svarüpatvät ||129-134||
pädmottara-khaëòe [pa.pu. 6.226.18]—
evam añöäkñaro mantro jïeyaù sarvärtha-sädhakaù |
sarva-duùkha-haraù çrémän sarva-manträtmakaù çubhaù ||135||
çréù sarva-çobhä-sampattir vä tadvän | sevakasya çré-prada ity arthaù | svataç ca çubhaù maìgala-svarüpaù ||135||
liìga-puräëe—
kim anyair bahubhir mantraiù kim anyair bahubhir vrataiù |
namo näräyaëeti mantraù sarvärtha-sädhakaù ||136||
tasmät sarveñu käleñu namo näräyaëeti yaù |
japet sa yäti viprendra viñëu-lokaà sa-bändhavaù ||137||
bhaviñya-puräëe—
añöäkñaro mahä-mantraù sarva-päpa-haraù paraù |
sarveñäà viñëu-manträëäà räjatve parikértitaù ||138||
çré-çuka-vyäsa-saàväde ca—
namo näräyaëäyeti mantraù sarvärtha-sädhakaù |
bhaktänäà japatäà täta svarga-mokña-phala-pradaù ||139||
eña eva paro mokña eña svarga udähåtaù |
sarva-veda-rahasyebhyaù sära eña samuddhåtaù ||140||
viñëunä vaiñëavänäà tu hitäya manunä purä |
kértitaù sarva-päpaghnaù sarva-käma-pradäyakaù ||141||
näräyaëäya nama ity ayam eva satyaà
saàsära-ghora-viña-saàharaëäya mantraù |
çåëvantu satya-matayo muditäs tarägä
uccaistaräm upadiçämy aham ürdhva-bähuù ||142||
bhütvordhva-bähur adyähaà satya-pürvaà bravémi vaù |
he putra-çiñyäù çåëuta na mantro’ñöäkñarät paraù ||143||
he täta ! he çuka ! viñëunä samuddhåtaù | manunä kértitaù japtaù lokeñu vä kathitaù | muditäç ca te’starägäç ca viraktäç ca | he çiñyäù ||135-143||
ataevoktaà gäruòe—
äséno vä çayäno vä tiñöhäno yatra tatra vä |
namo näräyaëeti mantraika-çaraëo bhavet ||144||
tiñöhäna ity ärñaà tiñöhan ||144||
täpané-çrutiñu [nå.tä.u. 1.5.8]
devä ha vai prajäpatim abruvann änuñöubhasya mantra-räjasya närasiàhasya phalaà no brühi bhagava iti sa hoväca prajäpatirya etaà mantra-räjaà närasiàham änuñöubhaà nityam adhéte so’gni-püto bhavati sa väyu-püto bhavati sa äditya-püto bhavati sa soma-püto bhavati sa satya-püto bhavati sa brahma-püto bhavati sa viñëu-püto bhavati sa rudra-püto bhavati sa sarva-püto bhavati sa sarva-püto bhavati ||145||
tatraivänte [nå.tä.u. 5.9-10]–
anupanéta-çatam ekam ekenopanétena tat-samam | upanéta-çatam ekam ekena gåhasthena tat-samam | gåhastha-çatam ekam ekena vänaprasthena tat samaà | vänaprastha-çatam ekam ekena yatinä tat samaà | yaténäà tu çataà pürëam ekam ekena rudra-jäpakena tat-samam | rudra-jäpaka-çatam ekam ekena atharva-çiraù-çikhädhyäpakena tat-samam |
tad vä etat paramaà dhäma mantra-räjädhyäpakasya yatra na süryas tapati yatra na väyur väti yatra na candramä bhäti yatra na nakñaträëi bhänti yatra nägnir dahati yatra na måtyuù praviçati yatra na duùkhaà sadänandaà paramänandaà çäntaà çäçvataà sadä-çivaà brahmädi-vanditaà yogi-dhyeyaà paramaà padaà yatra gatvä na nivartante yoginaù | tad etad åcäbhyuktam | tad viñëoù paramaà padaà sadä paçyanti sürayaù | divéva cakñur ätatam | tad vipräso vipanyavo jägåväàsaù samindhate | viñëor yat paramaà padam ||146||
atha çré-räma-manträëäà mähätmyam
agastya-saàhitäyäm—
sarveñu mantra-vargeñu çreñöhaà vaiñëavam ucyate |
gäëapatyeñu çaiveñu çäkta-saureñv abhéñöadam ||147||
vaiñëaveñv api mantreñu räma-manträù phalädhikäù |
gäëapaty-ädi-mantrebhyaù koöi-koöi-guëädhikäù ||148||
vinaiva dékñäà viprendra puraçcaryäà vinaiva hi |
vinaiva nyäsa-vidhinä japa-mätreëa siddhidäù ||149||
mantreñv añöasv anäyäsa-phalado’yaà ñaò-akñaraù |
ñaò-akñaro’yaà mantras tu mahäghaugha-niväraëaù ||150||
mantra-räja iti proktaù sarveñäm uttamottamaù |
dainandinaà tu duritaà pakña-mäsa-rtu-varñajam ||151||
sarvaà dahati niùçeñaà tüläcalam ivänalaù |
brahma-hatyä-sahasräëi jïänäjïäna-kåtäni ca ||152||
svarëa-steya-suräpäna-guru-talpa-yutäni ca |
koöi-koöi-sahasräëi hy upapäpäni yäny api |
sarväëy api praëaçyanti räma-mantränukértanät ||153||
täpané-çrutiñu ca—
ya etat tärakaà brähmaëo nityam adhéte, sa päpmänaà tarati, sa måtyuà tarati, sa bhrü-hatyäà tarati, sa sarva-hatyäà tarati, sa saàsäraà tarati, sa sarvaà tarati, sa vimuktäçrito bhavati, so’måtatvaà ca gacchati ||154||
atha gopäla-deva-mantra-mähätmyam
manträs tu kåñëa-devasya säkñäd bhagavato hareù |
sarvävatära-béjasya sarvato véryavattamäù ||155||
sarvataù sarvebhyaù çré-nåsiàha-raghunäthädi-mantrebhyo’pi véryavattamäù parama-prabhävavantaù | tatra hetuù—sarvävatära-béjasya | kåñëas tu bhagavän svayam ity avatäritvokteù ||155||
tathä ca båhad-gautaméye çré-govinda-våndävanäkhye—
sarveñäà mantra-varyäëäà çreñöho vaiñëava ucyate |
viçeñät kåñëa-manavo bhoga-mokñaika-sädhanam ||156||
yasya yasya ca mantrasya yo yo devas tathä punaù |
abhedät tan-manünäà ca devatä saiva bhäñyate ||157||
kåñëa eva paraà brahma saccidänanda-vigrahaù |
småti-mätreëa teñäà vai bhukti-mukti-phala-pradaù ||158|| iti |
taträpi bhagavattäà sväà tanvato gopa-lélayä |
tasya çreñöhatamä manträs teñv apy añöädaçäkñaraù ||159||
tatra teñu çré-dvärakänätha-daivatädi-mantreñv api madhye tasya çré-kåñëa-devasyaiva gopa-lélayä nijäà bhagavattäà tanvataù vistärayataù sato ye manträs ta eva çreñöhatamäù | teñv api madhye’ñöädaçäkñaraù sammohanäkhyayä prasiddhaù çreñöha ity arthaù ||159||
täpané-çrutiñu (1.2-8)—
oà. munayo ha vai brähmaëam ücuù—kaù paramo devaù ?
kuto måtyur bibheti ? kasya vijïänenäkhilaà vijïätaà bhäti ?
kenedaà viçvaà saàsaratéti |
tän u hoväca brähmaëaù— kåñëo vai paramaà daivatam | govindän måtyur bibheti | gopé-jana-vallabha-jïänenäkhilaà jïätaà bhavati | svähayedaà saàsaratéti |
tam u hocuù—kaù kåñëo ? govindaù ko’sau ?
gopé-jana-vallabhaù kaù ? kä svähä ? iti |
tän uväca brähmaëaù päpa-karñaëo go-bhümi-veda-vidito veditä gopé-janävidyä-kalä-prerakas tan-mäyä ceti | sakalaà paraà brahmaiva tat |
yo dhyäyati rasati bhajati so’måto bhavati so’måto bhavatéti |
te hocuù— kià tad-rüpaà kià rasanaà kathaà väho tad-bhajanaà | tat sarvaà vividiñatäm äkhyähéti | tad u hoväca hairaëyaù— gopa-veçam abhräbhaà taruëaà kalpa-drumäçritam ||160||
ha sphuöaà, vai prasiddham | brähmaëaà brahma-vettäraà brahmäëam ity arthaù ||
tad brahma daivatam iti pürva-prakräntaà vä | päpa-karñana iti dvitéyasya padärthaù | gauù svargaù | go-bhümi-vedeñu viditaù | teñäà ca vediteti tåtéyasyärthaù | gopé-jano’vidyäyäù kaläù strétvät aàçäs tat-prerakaù | yad vä, gopé-janä eva ä samyak vidyä | präpty-upäyatvät | saiva kalä çakti-viçeñas tasyäù preraka iti caturthasya | tan-mäyä ceti païcasyeti dik |
tad brahma daivatam iti pürva-prakräntaà vä | päpa-karñana iti dvitéyasya padärthaù | gauù svargaù | go-bhümi-vedeñu viditaù | teñäà ca vediteti tåtéyasyärthaù | gopé-jano’vidyäyäù kaläù strétvät aàçäs tat-prerakaù | yad vä, gopé-janä eva ä samyak vidyä | präpty-upäyatvät | saiva kalä çakti-viçeñas tasyäù preraka iti caturthasya | tan-mäyä ceti païcasyeti dik ||
rasati äsvädayati kértanädinä ||
kià ca, tatraivägre (go.tä.u. 1.14-16)—
bhaktir asya bhajanam | tad ihämutropädhi-nairäsyenaivämuñmin
manaù-kalpanam | etad eva ca naiñkarmyam |
kåñëaà taà viprä bahudhä yajanti
govindaà santaà bahudhärädhayanti |
gopéjana-vallabho bhuvanäni dadhre
svähäçrito jagad ejayat sva-retäù ||161||
ejayati aijayat ceñöäà kärayämäsa | gopé-jana-vallabha evety arthaù | sva-retäù svasmäd udbhütam ity arthaù ||161||
väyur yathaiko bhuvanaà praviñöo
janye janye païca-rüpo babhüva |
kåñëas tathaiko’pi jagad-dhitärthaà
çabdenäsau païca-pado vibhäti ||162|| iti |
apaghanaà çaréram | janye janye prati-çaréram | païca-padaù añöädaçäkñaro’yaà mantraù ||162||
kià ca tatraivopäsana-vidhi-kathanänantaram (go.tä.u. 1.19-24)—
eko vaçé sarvagaù kåñëa éòya
eko’pi san bahudhä yo vibhäti |
taà péöhasthaà ye’nubhajanti dhéräs
teñäà sukhaà çäçvataà netareñäm ||163||
nityo nityänäà cetanaç cetanänäm
eko bahünäà yo vidadhäti kämän |
taà péöhagaà ye’nubhajanti dhéräs
teñäà siddhiù çäçvaté netareñäm ||164||
etad viñëoù paramaà padaà ye
nitya-muktäù saàyajante na kämän |
teñäm asau gopa-rüpaù prayatnät
prakäçayed ätma-padaà tadaiva ||165||
yo brahmäëaà vidadhäti pürvaà
yo vidyäs tasmai gopäyati sma kåñëaù |
taà ha daivam ätma-buddhi-prakäçaà
mumukñur vai çaraëam anuvrajeta ||166||
premëaivätma-våtteù prakäço yasya tam | päöhäntaraà sugamam ||166||
oàkäreëäntaritaà ye japanti
govindasya païcapadaà manum |
teñäm asau darçayed ätma-rüpaà
tasmän mumukñur abhyasen nitya-çäntyai ||167||
nitya-çäntyai nityäyai avinaçvaräyai çäntyai sukhäya, abudhyata prabodhaà präptaù ||167||
tasmäd anye païcapadäd abhüvan
govindasya manavo mänavänäm |
daçärëädyäs te’pi saìkrandanädyair
abhyasyante bhüti-kämair yathävat ||168||
kià ca tatraiva (go.tä.u. 1.25-26)—
tad u hoväca brähmaëo’säv anavarataà me dhyätaù stutaù parärdhänte so’budhyata | gopa-veço me puruñaù purastäd ävirbabhüva | tataù praëatena mayä’nukülena hådä mahyam añöädaçärëaà svarüpaà såñöaye dattväntarhitaù | punaù sisåkñä me prädurabhüt | teñv akñareñu bhaviñyaj-jagad-rüpaà prakäçayat | tad iha käd äpo | lät påthivé | éto’gniù | bindor induù | tan-nädäd arka iti kléà-käräd asåjam | kåñëäd äkäçaà yad väyur ity uttarät surabhià vidyäà prädurakärñam | tad-uttarät tad-uttarät stré-pumädi cedaà sakalam idaà iti ||169||
punaç ca stutaù san präkäçayad bhagavän eva | yad vä ëi-pratyayasya atränadhikärthatvaà präkäçatety arthaù | präkäçayam iti vä päöhaù | kät ka-kärät | äpo jalam | la-kärät påthivé | é-käräd agniù | bindoù sakäçäc candraù | tasya nädäd arkaù | yät ya-käräd väyur abhüd iti çeñaù | uttarät govindäyety asmät | surabhià go-jätim | tad-uttarät gopé-janety asmät vidyäç caturdaça | tad-uttarät vallabhety äditaù | vedayitvä viditvä | anyäbhyo vä vijïäpya | oàkäräntarälakaà praëava-puöitam ity arthaù | abhita änayat sädhayämäsa | yasya pürva-padäd ity ädi ca kalpäntare prakäräntaräbhipräyeëa | pürvam arçat parämarçät | yad vä, pürveñäà marçät vicäräd apéti ||169||
tathä ca gautaméya-tantre—
kléà-käräd asåjad viçvam iti präha çruteù çiraù |
la-kärät påthivé jätä ka-käräj jala-sambhavaù ||170||
é-käräd vahnir utpanno nädäd väyur ajäyata |
bindor äkäça-sambhütir iti bhütätmako manuù ||
svä-çabdena ca kñetrajïo heti cit-prakåtiù parä |
tayor aikya-samudbhütir mukha-veñöana-varëakaù ||
ataeva hi viçvasya layaù svähärëake bhavet ||171||
punaç ca sä çrutiù—
etasyaiva yajanena candra-dhvajo gata-moham ätmänaà vedayitvä oàkäräntarälakaà manum ävartayat saìga-rahito’bhyänayat | tad viñëoù paramaà padaà sadä paçyanti sürayaù | divéva cakñur ätatam | tasmäd enaà nityam abhyaset ||172|| ity ädi |
tatraivägre—
yasya pürva-padäd bhümir dvitéyät salilodbhavaù |
tåtéyät teja udbhütaà caturthäd gandha-vähanaù ||173||
païcamäd ambarotpattis tam evaikaà samabhyaset |
candra-dhvajo’gamad viñëuù paramaà padam avyayam ||174||
tato viçuddhaà vimalaà
viçokam açeña-lobhädi-nirasta-saìgam |
yat tat padaà païca-padaà tad eva
sa väsudevo na yato’nyad asti ||175||
tam ekaà govindaà sac-cid-änanda-vigraham païca-padaà våndävana-sura-bhüruha-taläsénaà satataà sa-marud-gaëo’haà paramayä stutyä toñayämi ||176|| iti |
kià ca stuty-anantaram—
amuà païcapadaà mantram ävartayed yaù sa yäty anäyäsataù kevalaà tat padaà tat | anejad ekaà manaso javéyo naitad devä äpnuvan pürvam arçät ||177||
tasmät kåñëa eva paro devas taà dhyäyet taà raset taà yajed iti oà tat sad iti ||178||
trailokya-saàmohana-tantre ca, devéà prati çré-mahädevoktäñöädaçäkñara-prasaìga eva—
dharmärtha-käma-mokñäëäm éçvaro jagad-éçvaraù |
santi tasya mahäbhägä avatäräù sahasraçaù ||179||
teñäà madhye’vatäräëäà bälatvam atidurlabham |
amänuñäëi karmäëi täni täni kåtäni ca ||180||
çäpänugraha-kartåtve yena sarvaà pratiñöhitam |
tasya matnraà pravakñyämi säìgopäìgam anuttamam ||181||
yasya vijïäna-mätreëa naraù sarvajïatäm iyät |
puträrthé putram äpnoti dharmärthé labhate dhanam ||182||
sarva-çästrärtha-pärajïo bhavaty eva na saàçayaù |
trailokyaà ca vaçékuryät vyäkulékurute jagat ||183||
mohayet sakalaà so’pi märayet sakalän ripün |
bahunä kim ihoktena mumukñur mokñam äpnuyät ||184||
yathä cintämaëiù çreñöho yathä gauç ca yathä saté |
yathä dvijo yathä gaìgä tathäsau mantra uttamaù ||185||
yathävad akhila-çreñöhaà yathä çästraà tu vaiñëavam |
yathä susaàskåtä väëé tathäsau mantra uttamaù ||186||
bälatvaà çaiçavaà cäïcalyaà vä, yena bälatvena hetunä sarvaà jagat çapane’nugrahaëe ca pratiñöhäà präptam | tad-bälya-caritädi-mahimnä viçvam eva sarvärtha-çakti-viçeña-yuktam abhüd ity arthaù | çreñöhaù sarvärtha-sädhane paramottamaù | yathä cintämaëädayaù sarvärtha-sädhakäù | tathä mantrottamo’sau añöädaçäkñara-mantro’pi sarvärtha-sädhaka ity arthaù | yad vä, yathä maëiñu cintämaëiù çreñöhaù, goñu gauù käma-dhenuù | yad vä, paçuñu gauù | näréñu ca saté | varëeñu vipraù | nadéñu gaìgä | tathäsau mantreñüttama ity arthaù | evam agre’pi | yävat samyaktayä akhileñu çästreñu çreñöham ||180-186||
kià ca—
ato mayä sureçäni pratyahaà japyate manuù |
naitena sadåçaù kaçcid jagaty asmin caracare ||187||
sanatkumära-kalpe’pi—
gopäla-viñayä manträs trayastriàçat prabhedataù |
teñu sarveñu mantreñu mantra-räjam imaà çåëu ||188||
suprasannam imaà mantraà tantre sammohanähvaye |
gopanéyas tvayä mantro yatnena muni-puìgava ||189||
muni-puìgava he närada ||189||
anena mantra-räjena mahendratvaà purandaraù |
jagäma deva-deveço viñëunä dattam aïjasä ||190||
durväsasaù purä çäpäd asaubhägyena péòitaù |
sa eva subhagavatvaà vai tenaiva punar äptavän ||191||
bahunä kim ihoktena puraçcaraëa-sädhanaiù |
vinäpi japa-mätreëa labhate sarvam épsitam ||192||
prabhuà çré-kåñëa-caitanyaà taà nato’smi gurüttamam |
kathaïcid äçrayäd yasya präkåto’py uttamo bhavet ||193||
evaà tat-tan-mähätmya-likhane’yogyasyäpy ätmano bhagavan-mahimnä yogyatäà sambhävayan parama-guruà çré-bhagavantaà praëamati—prabhum iti ||193||
athädhikära-nirëayaù
täntrikeñu ca mantreñu dékñäyäà yoñitäm api |
sädhvénäm adhikäro’sti çüdrädénäà ca sad-dhiyäm ||194||
sad-dhiyäm uttama-buddhénäà vipra-sevädi-paräëäm ity arthaù ||194||
tathä ca småty-artha-säre pädme ca vaiçäkha-mähätmye [6.84.48, 52-4] çré-näradämbaréña-saàväde—
ägamoktena märgeëa stré-çüdrair api püjanam |
kartavyaà çraddhayä viñëoç cintayitvä patià hådi ||195||
çüdräëäà caiva bhavati nämnä vai devatärcanam |
sarve’py ägama-märgeëa kuryur vedänukäriëä ||196||
stréëäm apy adhikäro'sti viñëor ärädhanädiñu |
pati-priya-ratänäà ca çrutir eñä sanätané ||197||
agastya-saàhitäyäà çré-räma-mantra-räjam uddiçya—
çucivratatamäù çüdrä dhärmikä dvija-sevakäù |
striyaù pati-vratäç cänye pratilomänulomajäù ||
lokäç cäëòäla-paryantäù sarve’py aträdhikäriëaù ||198|| iti |
guruç ca siddha-sädhyädi-mantra-däne vicärayet |
sva-kuläny akulatvaà ca bäla-prauòhatvam eva ca ||199||
stré-puà-napuàsakatvaà ca räçi-nakñatra-melanam |
supta-prabodha-kälaà ca tathä åëa-dhanädikam ||200||
räçi-melanaà nakñatra-melanaà ca | ädi-çabdena räçi-çuddhir ity evam añöadhä çodhanaà jïeyam ||200||
atha siddha-sädhyädi-çodhanam
säradä-tilake—
präk pratyag agrä rekhäù syuù païca yämyottarägragäù |
tävatyaç ca catuñkoñöha-catuñkaà maëòalaà bhavet ||201||
yadyapy etat siddha-sädhyädi-jïänaà mudrä-darçana-prakäravad vinä guru-mukhät samyak vijïätaà na syät, tathäpy atra çabdärtha eva kevalaà likhyate | tathä hi—präïci pürväëi, pratyaïci paçcimänii agräëi yäsäà täù | pürva-paçcimäbhimukhä ürdhväù païca-rekhä lekhyä ity arthaù | tathä yämyottarägragä dakñiëottara-mukhäs tävatyaù païcaiva rekhä ürdhva-rekhopari sama-koñöhäbhipräyeëa tiryak lekhyä ity arthaù | tataç ca catväri koñöha-catuñkäëi yasmin tathä-bhütaà maëòalaà bhavet | evaà caturbhiù koñöhair ekaà koñöhaà jïeyam ity evaà catväri koñöhäni mukhyäni bhavanti | punaç ca ekasyaiväväntara-koñöhäni catväréty evaà ñoòaça koñöhäni bhavanti | tad-rüpam ekaà caturasraà maëòalaà syäd ity arthaù | etac ca dékñä-maëòalädivan nämnaiva maëòalaà, na tu maëòaläkäraà catuñkoëatvät ||201||
indv-agni-rudra-nava-netra-yugena dikñu
åtv-añöa-ñaòaça-caturdaça-bhautikeñu |
pätäla-païcadaça-vahni-himäàçu-koñöhe
varëäàl likhel lipi-bhavän kramaças tu dhémän ||202||
tasmin maëòale ca yat kartavyaà, tadäha—indv iti | lipi-bhavän varëän—a-kärädi-kña-käränta-païcäçad-akñaräëi | yad vä, ka-kära-ña-kära-saàyoga-siddha-kñakära-vyatiriktän païcäçad varëän indv-ädi-saìkhyä-saìketiteñu koñöheñu kramaçaù a-kärädi-krameëa indv-ädi-krameëa ca likhet | tatra induç candra ekaù | tasmin ädye koñöhe a-käraà likhed ity arthaù | evaà agnau tåtéye ä-käram | rudre ekädaçe i-käram | ine sürya dvädaça-koñöhe | bhautike païcame mahä-bhüta-païcakatvät | vahnayas trayaù | himäàçur ekaù, aìkasya väma-gatitväd vahni-himäàçubhyäà dväbhyäà trayodaçeti jïeyam | tatra ca trayodaçe koñöhe a-kärasya ñoòaça-varëa a iti-varëaà likhed ity arthaù | punas tathaiva prathama-koñöhe ka-kära ity evaà yävad varëävalé-samäptiù punaù punar likhet | evam eva çré-kåñëa-deväcäryeëäpi çré-nåsiàha-paricaryä-granthe likhitaà—
ädyägnéça-grahäkñäbdhi-sürya-dig-rasa-dig-gajäù |
kalä-manv-iñu saptäha-viçve varëän punar nyaset || iti ||202||
janma-rkñäkña-ratau yävan-manträdimäkñaram |
caturbhiù koñöhakais tv ekam iti koñöha-catuñöaye ||203||
tataù çiñyasya yaj janma-nakñatränurüpa-nämädyäkñaraà näma-prathamäkñaram ity arthaù | madhya-deçädäv atra prïao janma-nakñatränurüpa-nämädy-akñara-karaëät | tasmäd ärabhya mantrasya grähyasya ädimäkñaram ädya-varëaà yävad vékñyaà vicärayitavyam | yad vä, siddhädi-gaëanayä guëa-doñädikaà drañöavyam ity arthaù | kathaà kutra ? tad äha—caturbhiù koñöhair ekaà koñöhaà drañöavyam | evaà tan-maëòjïänale koñöha-catuñöayaà syät | tasmin prathamaà vékñya | yad vä, siddhädi-kramä jïeyäù | ity anena pareëänvayaù | paççät tat-koñöha-catuñöayasya yäny aväntaräëi koñöhäni ñoòaça teñu ca jïeyä iti prakära-dvayam | tac ca janma-nakñaträkñarät savyataù väma-gatyety arthaù | ata evoktaà çré-kåñëa-deväcäryeëa tatraiva—savye nämädyäkñarataù siddhädi-krama iñyate iti | evaà siddhädi-koñöha-sthänaà ca tenaiva darçitam—
navaika-païcabhiù siddhaù sädhyaù ñaò-daça-païcakaiù |
susiddhas trisapta-rudrais turyäñöa-dvädaçai ripuù || iti |
evaà säradä-tilakasya mataà vilikhya çré-kåñëa-deväcärya-mataà likhati kvacic cety ädinä | caturñu padeñu koñöheñu tiñöhati vartata iti | tathä tasyäà lipau catuñkoëa-maëòala-rüpa-lekhe sädhakasya çiñyasya äkhyä näma tasyä ädi-varëataù prathamäkñaram ärabhya mantrasyädyäkñara-paryantaà muhur muhur gaëanéyam | sädhakänäm ädyäkñarataù savye väme krameëa siddhädayo jïeyä ity arthaù | yatra mantrasyädyäkñaraà tatra siddhaù, tato dvitéye koñöhe sädhyaù, tåtéye prasiddhaù, caturthe’riù, ity etad ühyam | ata eva tasya savyata ity uktam iti dik ||203||
punaù koñöhaka-koñöheñu savyato janmabhäkñarät |
siddha-sädhya-susiddhärikramäj jïeyä vicakñëaiù ||204||
siddhaù sidhyati kälena sädhyas tu japa-homataù |
susiddho graha-mätreëa arir müla-nikåntanaù ||205||
tatra ca gaëanayä siddhädi-sthänaà präpte sati manträdy-akñare yat phalaà syät, tad äha—siddha ity ädi païcabhiù | grahaù grahaëaà tan-mätreëa aciräd eva sidhyatéty arthaù ||205||
siddha-siddho yathoktena dvi-guëät siddha-sädhakaù |
siddha-susiddho’rdha-japät siddhärir hanti bändhavän ||206||
sädhya-siddho dviguëikaù sädhya-sädhyo hy anarthakaù |
tat-susiddhas triguëität sädhyärir hanti gotrajän ||207||
susiddha-siddhordha-japät tat-sädhyas tu guëädhikät |
tat-susiddho grahäd eva susiddhäriù sva-gotrahä ||208||
ari-siddhaù sutän hanyäd ari-sädhyas tu kanyakäù |
tat-susiddhas tu patné-ghnas tad-arir hanti sädhakam ||209||
evaà catuù-koñöhya-vyavasthayä phalam uktvädhunä tad-aväntara-ñoòaça-koñöha-vyavasthayä pürväparäbhyäà caturdhänyo’nya-saàyogena phalam äha—siddha-siddha iti caturbhiù | tat susiddhaù sädhya-susiddhaù, tat-sädhyaù susiddha-sädhyaù, tat-susiddhaù susiddha-susiddhaù | evam agre’pi ||206-209||
tathä ca tantre, asya ca mantra-viçeñe’pavädaù—
nåsiàhärka-varähäëäà präsäda-praëavasya ca |
vaidikasya ca mantrasya siddhädén naiva çodhayet ||210||
svapna-labdhe striyä datte mälä-mantre ca try-akñare |
ekäkñare tathä mantre siddhädén naiva çodhayet ||211||
asya evam uktasya siddhädiçodhanasya tu ||210-211||
sva-kuläny akulatvädi vijïeyaà cägamäntarät |
na vistara-bhayäd atra vyarthatväd api likhyate ||212||
çrémad-gopäla-devasya sarvaiçvarya-pradarçinaù |
tädåk-çaktiñu mantreñu nahi kiïcid vicäryate ||213||
varthatve hetuà likhati—çrémad iti | tädåçé çré-gopäla-deva-sadåçé çaktir yeñäà teñu ||213||
tathä ca krama-dépikäyäm [1.4]
sarveñu varëeñu tathäçrameñu
näréñu nänähvaya-janmabheñu
dätä phalänäm abhiväïchitänäà
dräg eva gopälaka-mantra eñaù ||214||
nänä-vidhä ähvayä nämäni janmabhäni ca janma-nakñaträëi yeñäà varëädénäà teñv api | yad vä, teñäà nänähvaya-janmabheñu satsv api eña çré-gopäla-mantro’bhiväïchitänäà phalänäà çéghram eva dätä ||214||
trailokya-saàmohana-tantre ca, añöädaçäkñara-mantram adhikåtya çré-çivenoktam—
na cätra çätravä doñä narëasvädi-vicäraëä |
åkña-räçi-vicäro vä na kartavyo manau priye ||215||
kecic chinnäç ca ruddhäç ca kecin mada-samuddhatäù |
malinäù stambhitäù kecit kélitä düñitä api |
etair doñair yuto näyaà yatas tribhuvanottamaù ||216|| iti |
atra asmin mantre çätraväù çatru-sambandhino doñäù siddhädi-çodhanoktäù åëaà ca svaà dhanaà ca tad-ädi-vicäraëä ca na kartavyä | anya-manträëäà doñän äha—kecid iti | uktaà ca chinnädénäà lakñaëaà säradä-tilake—
manor yasyädimadhyänteñv änélaà béjam ucyate |
saàyuktaà vä viyuktaà vä svaräkräntaà tridhä punaù ||
caturdhä païcadhä vätha samantraç chinna-saàjïakaù |
mäyä namämi ca padaà nästi yasmin sa kélitaù ||
ekaà madhye dvayaà mürdhni yasminn astra-purandarau |
na vidyete sa mantraù syät stambhitaù siddhi-rodhanaù ||
ädi-madhyävasäneñu bhaved arëa-catuñöayam |
yasya mantraù sa malino mantra-vittaà vivarjayet ||
mantro väpy athavä vidyä saptädhika-daçäkñaraù |
phaö-kära-païcakädir yo madonmatta udéritaù ||
yasya madhye da-käro vä krodho vä mürdhani tridhä |
astraà tiñöhati mantraù sa tiraskåta itéritaù || ity ädi |
ayam añöädaçäkñaraù çré-gopäla-mantraù ||215||
sämänyataç ca yathä båhad-gautaméye—
atha kåñëa-manün vakñye dåñöädåñöa-phala-pradän |
yän vai vijïäya munayo lebhire muktim aïjasä ||217||
gåhasthä vanagäç caiva yatayo brahmacäriëaù |
striyaù çüdrädayaç caiva sarve yaträdhikäriëaù ||218||
nätra cintyo’ri-çuddhyädir näri-miträdi-lakñaëam |
na vä prayäsa-bähulyaà sädhane na pariçramaù ||219||
ajïäna-tüla-räçeç ca analaù kñaëa-mätrataù |
siddha-sädhya-susiddhäri-rüpä nätra vicäraëä ||220||
sarveñäà siddha-manträëäà yato brahmäkñaro manuù |
prajäpatir aväpägryaà deva-räjyaà çacépatiù |
aväpus tridaçäù svargaà vägéçatvaà båhaspatiù ||221|| ity ädi |
tatraiväntare—
viñëu-bhaktyä viçeñeëa kià na sidhyati bhütale |
kéöädi-brahma-paryantaà govindänugrahän mune ||222||
sarva-sampatti-nilayäù sarvaträpy akutobhayäù |
ity ädi kathitaà kiïcin mähätmyaà vo munéçvaräù ||223||
äkäçe tärakä yadvat sindhoù saikata-såñöivat |
etad-vijïäna-mätreëa labhen muktià caturvidhäm ||224||
etad-anyeñu mantreñu doñäù santi pare ca ye |
tad-arthaà mantra-saàskärä lipyante tantrato daça ||225||
evaà saàmohana-tanträdy-ukta-prakäreëa | anyeñu çré-gopäla-deva-mantra-vyatirikteñu | pare siddhädi-çodhanokta-doñato’nye’pi chinnatvädayaù | tad artham iti—ye kecid anya-mantra-sädhakä bhaveyus teñäà tad-doña-çodhanärtham ity arthaù | tac ca tätparyeëa çré-gopäla-deva-mantra-mähätmya-vikhyäpanärtham eveti bhävaù | tantrata ägama-çästroktä ity arthaù ||225||
säradä-tilake—
jananaà jévanaà ceti täòanaà rodhanaà tathä |
athäbhiñeko vimalékaraëäpyäyane punaù |
tarpaëaà dépanaà guptir daçaitä mantra-saàskriyäù ||226||
manträëäà mätåkä-madhyäd uddhäro jananaà småtam |
praëaväntaritän kåtvä mantra-varëän japet sudhéù ||227||
etaj jévanam ity ähur mantra-tantra-viçäradäù |
manor varëän samälikhya täòayec candanämbhasä ||228||
pratyekaà väyunä mantré täòanaà tad udähåtam |
vilikhya mantraà taà mantré prasünaiù kara-vérajaiù ||229||
tan-manträkñara-saìkhyätair hanyäd yat tena rodhanam |
svatantrokta-vidhänena mantré manträrëa-saìkhyayä ||230||
açvattha-pallavair mantram abhiñiïced viçuddhaye |
saàcintya manasä mantraà yotir mantreëa nirdahet ||231||
mantre müla-trayaà mantré vimalékaraëaà tv idam |
tära-vyomägni-manu-yuga-daëòé jyotir manur mataù |
kuçodakena japtena pratyarëaà prokñaëaà manoù ||232||
jyotir mantreëety uktaà tam eväha täreti | vyometyädinä tat-tad-béjaà bodhyate | evam agre mäyädäv api ||232||
tena mantreëa vidhivad etad äpyäyanaà småtam |
mantreëa väriëä yantre tarpaëaà tarpaëaà småtam ||233||
tära-mäyä-ramä-yogo manor dépanam ucyate |
japyamänasya mantrasya gopanaà tv aprakäçanam ||234||
balitvät kåñëa-manträëäà saàskäräpekñaëaà nahi |
sämänyoddeça-mätreëa tathäpy etad udéritam ||235||
iti çré-gopäla-bhaööa-vilikhite çré-bhagavad-bhakti-viläse
gauravo näma prathamo viläsaù |
Sri Garga-Samhita | Oraciones Selectas al Señor Supremo | Devotees Vaishnavas | Dandavat pranams - All glories to Srila Prabhupada | Dandavat pranams | Santos Católicos | El Mundo del ANTIGUO EGIPTO II | El Antiguo Egipto I |Archivo Cervantes | Neale Donald Walsch | Sivananda Yoga | SWAMIS | Hari Katha | Hinduismo | Biografías
No hay comentarios:
Publicar un comentario