Devoción
harekrsna
Gopala Bhatta Gosvami
Hari Bhakti Vilasa: Gopala Bhatta Gosvami: 01 | 02 | 04 | 05 | 06 | 07 | 08 | 09
caturtho viläsaù
çré-vaiñëavälaìkäraù
snätvä çré-kåñëa-caitanya-näma-térthottame sakåt |
nityäçuciù çucéndraù san sva-dharmaà vaktum arhati ||1||
etädåça-snänäd api çré-bhagavan-näma-sevanam eva parama-çodhanam ity abhipretya tena cänadhikäriëo’py ätmano bhagavad-dharma-likhane yogyatäà sambhävayan likhati—snätveti | çré-kåñëa-caitanyeti nämaiva térthottamaà, tasmin sakåd api snätvä kadäcit sevitvety arthaù | nityäçuciù jätyädinä parmäpavitro’pi janaù çuci-gaëa-çreñöhaù san vaktum arhati pravacana-yogyo bhavatéty arthaù ||1||
atha sva-gåham ägacched ädau natveñöa-devatäm |
gurün jyeñöhäàç ca puñpaidhaù-kuçämbhodhäraketarän ||2||
edhaù käñöham | puñpädénäà dhärakebhya itarän anyän | tathä ca båhan-näradéye sadäcära-prasaìge—
tathä snänaà prakurvantaà samit-puñpa-haraà tathä |
udapätra-dharaà caiva bhuïjantaà näbhivädayet || iti ||2||
tathä ca çré-nåsiàha-puräëe—
jale devaà namaskåtya tato gacched gåhaà pumän |
pauruñeëa tu süktena tato viñëuà samarcayet ||3||
atha çré-bhagavan-mandira-saàskäraù
mandiraà märjayed viñëor vidhäyäcamanädikam |
kåñëaà paçyan kértayaàç ca däsyenätmänam arpayet ||4||
çuddhaà gomayam ädäya tato måtsnäà jalaà tathä |
bhaktyä tat parito limped abhukñec ca tad-aìganam ||5||
tat viñëu-mandiraà tasyäìganam abhyukñec ca ||5||
tathä ca navama-skandhe [bhä.pu. 9.4.28] çrémad-ambaréñopäkhyäne—
sa vai manaù kåñëa-padäravindayor
vacäàsi vaikuëöha-guëänuvarëane
karau harer mandira-märjanädiñu
çrutià cakäräcyuta-sat-kathodaye ||6||
ädi-çabdena upalepanädéni | çrutià çrotraà acyutasya sat-kathänäm udaye çravaëe prädurbhäve vä cakära ||6||
ekädaça-skandhe [bhä.pu. 11.11.39] çré-bhagavad-uddhava-saàväde bhagavad-dharma-kathane—
sammärjanopalepäbhyäà seka-maëòala-vartanaiù |
gåha-çuçrüñaëaà mahyaà däsavad yad amäyayä ||7||
saàmärjanaà rajaso’päkaraëam | upalepaù gomayodakädibhir älepanam | sekaù tair eva prokñaëaà | maëòala-vartanaà sarvaotbhadrädi-racanam | mahyaà mama gåha-çuçrüñaëam älaya-saàskäraù ||7||
atha tatra saàmärjana-mähätmyam
çré-nåsiàha-puräëe—
narasiàha-gåhe nityaà yaà sammärjanam äcaret |
samasta-päpa-nirmukto viñëu-loke sa modate ||8||
çré-viñëu-dharmottare—
saàmärjanaà tu yaù kuryät puruñaù keçavälaye |
rajas-tamobhyäà nirmuktaù sa bhaven nätra saàçayaù ||9||
päàçünäà yävatäà räjan kuryät saàmärjanaà naraù
tävanty abdäni sa sukhé näkam äsädya modate ||10||
çré-värähe—
yävatkäni prahäräëi bhümi-saàmärjane daduù |
tävad-varña-sahasräëi çäka-dvépe mahéyate ||11||
yävatkäni prahäräëi napuàsakatvam ärñam | yävataù sammärjanyä prahärän, bhümeù saàmärjane, he bhüméti påthak padaà vä ||11||
jäyate mama bhaktaç ca sarva-dharma-samanvitaù |
çucir bhägavataù çuddho hy aparädha-vivarjitaù ||12||
tato bhuktvä sarva-bhogän tértvä saàsära-sägaram |
çäka-dvépät paribhrañöaù svarga-lokaà sa gacchati ||13||
nandanaà vanam äçritya modate cäpsaraiù saha |
nandanäc ca paribhrañöo mama karma-vyavasthitaù |
sarva-saìgät parityajya mama lokaà tu gacchati ||14||
mama karma-vyavasthitaù mad-bhakti-niñöhaù sann ity arthaù ||14||
athopalepana-mähätmyam
tatraiva—
go-mayaà gåhya vai bhümià mama veçmopalepayet |
yävatas tu padäàs tatra samantäd upalepayet |
tävad-varña-sahasräëi mad-bhakto jäyate tathä ||15||
gåhya gåhétvä | yävataù padän iti puàstvam ärñam ||15||
samépe yadi vä düre yaç cälayati gomayam |
yävat tasya padägräëi tävat svarge mahéyate ||16||
çälmalau tat-paribhrañöo räjä bhavati dhärmikaù |
mad-bhaktaç caiva jäyate sarva-çästra-viçäradaù ||17||
tasmät svargät paribhrañöaù san ||17||
yaç cälepayate bhümià go-mayena dåòha-vrataù |
tasya dåñövänulepaà tu mama tuñöiù prajäyate ||18||
goç ca yasyäù puréñeëa kriyate bhümi-lepanam |
ekenaiva tu lepena go-yonyä vipramucyate ||19||
sä gaur viçeñeëa prakarñeëa ca mucyate golokaà yätéty arthaù ||19||
sthänopalepane bhüme salilaà yo dadäti me |
tasya puëyaà mahä-bhäge çåëu tattvena niñkalam ||20||
niñkalaà çuddham ||20||
yävanti jala-bindüni lipyamänasya sundari |
tävad-varña-sahasräëi svarga-loke mahéyate ||21||
yävanto bindavaù kecit pänéyasya vasundhare |
tävad varña-sahasräëi krauïca-dvépe mahéyate ||22||
yävanti jala-bindünéti napuàsakatvam ärñam | sthänasya lipyamänasya sataù | yatra yävanto jala-bindavo bhavantéty arthaù ||21-22||
krauïca-dvépät paribhrañöaù sarva-dharma-paräyaëaù |
sarva-saìgän parityajya mama lokaà ca gacchati ||23||
paçcäc ca svargät paribhrañöaù san krauïca-dvépe gato mahéyate tatratyaiù püjyata ity arthaù ||23||
çré-viñëu-dharmottare—
kåtvopalepanaà viñëor naras tv äyatane sadä |
go-mayena çubhän lokän ayatnäd eva gacchati ||24||
hasta-pramäëaà bhü-bhägam upalipya narädhipa |
deva-rämä-çataà näke labhate satataà naraù ||25||
närasiàhe—
go-mayena mådä toyair yaù kuryäd upalepanam |
cändräyaëa-phalaà präpya viñëu-loke mahéyate ||26||
tatraiva çré-dharma-räjasya dütänuçäsane—
saàmärjanaà yaù kurute gomayenopalepanam |
karoti bhavane viñëos tyäjyaà teñäà kula-trayam ||27||
upalepakasya päpa-kñayädikaà kià väcyam ? tasya sambandhinäm api tathaiva syäd iti likhati—sammärjanam iti | kula-trayaà pitå-kulaà mätå-kulaà bhäryä-kulaà ceti ||27||
athäbhukñaëa-mähätmyam
çré-viñëu-dharmottare (1.169.6, ?)—
abhyukñaëaà tu yaù kuryät pänéyena surälaye |
sa çänta-täpo bhavati nätra käryä vicäraëä ||28||
abhyukñaëaà tu yaù kuryäd deva-deväjire naraù |
sarva-päpa-vinirmukto väruëaà lokam açnute ||29||
devadevasya ajire aìgane ||29||
sarvato-bhadra-padmädén abhijïaù svastikäni ca |
viracayya viciträëi maëòayed dhari-mandiram ||30||
tathä ca närasiàhe—
saàmärjanopalepäbhyäà raìga-padmädi-çobhanam |
kuryät sthänaà mahä-viñëoù sojjvaläìgaà mudänvitaù ||31||
raìgaà vividha-varëa-citraà padmädi ca | yad vä, raìgair vicitra-varëa-cürëair yat padmädi tena çobhitam | ädi-çabdena svastikädi | ujjvaläni çobhanäni aìgäni bhitti-präkärädéni tat-sahitaà ca kuryät | äìgäny api vibhüñayed ity arthaù | kriyä-viçeñaëaà vä, tathäpi sa evärthaù ||31||
atha maëòala-mähätmyam
skanda-puräëe kärttika-prasaìge—
agamya-gamane päpam abhakñyasya ca bhakñaëe |
sarvaà tan-näçam äpnoti maëòayitvä harer gåham ||32||
aëu-mätraà tu yaù kuryän maëòalaà keçavägrataù |
mådä dhätu-vikäraiç ca divi kalpa-çataà vaset ||33||
çälagräma-çilägre tu yaù kuryät svastikaà çubham |
kärttike tu viçeñeëa punäty äsaptamaà kulam ||34||
maëòalaà kurute nityaà yä näré keçavägrataù |
sapta-janmäni vaidhavyaà na präpnoti kadäcana ||35||
maëòalaà sarvatobhadrädi | keçavägrato maëòalaà karotéti çeñaù | kuruta iti pürveëaivänuñaìgaù ||33-35||
gåhétvä go-mayaà yä tu maëòalaà keçavägrataù |
bhartur viyogaà näpnoti santateç ca dhanasya ca ||36||
präìgaëaà varëakopetaà svastikaiç ca samanvitam |
devasya kurute yas tu kréòate bhuvana-traye ||37||
näradéye—
mådä dhätu-vikärair vä varëakair gomayena vä |
viñëu-loke’tha tatra rathaiù sa-spåhaà vékñyate sukhé ||38||
upalepanaà maëòalädikaà karotéti tathä saù ||38||
hari-bhakti-sudhodaye—
upalipyälayaà viñëoç citrayitvätha varëakaiù |
viñëu-loke’tha tatrasthaiù sa-spåhaà vékñyate sukhé ||39||
atha svastika-lakñaëam
ägame—
vidig-gata-catuñkäëi bhittvä ñoòaçadhä sudhéù |
märjayet svastikäkäraà çveta-pétäruëäsitaiù ||40||
tatra ca païcarätra-vacanam—
rajäàsi païca-varëäni maëòalärthaà hi kärayet |
çäli-taëòula-cürëena çuklaà vä yava-sambhavam ||41||
rakta-kuìkuma-sindüra-gairikädi-samudbhavam |
hari-tälodbhavaà pétaà rajané-sambhavaà kvacit |
kåñëaà dagdhair harid-yavair harit-pétair vimiçritam ||42||
çvetädi-varëaiç cürëaiù harid-yavaiù harid-varëa-yavair dagdhaiù kåñëa-varëaà syät, tac ca pétair vimiçritaà haridvarëaà syäd ity arthaù | evaà varëa-païcakam uktam ||40-42||
atha tatra dhvaja-patäkädy-äropaëam
tato dhvaja-patäkädi vinyasya hari-mandire |
vicitraà bhüñayet tac ca bhagavad-bhaktimän naraù ||43||
tat hari-mandiraà ca vicitraà yathä syät tathä bhüñayet ||43||
atha dhvaräropaëa-mähätmyam
dhvajam äropayed yas tu präsädopari bhaktitaù |
tasya brahma-pade väsaù kréòate brahmaëä saha ||44||
båhan-näradéye [1.19.2]—
yaù kuryäd viñëu-bhavane dhvajäropaëam uttamam |
saàpüjyate viriïcy-ädyaiù kim anyair bahu-bhäñitaiù ||45||
tatraivägre ca [nä.pu. 1.19.42-3, 45]—
paöo dhvajasya viprendra yävac calati väyunä |
tävanti päpa-jäläni naçyanty eva na saàçayaù ||46||
mahä-pätaka-yukto vä yukto vä sarva-pätakaiù |
dhvajaà viñëu-gåhe kåtvä mucyate sarva-pätakaiù ||47||
äropitaà dhvajaà dåñövä ye'bhinandanti dhärmikäù |
te'pi sarve pramucyante mahä-pätaka-koöibhiù ||48|| iti |
evaà båhan-näradéye khyätaà yac cänyad adbhutam |
dhvajäropaëa-mähätmyaà tad drañöavyam ihäkhilam ||49||
atha patädäropaëa-mähätmyam
dvärakä-mähätmye—
kåñëälayaà yaù kurute patäkäbhiç ca çobhitam |
sadaiva tasya loke tu väsas tasya na cänyataù ||50||
viñëu-dharmottare—
patäkäà ca çubhäà dattvä tathä keçava-veçmani |
väyu-lokam aväpnoti bahün abda-gaëän dvijaù ||51||
dodhüyate yathä sä tu väyunä keçavälaye |
tathä tasyäpi sakalaà dehät päpaà vidhüyate ||52||
atha vandana-mälä-kadalé-stambhäropaëa-mähätmyam
dvärakä-mähätmye tatraiva—
bhüpa vandana-mäläà tu kurute kåñëa-veçmani |
devakanyävåtair lakñaiù sevyate sura-näyakaiù ||53||
yaù kuryät kåñëa-bhavanaà kadalé-stambha-çobhitam |
nandate cäpsaro-yuktaù svägataà tasya deva-räö ||54||
dhvaja-patäkädi-vinyased ity ädi-çabdena gåhétasya vandana-mäläder api vinyäsa-mähätmyaà likhati—bhüpeti dväbhyäm | tasya svägataà yathä syät tathä nandate tam abhinandati håñöo bhavatéti vä | yad vä, tasya çubhägamanam abhinandati | vandata iti vä päöhaù ||53-54||
atha péöha-pätra-vasträdi-saàskäraù
tatra tämrädi-pätraà yat prabhor vasträdikaà ca yat |
péöhädikaà ca tat sarvaà yathoktaà ca viçodhayet ||55||
tatra péöhasya saàskäraù
närasiàhe—
päda-péöhaà ca kåñëasya bilva-patreëa dharñayet |
uñëämbunä ca prakñälya sarva-päpaiù pramucyate ||56||
atha taijasädi-päträëäà saàskäraù
märkaëòeya-puräëe—
uòumbaräëäm amlena kñäreëa trapu-sésayoù |
bhasmämbubhiç ca kämsyänäà çuddhiù plävo dravasya ca ||57||
ukta-vidhià likhati—uòumbaräëäm ity ädinä çucitämiyäd ity antena | uòumbaräëäà tämräëäà tan-maya-päträëäm ity arthaù | trapur aìgaà bhasma-yuktairambubhiù | dravasya gorasädeù plävaù plävanam | tathä coktaà vaçiñöhena—draväëäà plävanenaiva iti | tad-viçeño’gre vyakto bhävé ||57||
väyu-puräëe ca—
maëi-vajra-pravälänäà muktä-çaìkhopalasya ca |
siddhärthakänäà kalkena tila-kalkena vä punaù ||58||
muktäyäù çaìkhasya upalasya ca päñäëasya dvandvaikyam | siddhärthakänäà sarñapäëäm, çuddhir iti çeñaù prakaraëa-balät ||58||
brähme—
suvarëa-rüpya-çaìkhäçma-çukti-ratna-mayäni ca |
käàsyäyas-tämra-raityäni trapu-sésa-mayäni ca ||59||
nirlepäni tu çudhyanti kevalenodakena tu |
çüdrocchiñöhäni çodhyäni tridhä kñärämla-väribhiù ||60|| iti |
ratnamayäni sphaöikädi-ghaöitäni päträëéiti çeñaù | raityäni pittala-racitäni | nirlepäëi annädi-lepa-rahitäni | çüdrocchiñöäni çüdrocchiñöänéty arthaù | yadyapi çré-bhagavat-pätreñu çüdrochiñöa-sparço’pi na sambhavet, tathäpi kathaïcid bhrama-pramädataù syäd iti tac-chuddhir uktä | evam agre’pi sarvatrohyam | tridhä vära-trayam ity arthaù | kñäro bhasma ||59-60||
atiduñöaà tu päträdi viçodhyätithya-karmaëe |
yuïjyät tat-parivartäya prabhu-karmäntaräya vä ||61||
etasya parivartena prabhave’nyat samarpayet |
ity ayaà sarvato loke sadäcäro viräjate ||62||
manuù [5.114]—
tämräyaù-käàsya-raityänäà trapuëaù sésakasya ca |
çaucaà yathärhaà kartavyaà kñärämlodaka-väribhiù ||63||
yathärhaà—maläpagamänusäreëety arthaù | amlodakaà jambérädi-rasaù | taträmlodakena tämrasya | kñäreëetareñäà väriëä tu tat-tat-samuditenobhayeñäm eveti jïeyam | yathärham ity ukteù ||63||
çaìkhaù—
amlodakena tämrasya sésasya trapuëas tathä |
kñäreëa çuddhià käàsyasya lauhasya ca vinirdiçet ||64||
tad eväbhivyaïjayati—amlodakeneti ||64||
kià ca—
sütikocchiñöha-bhäëòasya surädy-upahatasya ca |
triù-sapta-märjanäc chuddhir na tu käàsyasya täpanam ||65||
etac ca sarvaà svalpopahati-viñayakam | atyantopahatau çuddhià likhati—sütiketi tribhiù | sütikä nava-prasütä ajäta-çaucä | yad vä, prasava-kärayitré, tad-ucchiñöasya tad-ucchiñöa-spåñöasya, tayä vä yatra bhuktaà tasya bhäëòasya taijasa-pätrasya, tat-prakaraëät | ädi-çabdät çoëitädi | triù-sapta ekavaiàçati-värän märjanäd ity arthaù | kecid ähuù—saptabhir yava-godhüma-kaläyä-mäñädi-cürëaiù pratyekaà trir märjanäc chuddhiù iti | käàsya-pätrasya tu na tathä çuddhiù | kintu tasya täpanaà dahanam eva | bhäjana iti päöhaù sugamaù ||65||
anyatra ca—
tämram amlena çudhyena na cedämiña-lepanam |
ämiñeëa tu yal liptaà punar dähena çudhyanti ||66||
brähme—
sütikä-çava-vië-mütra-rajaùsvala-hatäni ca |
prakñeptavyäni täny agnau yac ca yävat sahed api ||67||
dähe viçeñaà likhati—sütiketi | rajaùsvalety äkäräbhäva ärñaù | sütikädibhir hatäni upahatäni | tatra sütikä-rajaùsvalopahatatvaà tat-tad-ucchiñöa-sparçät | tatra tad-bhojanäd vä | säveti dantyädi-päöhe äsavo madyam | yävad iti yävantam agnià kälaà vä yad dravyaà saheta, tävant agnau tävantaà vä kälaà tad dravyaà prakñeptavyam ity arthaù ||67||
ata eva devalaù—
lohänäà dahanäc chuddhir bhasmanä gomayena vä |
dahanät khananäd väpi çailänäm ambhasäpi vä ||68||
käñöhänäà takñaëäc chuddhir måd-gomaya-jalair api |
måë-mayänäà tu päträëäà dahanäc chuddhir iñyate ||69||
nyünädhikatayä likhitaà tat tat sarvaà devaloktyä saàvädayati—lauhänäm iti | suvarëädénäà dhätünäà tanmaya-päträëäm ity arthaù | atyantopahatau dahanät | anyathä ca bhasmädinety arthaù | evam agre’pi jïeyam | khananaà bhümim khätvä doñänusäreëa saptähädi-kälaà tawsyäà nikñepaëaà tasmät | çailänäà çailädi-nirmitänäà, dahanät punaù päkät | tathä ca yäjïavalkyaù—punaù päkän mahé-mayam iti ||68||
manuù [5.123]—
madyair mütraiù puréñair vä ñöhévanaih püyaçoëitaiù |
saàspåñöaà naiva çuddhyeta punaùpäkena mån-mayam ||70||
tatra cälpopahatau atyantopahatau ca månmayaà tyäjyam eveti likhati—madyair iti | ñöhévanaiù lälä-prakñepaiù | päöhäntaraà spañöam ||70||
våddha-çätätapaù—
saàhatänäà tu päträëäà yad ekam upahanyate |
tasyaivaà çodhanaà proktaà sämänya-dravya-çuddhi-kåt ||71||
saàhatänäm anyonyaà militvä saìghaçaù sthitänäà | tasyaiva tat likhitaà çodhanaà proktaà, na tu tena spåñöänäm anyeñäm ity arthaù | päöhäntare sämänyaà samänaika-dravya-viñayakaà çodhanaà dravyäëäà sarveñäm evänyeñäà çuddhi-kåd ity arthaù | ata evoktaà çätätapenaiva—
açuci saàspåçed yas tu eka eva sa duñyati |
taà spåñövänyo na duñyet tu sarva-dravyeñv ayaà vidhiù || iti ||71||
atha vasträdénäà saàskäraù
tatra çaìkhaù—
täntavaà malinaà pürvam adbhiù kñäraiç ca çodhayet |
aàçubhiù çoñayitvä vä väyunä vä samäharet ||72||
ürëä-paööäàçuka-kñauma-dukülävika-carmaëäm |
alpäçauce bhavec chuddhiù çoñaëa-prokñaëädibhiù ||73||
täny evämedhya-liptäni nenijyäd gaura-sarñapaiù |
dhänya-kalkaiù parëa-kalkaiù rasaiç ca phala-balkalaiù ||74||
tulikädy-upadhänäni puñpa-ratnämbaräëi ca |
çodhayitvätape kiàcit karair unmärjayen muhuù ||75||
paçcäc ca väriëä prokñya çucéty evam udäharet |
täny apy atimaläktäni yathävat pariçodhayet ||76||
täntavaà—kärpäsika-sütra-nirmitaà vasträdi aàçubhiù sürya-raçmibhiù väyunä vä çoñayitvä çuñkaà kåtvä, ürëäàçukävikayoù paçu-roma-bhedena dravya-bhedena vä bhedaù | alpe’çauce açuddhau satyäà çoñaëaà süryäàçu-vätädinä nenijyät çodhayet | phala-valkalaiù tajjair ity arthaù | puñpa-ratnämbaräëi citra-puñpamayämbaräëi svarëa-ratna-khacitämbaräëi cety arthaù ||72-75||
çätätapaù—
kusumbha-kuìkumäraktäs tathä läkñä-rasena ca |
prakñälanena çudhyanti caëòäla-sparçane tathä ||77||
kusumbhena kuìkumena vä äraktä raïjitä läkñä-rasena vä raktäù paöäù | caëòälenänyenäpy aspåçyä upalakñyäù tat-sparçe sati prakñälanena çudhyanti ||77||
yamaù—
kåñëäjinänäà vätaiç ca bälänäà mådbhir ambhasä |
gomütreëästhi-dantänäà kñaumäëäà gaura-sarñapaiù ||78||
bälänäà cämaräëäà | asthi çaìkhädi | dantaù hastyädeù ||78||
çaìkhaù—
siddhärthakänäà kalkena danta-çåìga-mayasya ca |
go-bälaiù phala-päträëäm asthnäà syäc chåìgavat tathä ||79||
phala-päträëäà närikelädi-päträëäà, asthnäà çaìkhädénäm | çåìgavad iti sarñapäëäà kalkenety arthaù ||79||
kià ca—
niryäsänäà guòänäà ca lavaëänäà tathaiva ca |
kusumbha-kusumänäà ca ürëäkärpäsayos tathä |
prokñaëät kathitä çuddhir ity äha bhagavän yamaù ||80||
niryäsänäà hiìgv-ädénäm ||80||
manuù [5.118-9, 122]
adbhis tu prokñaëaà çaucaà bahünäà dhänya-väsasäm |
prakñälanena tv alpänäm adbhiù çaucaà vidhéyate ||81||
cailavat-carmaëäà çuddhir vaidalänäà tathä-eva ca |
çäka-müla-phalänäà ca dhänyavat-çuddhir iñyate ||82||
prokñaëät tåëa-käñöhaà ca palälaà caiva çudhyati |
märjana-upäïjanair veçma punaùpäkena måt-mayam ||83||
vaidalänäà vidärita-veëu-vetra-dala-nirmitänäm | märjanaiù rajaù-çodhanaiù | upäïjanaiù lepanaiç ca ||81-82||
kià ca [manu 5.126]—
yävan näpaity amedhyäktäd gandho lepaç ca tat-kåtaù |
tävan måd-väri cädeyaà sarväsu dravyaçuddhiñu ||84||
båhaspatiù—
vastra-vaidala-carmädeù çuddhiù prakñälanaà småtam |
atiduñöasya tan-mätraà tyajec chittvä tu çuddhaye ||85||
tan-mätram iti | yävad atyanta-duñöaà tävan-mätram eva | na tv anyad ity arthaù ||85||
viñëuù—
måt-parëa-tåëa-käñöhänäà çvästhi-cäëòäla-väyasaiù |
sparçane vihitaà çaucaà soma-süryäàçu-märutaiù ||86||
baudhäyanaù—
äsanaà çayanaà yänaà nävaù panthäs tåëäni ca |
märutärkeëa çudhyanti pakveñöa-racitäni ca ||87||
atha dhänyädénäà saàskäraù
tatra baudhäyanaù—
vréhayaù prokñaëäd adbhiù çäka-müla-phaläni ca |
tan-mätrasyäpahäräd vä nistuñékaraëena ca ||88||
çaìkhaù—
çrapaëaà ghåta-tailänäà plävanaà go-rasasya ca |
bhäëòäni plävayed adbhiù çäka-müla-phaläni ca ||89||
çrapaëaà plävanam | plävanam eva vivåëoti—adbhis tat-tad-bhäëòäni pacayet | apsu nimajjayed ity arthaù | ghåtädénäm api çrapaëäsambhave sajätéya-dravya-plävanena çuddhir boddhavyä ||89||
brähme—
drava-dravyäëi bhüréëi pariplävyäni cämbhasä ||90||
çasyäni vréhayaç caiva çäka-müla-phaläni ca |
tyaktvä tu düñitaà bhägaà plävyäny atha jalena tu ||91||
düñitaà bhägaà tyaktveti atyantopahatau ||91||
båhaspatiù—
täpanaà ghåta-tailänäà plävanaà gorasasya ca |
tan-mätram uddhåtaà çudhyet kaöhinaà tu payodadhi ||92||
avilénaà tathä sarpir vilénaà çrapaëena tu |
ädhära-doñe tu nayet päträt päträntaraà dravam ||93||
tan-mätraà—yävad upahataà tävan-mätram ity arthaù | etac cänäkara-viñayam ||92-93||
ghåtaà ca päyasaà kñéraà tathaikñava-raso guòaù |
çüdra-bhäëòa-sthitaà takraà tathä madhu na duñyati ||94||
äkara-bhäëòe ca viçeñaà likhati—ädhäreti | ädhäraù äkara-bhäëòaà tad-doñeëa | päyasaà payo-nirvåttaà dadhi çüdra-bhäëòa-sthitam api päträntaraà nétaà sat na düñyatéty arthaù | tathä ca yamaù—
ämamäàsaà ghåtaà kñaudraà snehäç ca phala-sambhaväù |
mleccha-bhäëòa-sthitä duñyä niñkräntäù çucayaù småtäù || iti |
anyatra ca—äkaräù çucayaù sarve iti ||94||
kià ca manuù [5.143]—
ucchiñöena tu saàspåñöo dravya-hastaù kathaà cana |
anidhäyaiva tad dravyam äcäntaù çucitäm iyät ||95|| iti |
anye’pi çuddhi-vidhayo dravyäëäà småti-çästrataù |
apekñyä vaiñëavair jïeyäs tat-tad-vistäraëair alam ||96||
çucitäm iyät dravyaà cäëòälänna-vyatiriktaà jïeyaà, sadäcärät | anna-viñaye coktam äpastambena—
kåtvä mütraà puréñäà ca dravya-hastaù kathaïcana |
bhümäv annaà pratiñöhäpya kåtvä snänaà yathä-vidhi ||
tat-saàyogät tu pakvännam upaspåçya tataù çuci || iti |
båhaspatinä ca—
çaucaà tu kuryät prathamaà pädau prakñälayet tataù |
upaspåçya tad abhyukñya gåhétaà çucitäm iyät || iti |
yadyapi bhagavad-dravyeñu tat-tad-upaghäto na ghaöate, tathäpi bhagavad-artha-tat-tad-dravyärpaëäpekñayä, kià vä bhrama-pramädädinä tat-tad-upaghäta-sambhävanayä tat-tac-chuddhir likhiteti dik | vaiñëavair apekñäç cet, tarhi småti-çästrebhyo jïeyäù—
térthe vivähe yäträyäà saìgräme deça-viplave |
nagara-gräma-dähe ca spåñöäspåñöir na duñyati ||
gokule kanduçäläyäà taila-yantrekñu-yantrayoù |
amémäàsyäni çaucäni stréñu bälätureñu ca || ity ädy ukteù |
tat tasmät teñäà vistäraëair vistareëa likhanair alam | tatra prayojanaà nästi, grantha-vistära-bhayäd ity arthaù ||95-96||
atha püjärtha-tulasé-puñpädy-äharaëam
praëamyätha mahä-viñëuà prärthyänujïäà tu vaiñëavaù |
samäharet çré-tulaséà puñpädi ca yathoditam ||97||
puñpam | ädi-çabdena paträìkurädi | yathoditaà tatra niñiddha-varjanädy-anusäreëety arthaù ||97||
yac ca häréta-vacanam—
snänaà kåtvä tu ye kecit puñpaà gåhëanti vai dvijäù |
devatäs tan na gåhëanti bhasmébhavati käñöhavat ||98|| iti |
tac ca madhyähna-snäna-viñayam, yata uktaà pädme [5.98.7] vaiçäkha-mähätmye—
asnätvä tulaséà chittvä devärthaà pitå-karmaëi |
tat sarvaà niñphalaà yäti païcagavyena çudhyati ||99||
atha gåha-snäna-vidhiù
sva-gåhe väcaran snänaà prakñälyäìghré karau tathä |
äcamyäyamya ca präëän kåta-nyäso harià smaret ||100||
präëän äyamya präëäyämaà kåtvä ||100||
tato gaìädikaà småtvä tulasé-miçritair jalaiù |
pürëe pätre samastäni térthäny ävähayet kåté ||101||
ävähana-mantraç cäyam—
gaìge ca yamune caiva godävari sarasvati |
narmade sindhu käveri jale’smin sannidhià kuru ||102|| iti ||
athavä jähnavém eva sarva-tértha-mayéà budhaù |
ävähayed dvädaçabhir nämabhir jala-bhäjane ||103||
dvädaça-nämäni—
naliné nandiné sétä mäliné ca mahäpagä |
viñëu-pädärghya-sambhütä gaìgä tripatha-gäminé |
bhägérathé bhogavaté jähnavé tridaçeçvaré ||104||
padma-puräëe [5.95.17-18] ca vaiçäkha-mähätmye—
nandinéty eva te näma vedeñu nalinéti ca |
dakñä påthvé ca vihagä viçva-gäthä çiva-priyä ||105||
vidyädharé mahä-devé tathä loka-prasädiné |
kñemaàkaré jähnavé ca çäntä çänti-pradäyiné ||106||
athäcamya guruà småtänujïäà prärthya ca pürvavat |
kåñëa-pädäbjato gaìgäà patantéà mürdhni cintayet ||107||
pürvavad iti—devadeva jagannätha ity anujïäà prärthyety arthaù ||107||
tathä coktaà çré-närada-païcarätre—
svasthitaà puëòarékäkñaà mantra-mürtià prabhuà smaret |
anantäditya-saìkäçaà väsudevaà caturbhujam ||108||
çaìkha-cakra-gadä-padmadharaà pétämbarävåtam |
çyämalaà çänta-vadanaà prasannaà varadekñaëam ||109||
divya-candana-liptäìgaà cärahäsa-mukhämbujam |
aneka-ratna-saàchanna-jvalan-makara-kuëòalam ||110||
vanamälä-parivåtaà näradädibhir arcitam |
keyüra-valayopetaà suvarëa-mukuöojjvalam |
sarväìga-sundaraà devaà sarväbharaëa-bhüñitam ||111||
tat-päda-paìkajäd dhäräà nipatantéà sva-mürdhani |
cintayed brahma-randhreëa praviçantéà svakäà tanum |
tayä saàkñälayet sarvam antar-deha-gataà malam ||112||
tat-kñaëäd virajä mantré jäyate sphaöikopamaù |
idaà snänäntaraà mänträt sahasram adhikaà småtam ||113|| iti |
sakån näräyaëety ädi vacanaà tatra kértayet |
snäna-käle tu tan-näma saàsmarec ca mahäprabhum ||114||
sakån näräyaëety ädy uktvä | ädi-çabdena dhyäyen näräyaëaà devam ity ädi lakñaëäd vacanäd dhetos tasya näräyaëasya näma kértayet ||114||
tathä ca kürma-puräëe—
äpo näräyaëodbhütäs tä eväsyäyanaà yathaù |
tasmän näräyaëaà devaà snäna-käle smared budhaù ||115|| iti |
snäyäd uñëodakenäpi çakto’py ämalakais tathä |
tilais tailaiç ca saàvarjya pratiñiddha-dinäni tu ||116||
na kevalaà çétodakena, uñëodakenäpi | tathäpi na kevalam açaktaù | çakto rogädi-héno’péty arthaù | rogiëas tu sadaivoñëodakena snänam uktaà yamena—
äditya-kiraëais taptaà punaù pütaà ca vahninä |
asnätam ätura-snäne praçastaà tu çåtodakam || iti |
pratiñiddha-dinäny agre lekhyäni ||116||
athoñëodaka-snänam
ñaö-triàçan-mate—
äpaù svabhävato medhyä viçeñäd agni-yogataù |
tena santaù praçaàsanti snänam uñëena väriëä ||117||
yamaç ca—
äpaù svayaà sadä pütä vahni-taptä viçeñataù |
tasmät sarveñu käleñu uñëämbhaù pävanaà småtam ||118||
yac coktaà çaìkhena—
snätasya vahni-taptena tathaivätapa-väriëä |
çaréra-çuddhir vijïeyä na tu snäna-phalaà bhavet ||119|| iti |
tat tu kämya-naimittika-viñayam | ata evoktaà gargeëa—
kuryän naimittikaà snänaà çétädbhiù kämyam eva ca |
nityaà yädåcchikaà caiva yathäruci samäcaret ||120||
nitya-snänaà ca yädåcchikam aniyatam | ato nija-rucy-anusäreëa çétäbhir uñëäbhir vädbhis tat kuryäd ity arthaù | yädåcchikaà sukhärtha-snänam iti vä ||120||
atha tatra niñiddha-dinäni
tatra yamaù—
putra-janmani saìkräntau grahaëe candra-süryayoù |
aspåçya-sparçane caiva na snäyäd uñëa-väriëä ||121||
våddha-manuù—
paurëamäsyäà tathä darçe yaù snäyäd uñëa-väriëä |
sa gohatyä-kåtaà päpaà präpnotéha na saàçayaù ||122||
athämalaka-snänam
tatra märkaëòeyaù—
tuñyaty ämalakair viñëur ekädaçyäà viçeñataù |
çré-kämaù sarvadä snänaà kurvétämalakair naraù ||123||
saptamyäà na spåçet tailaà nélévastraà na dhärayet |
na cäpy ämalakaà snäyän na kuryät kalahaà naraù ||124||
bhåguù—
amäà ñañöhéà saptaméà ca navaméà ca trayodaçém |
saìkräntau ravi-väre ca snäna-mälakais tyajet ||125||
yäjïavalkyaù—
dhätré-phalair amävasyä-saptamé-navaméñu ca |
yaù snäyät tasya héyante tejaç cäyurdhanaà sutäù ||126||
atha tila-snänam
tatra båhaspatiù—
sarva-kälaà tilaiù snänaà punar vyäso’bravén muniù ||127||
ñaötriàçan-mate—
tathä saptamy-amävasyä-saìkränti-grahaëeñu ca |
dhana-putra-kalaträrthé tila-spåñöaà na saàspåçet ||128||
atha taila-snänam
tatraiva—
ñañöhyäà tailam anäyuñyaà caturthéñv api ca parvasu ||129||
yogé-yäjïavalkyaù—
daçamyäà tailam apåñövä yaù snäyäd avicakñaëaù |
catväri tasya naçyanti äyuù prajïä yaçodhanam ||130||
daçamyäm aspåñöeti | tasyäà taila-snänasyävaçyakatoktä ||130||
mohät pratipadaà ñañöhéà kuhüà riktätithià tathä |
tailenäbhyaïjayed yas tu caturbhiù parihéyate ||131||
caturbhiù pürvoktair äyur-ädibhiù ||131||
païcadaçyäà caturdaçyäà saptamyäà ravi-saìkrame |
dvädaçyäà saptaméà ñañöhéà taila-sparçaà vivarjayet ||132||
anyac ca—
saptamyäà na spåçet tailaà navamyäà pratipady api |
añöamyäà ca caturdaçyäàm amävasyäà viçeñataù ||133||
viçeñata ity anena saptamy-ädau taila-tyägävaçyakatäbhipretä ||133||
kià ca—
snäne vä yadi väsnäne pakka-tailaà na duñyati ||134||
pakka-tailaà ca kadäcid api na doñävaham iti pürvokte’pavädaà likhati—snäne veti ||134||
kià ca atri-småtau—
tailäbhyukto ghåtäbhyakto vië-mütre kurute dvijaù |
aho-rätroñito bhütvä païca-gavyena çudhyati ||135||
kåta-tailäbhyaìgas tu vië-mütrotsargaà na kuryäd iti prasaìgäl likhati—taileti | ahorätram uñita upoñito bhütvä païca-gavya-pänena çuddho bhavet | päöhäntare tu antyaja-sparçaà tadänéà yatnena varjayed iti bhävaù ||135||
athäìgam alam uttärya snätvä vidhivad äcaret |
näsälagnena culukodakenaivägha-marñaëam ||136||
tato gurv-ädi-pädodaiù prägvat kåtväbhiñecanam |
käryo’bhiñekaù çaìkhena tulasé-miçritair jalaiù ||137||
atha tulasé-jaläbhiñeka-mähatmyam
gäruòe—
märjayaty abhiñeke tu tulasyä vaiñëavo naraù |
sarva-tértha-mayaà dehaà tat-kñaëät dvija jäyate ||138||
tulasé-dalaja-snäne ekädaçyäà viçeñataù |
mucyate sarva-päpebhyo yadyapi brahmahä bhavet ||139||
tan-müla-måttikäbhyaìgaà kåtvä snäti dine dine |
daçäçvamedhävabhåtaà labhate snäna-jaà phalam ||140||
tulasé-dala-saàmiçraà toyaà gaìgä-samaà viduù |
yo vahec chirasä nityaà dhåtä bhavati jähnavé ||141||
pädodakaà tämra-pätre kåtvä sa-tulasé-dalam |
çaìkhaà kåtväbhiñiïceta mülenaiva sva-mürdhani ||142||
tan-mähätmye coktaà pädme kärttika-mähätmye—
dvärakä-cakra-saàyukta-çälagräma-çilä-jalam |
çaìkhe kåtvä tu nikñiptaà snänärthaà tämra-bhäjane |
tulasé-dala-saàyuktaà brahma-hatyä-vinäçanam ||143|| iti |
snäna-çäöétareëaiva väsasämbhäàsi gätrataù |
saàmärjya väsasé dadhyät paridhänottaréyake ||144||
snäna-çäöhyä itareëa anyena ||144||
atha vastra-dhäraëa-vidhiù
taträtriù—
adhautaà käru-dhautaà vä paredyu-dhautam eva vä |
käñäyaà malinaà vastraà kaupénaà ca parityajet ||145||
na cärdram eva vasanaà paridadhyät kadäcana ||146||
nagno malina-vastraù syät nagnaç cärdha-paöas tathä |
nagno dviguëa-vastraù syän nagno rakta-paöas tathä ||147||
nagno digambaraù jaina-bhedo vä ||147||
nagnaç ca syüta-vastraù syän nagnaù snigdha-paöas tathä |
dvikaccho’nuttaréyaç ca nagnaç cävastra eva ca ||148||
çrautaà smärtaà tathä karma na nagnaç cintayed api |
mohät kurvann adho gacchet tad bhaved äsuraà småtam ||149||
japa-homopaväseñu dhauta-vastra-dharo bhavet |
alaìkåtaù çucir mauné çräddhädau ca jitendriyaù ||150||
gobhilaù—
eka-vastro na bhuïjéta na kuryäd devanärcanam ||151||
trailokya-sammohana-païcarätre—
çukla-väso bhaven nityaà raktaà caiva vivarjayet ||152||
aìgiräù—
çaucaà sahasra-romäëäà väyv-agny-arkendu-raçmibhiù |
retaù-spåñöaà çava-spåñöam ävikaà naiva duñyati ||153||
sahasräëi asaìkhyeyäni romäëi yeñu teñäm ürëädir nirmitänäà kambalänäm ity arthaù | ävikaà meña-roma-nirmitaà kambalädi ||153||
anyatra ca—
chinnaà vä sandhitaà dagdhm ävikaà na praduñyati |
ävikena tu vastreëa mänavaù çräddham äcaret |
gayä-çräddha-samaà proktaà pitåbhyo dattam akñayam ||154||
na kuryät sandhitaà vastraà deva-karmaëi bhümipa |
na dagdhaà na ca vai chinnaà pärakyaà na tu dhärayet ||155||
käka-viñöhä-samaà hy uktam avidhautaà ca yad bhavet |
rajakäd ähåtaà yac ca na tad vastraà bhavec chuci ||156||
kéöa-spåñöaà tu yad vastraà puréñaà yena käritam |
mütraà vä maithunaà väpi tad vastraà parivarjayet ||157||
ävikaà tu sadä vastraà pavitraà räja-sattama |
pitå-deva-manuñyäëäà kriyäyäà ca praçasyate ||158||
dhautädhautaà tathä dagdhaà sandhitaà rajakähåtam |
çukra-mütra-rakta-liptaà tathäpi paramaà çuci ||159||
agnir ävika-vastraà ca brahmaëäç ca tathä kuçäù |
caturëäà na kåto doño brahmaëä parameñöhinä ||160||
kià cänyatra—
dhärayed väsasé çuddhe paridhänottaréyake |
acchinna-sudaçe çukle äcämet péöha-saàsthitaù ||161||
acchinnä suçobhanä ca daçä yayos te ||161||
atha péöham
bahvåca-pariçiñöe—
yaténäm äsanaà çuklaà kürmäkäraà tu kärayet |
anyeñäà tu catuñpädaà caturasraà tu kärayet ||162||
vastra-paridhänänantaraà péöhe saàsthitaù sann äcämed ity uktam | tat-péöham eva likhati—yaténäm ity ädinä ||162||
go-çakån-mayaà bhinnaà tathä paläça-paippalam |
loha-baddhaà sadaivärkaà varjayed äsanaà budhaù ||163||
athäsana-vidhiù
tatraiva—
dänam äcamanaà homaà bhojanaà devatärcanam |
prauòha-pädo na kurvéta svädhyäyaà caiva tarpaëam ||164||
äsanärüòha-pädas tu jänunor vätha jaìghayoù |
kåtävaskthiko yas tu prauòha-pädaù sa ucyate ||165|| iti |
tato bhümi-gatäìghriù san niviçyäcamya darbha-bhåt |
ürdhva-puëòrädikaà kuryät çré-gopé-candanädinä ||166||
darbha-bhåt kuça-päëiù san | yadyapy ürdhva-puëòra-nirmäëänantaraà eväcamanaà yuktam, tathäpy atra püjärtha-tilaka-viçeñädi-nirmitam ädäv äcamanaà sat-sampradäyänusäreëa likhitam | tilakänantaram äcamanaà ca pürvaà bahiù-snäne likhitam evästi ||166||
taträdäv anulepena bhagavac-caraëäbjayoù |
nirmälyena prasädena sarväëy aìgäni märjayet ||167||
prasäda-rüpeëa nirmälyena ||167||
tad uktaà brähme çré-bhagavatä—
çälagräma-çilä-lagnaà candanaà dhärayet sadä |
sarväìgeñu mahä-çuddhi-siddhaye kamaläsana ||168|| iti |
tato dvädaçabhiù kuryän nämabhiù keçavädibhiù |
dvädaçäìgeñu vidhivad ürdhva-puëòräëi vaiñëavaù ||169||
keçavädibhir mürti-païjara-nyäsoktair dvädaçabhir nämabhiù krameëa laläöädi-dvädaçäìgeñu ürdhva-puëòräëi dvädaça kuryät | vaiñëava iti viçeñato vaiñëavasya vidheyatvaà sücayati | vidhir yathä syäd ity aträyaà vidhiù mürti-païjara-nyäsänusäreëa praëava-pürvakaà sa-bindv-a-kärädi-dvädaça-varëair dvädaçädityaiç ca sahitän keçavädén dvädaça nyaset | tatra kecit keçavädi-nyäsoktaà kértyädi-dvädaça-çaktibhir api saha nyasyanti | dvädaçädityäç coktäù—
dhätäryamä ca mitraç ca varuëo’àçu-bhagas tathä |
vivasvän indraù püñä ca parjanya-tvañöå-viñëavaù || iti |
tataç cäyaà prayogaù—oà aà dhätå-sahitäya keçaväya namaù laläöe ity ädi | kià ca, laläöordhva-puëòra-mälikädikaà agre vyaktaà bhävi | anyäìgordhva-puëòräëäà ca kecid dépa-çikhäkäratayä, kecic ca vähnor vakñaù-sthale puëòram añöäìgulam udähåtam ity ädi padma-puräëottara-khaëòoktänusäreëa vähnor vakñaù-sthale puëòraà cäñöäìgula-pramäëam anyatra catur-aìgula-pramäëam ity evaà, taträpi kecin madhye chidratayecchantéti vividho vidhiù | tatra ca nija-sampradäya-vyavahära evänusartavyaù | ity ädy-abhipräyeëaivägre lekhyaà sampradäyänusärata iti ||169||
atha dvädaça-tilaka-vidhiù
padma-puräëe uttara-khaëòe [6.225.45-47]—
laläöe keçavaà dhyäyen näräyaëam athodare |
vakñaù-sthale mädhavaà tu govindaà kaëöha-küpake ||170||
viñëuà ca dakñiëe kukñau bähau ca madhusüdanam |
trivikramaà kandhare tu vämanaà väma-pärçvake ||171||
çrédharaà väma-bähau tu håñékeçaà tu kandhare |
påñöhe tu padmanäbhaà ca kaöyäà dämodaraà nyaset ||172||
tat-prakñälana-toyaà tu väsudeveti mürdhani ||173||
tat-tan-nämäni aìgäni ca vibhajya darçayati laläöe tribhiù | dhyäyet nyaset ||170|| trivikramaà dakñiëe kandhare | håñékeçaà väme kandhare ||171-172|| evaà keçavädyänäà dämodaräntänäà dvädaçänäà nyäsam uktvä mastake çré-väsudevasya nyäsam äha—tad iti väsudeveti väsudeväya namaù iti | etac ca samasta-svaraiù saha nyased iti jïeyam | kecic ca dvädaçäkñara-mantraà mürdhani vinyasyanti | aträpi sat-sampradäyäcära eva gatir iti dik ||173||
kià ca [6.225.54]—
ürdhva-puëòraà laläöe tu sarveñäà prathamaà småtam |
laläöädi-krameëaiva dhäraëaà tu vidhéyate ||174|| iti |
evaà nyäsaà samäcarya sampradäyänusärataù |
nyaset kiréöa-mantraà ca mürdhni sarvärtha-siddhaye ||175||
sampradäyänusärata iti sarvaträgre’py anuvartanéyam ||175||
atha kiréöa-mantraù
oà çré-kiréöa-keyüra-hära-makara-kuëòala-cakra-çaìkha-gadä-padma-hasta-pétämbara-dhara çrévatsäìkita-vakñaù-sthala çré-bhümi-sahita-svätma-jyotir dépti-karäya sahasräditya-tejase namo namaù ||176|| iti |
athordhva-puëòra-nityatä
pädme çré-bhagavad-uktau—
mat-priyärthaà çubhärthaà vä rakñärthe caturänana |
mat-püjä-homa-käle ca säyaà prätaù samähitaù |
mad-bhakto dhärayen nityam ürdhva-puëòraà bhayäpaham ||177||
nityaà dhärayed iti nityatä siddhä ||177||
tatraiva çré-näradoktau—
yajïo dänaà tapo homaù svädhyäyaù pitå-tarpaëam |
vyarthaà bhavati tat sarvam ürdhva-puëòraà vinä kåtam ||178||
tatraivottara-khaëòe—
ürdhva-puëòrair vihénas tu kiàcit karma karoti yaù |
iñöäpürtädikaà sarvaà niñphalaà syän na saàçayaù ||179||
ürdhva-puëòrair vihénas tu sandhyä-karmädikaà caret |
tat sarvaà räkñasaà nityaà narakaà cädhigacchati ||180||
adhunä akaraëe pratyaväya-puïjaà darçayati yajïa ityädinä | caret äcaret ||178-180||
anyac ca—
ürdhva-puëòre tri-puëòraà yaù kurute narädhamaù |
bhaìktvä viñëu-gåhaà puëòraà sa yäti narakaà dhruvam ||181||
viñëu-gåhaà hari-mandiram ||181||
ata eva pädme çré-näradoktau—
yac charéraà manuñyäëäm ürdhva-puëòraà vinä kåtam |
drañöavyaà naiva tat tävat çmaçäna-sadåçaà bhavet ||182||
padma-puräëe—
ürdhva-puëòraà mådä saumyaà laläöe yasya dåçyate |
sa cäëòälo’pi çuddhätmä püjya eva na saàçayaù ||183||
dharet dhärayet ||183||
skände—
tiryak-puëòraà na kurvéta sampräpte maraëe’pi ca |
naivänyan näma ca brüyät pumän näräräyaëäd åte ||184||
dhärayed viñëu-nirmälyaà dhüpa-çeñaà vilepanam |
vaiñëavaà kärayet puëòraà gopé-candana-sambhavam ||185||
tatraiva kärttika-prasaìge—
yasyordhva-puëòraà dåçyeta laläöe no narasya hi |
tad-darçanaà na kartavyaà dåñövä süryaà nirékñayet ||186||
vaiñëavaà hari-mandira-lakñaëam ürdhva-puëòraà laläöa iti | ürdhva-puëòrasya tatraiva vihitatvät ||185-186||
anyaträpi—
vaiñëavänäà brähmaëänäm ürdhva-puëòraà vidhéyate |
anyeñäà tu tri-puëòraà syäd iti brahma-vido viduù ||187||
brähmaëänäà ca anyeñäm avaiñëava-çüdräëäm ||187||
tripuëòraà yasya viprasya ürdhva-puëòraà na dåçyate |
taà spåñöväpy athavä dåñövä sa-celaà snänam äcaret ||188||
ürdhva-puëòre na kurvéta vaiñëavänäà tripuëòrakam |
kåta-tri-puëòra-martyasya kriyä na prétaye hareù ||189||
ataevottara-khaëòe—
açvattha-patra-saìkäço veëu-paträkåtis tathä |
padma-kuömala-saìkäço mohanaà tritayaà småtam ||190||
evam atrordhva-puëòra-dhäraëasya vihitatväd agre ca vakño-bähu-mülädau khaòga-cakrädi-mudrä-dhäraëasya vihitatväd avaiñëava-smärta-sammatam açvattha-paträkärädikaà vakñaù-sthalädau na vidheyam iti likhati açvattheti | mohanam asuränusäri çukrädi-mäyä-vihitam ity arthaù ||190||
athordhva-puëòra-mähätmyam
skände kärttika-prasaìge—
ürdhva-puëòro mådä çubhro laläöe yasya dåçyate |
caëòälo’pi viçuddhätmä yäti braham sanätanam ||191||
ürdhva-puëòra iti puàstvam ärñam ||191||
ürdhva-puëòre sthitä lakñmér ürdhva-puëòre sthitaà yaçaù |
ürdhva-puëòre sthitä muktir ürdhva-puëòre sthito hariù ||192||
padma-puräëe—
ürdhva-puëòraà mudä saumyaà laläöe yasya dåçyate |
sa cäëòälo’pi çuddhätmä püjya eva na saàçayaù ||193||
tatraivottara-khaëòe çivomä-saàväde [6.225.2-3,5,7-10]—
ürdhva-puëòrasya madhye tu viçäle sumanohare |
lakñmyä särdhaà samäséno deva-devo janärdanaù ||194||
samäséno’sti ||194||
tasmäd yasya çarére tu ürdhva-puëòraà dhåto bhavet |
tasya dehaà bhagavato vimalaà mandiraà çubham ||195||
ürdhva-puëòra-dharo vipraù sarva-lokeñu püjitaù |
vimäna-varam äruhya yäti viñëoù paraà padam ||196||
ürdhva-puëòra-dharaà dåñövä sarva-päpaiù pramucyate |
namaskåtväthavä bhaktyä sarva-däna-phalaà labhet ||197||
ürdhva-puëòra-dharaà vipraà yaù çräddhe bhojayiñyati |
äkalpa-koöi-pitaras tasya tåptä na saàçayaù ||198||
ürdhva-puëòra-dharo yas tu kuryäc chräddhaà çubhänane |
kalpa-koöi-sahasräëi gayä-çräddha-phalaà labhet ||199||
yajïa-däna-tapaç-caryä-japa-homädikaà ca yat |
ürdhva-puëòra-dharaù kuryät tasya puëyam anantakam ||200||
çré-brahmäëòa-puräëe—
açucir väpya näcäro manasä päpam äcaran |
çucir eva bhaven nityam ürdhva-puëòräìkito naraù ||201||
tatraiva çré-bhagavad-vacanam—
ürdhva-püëòra-dharo martyo mriyate yatra kutracit |
çvapäko’pi vimänastho mama loke mahéyate ||202||
ürdhva-püëòra-dharo martyo gåhe yasyännam açnute |
tadä viàçat-kulaà tasya narakäd uddharämy ahaà ||203||
viàçat kulaà viàçati-kuläni ||203||
athordhva-püëòra-irmäëa-vidhiù
çré-brahmäëòa-puräëe—
vékñyädarçe jale väpi yo vidadhyät prayatnataù |
ürdhva-püëòraà mahä-bhäga sa yäti paramäà gatim ||204||
daçäìgula-pramäëaà tu uttamottamam ucyate |
naväìgulaà madhyamaà syäd añöäìgulam ataù param ||205||
etair aìguli-bhedais tu kärayen na nakhaiù spåçet ||206||
ürdhva-puëòrasya laläöe mukhyatvät tatratyordhva-puëòra-nirmäëa-prakäraà likhati—vékñyety ädinä ||204|| ataù-paraà kaniñöham ity arthaù ||205||
padma-puräëe uttara-khaëòe tatraiva [6.253.21, 40-43] —
ekäntino mahä-bhägäù sarva-bhüta-hite ratäù |
säntarälaà prakurvéran puëòraà hari-padäkåtim ||207||
säntarälaà madhye chidränvitaà, tad eväha—haripadäkåténi ||207||
çyämaà çänti-karaà proktaà raktaà vaçya-karaà tathä |
çré-karaà pétam ity ähuù çvetaà mokña-karaà çubham ||208||
vartulaà tiryag achidraà hrasvaà dérghaà tataà tanum |
vakraà virüpaà baddhägraà chinna-mülaà pada-cyutam ||209||
açubhaà rükñam äsaktaà tathä näìguli-kalpitam |
vigandham avasahyaà ca puëòram ähur anarthakam ||210||
tatam iti päöhe viståtam | pada-cyutaà sthäna-bhrañöaà | açubhraà malinam | äsaktam anyonya-saàlagnaà | päöhäntaraà sugamam | vigandhaà durgandhi | apasavyaà väma-hasta-kalpitam ||208-210||
ärabhya näsikä-mülaà laläöäntaà likhen mådä |
näsikäyäs trayo bhägä näsä-mülaà pracakñyate ||211||
trayo bhägäs tröéyo vibhäga ity arthaù | tathä sadäcära-darçanät ||211||
samärabhya bhruvor madhyam antarälaà prakalpayet ||212||
tatraiva [6.253.26-7, 24]--
nirantarälaà yaù kuryäd ürdhva-puëòraà dvijädhamaù |
sa hi tatra sthitaà viñëuà çriyaà caiva vyapohati ||213||
acchidram ürdhva-puëòraà tu ye kurvanti dvijädhamäù |
teñäà laläöe satataà çunaù pädo na saàçayaù ||214||
tasmäc chidränvitaà puëòraà daëòäkäraà suçobhanam |
vipräëäà satataà käryaà stréëäà ca çubha-darçane ||215||
hari-mandira-lakñaëam
näsädi-keça-prayantam ürdhva-puëòraà suçobhanam |
madhye chidra-samäyuktaà tad vidyäd harimandiram ||216||
vyapoheti nirasyatéti mahä-doñoktyä nityatä bodhitä | evam agre’py ühyam ||216||
väma-pärçve sthito brahmä dakñiëe ca sadä-çivaù |
madhye viñëuà vijänéyät tasmän madhyaà na lepayet ||217||
väyu-puräëe seväparädhe—
adhåtvä cordhva-puëòraà ca hareù püjäà karoti yaù |
tiryak-puëòra-dharo yas tu yajed devaà janärdanam ||218||
accidreëordhva-puëòreëa bhasmanä tiryag-aìginä |
adhåtvä çaìkha-cakre ca cety ädinä doña uktaù ||219||
çrutiç ca, yajurvedasya hiraëya-keçaurya-çakhäyäm—
hareù padäkräntim ätmani dhärayati yaù |
sa parasya priyo bhavati sa puëyavän |
madhye chidram ürdhva-puëòraà
yo dhärayati sa muktibhäg bhavati ||220|| iti |
tilaka-racanäìguli-niyamaù
småtiù—
anämikä kämadoktä madhyam äyuskaré bhavet |
aìguñöhaù puñöidaù proktas tarjané mokña-däyiné ||221||
athordhva-puëòra-måttikäù
padma-puräëe [6.225.35-38] tatraiva—
parvatägre nadé-tére bilva-müle jaläçaye |
sindhu-tére ca valméke hari-kñetre viçeñataù ||222||
viñëoù snänodakaà yatra pravähayati nityaçaù |
puëòräëäà dhäraëärthäya gåhëéyät tatra måttikäm ||223||
çré-raìge veìkaöädrau ca çré-kürme dvärake çubhe |
prayäge närasiàhädrau värähe tulasé-vane ||224||
dvärake dvärakäyäà, värähe çükara-kñetre ||224||
gåhétvä måttikäà bhaktyä viñëu-päda-jalaiù saha |
dhåtvä puëòräëi cäìgeñu viñëu-säyujyam äpnuyät ||225||
tatraiva—
yat tu divyaà hari-kñetre tasyaiva mådam äharet ||226||
uktaà ca pädme çré-näradena—
brahmaghno vätha go-ghno vä haitukaù sarva-päpa-kåt |
gopé-candana-samparkät püto bhavati tat-kñaëät ||227||
gopé-candana-khaëòaà tu yo dadätii hi vaiñëave |
kulam ekottaraà tena sambhavet täritaà çatam ||228||
skanda-puräëe—
çaìkha-cakräìkita-tanuù çirasä maïjaré-dharaù |
gopé-candana-liptäìgo dåñöaç cet tad aghaà kåtaù ||229||
gopé-måt-tulasé çaìkhaù çälagrämaù sacakrakaù |
gåhe’pi yasya païcaite tasya päpa-bhayaà kutaù ||230||
çälagrämaù çälagräma-çilä sa-cakrakaù dvärakä-cakräìka-sahitaù ||230||
käçé-khaëòe ca çré-yamena—
çrékhaëòe kva sa ämodaù svarovarëaù kva tädåçaù |
tat pävitryaà kva vai térthe çré-gopé-candane yathä ||231||
atha gopécandanordhva-puëòra-mähätmyam
uktaà ca garuòa-puräëe näradena—
yo måttikäà dväravaté-samudbhaväà
kare samädäya laläöa-paööake |
karoti nityaà tv atha cordhva-puëòraà
kriyä-phalaà koöi-guëaà sadä bhavet ||232||
kriyä-vihénaà yadi mantra-hénaà
çraddhä-vihénaà yadi käla-varjitam |
kåtvä laläöe yadi gopé-candanaà
präpnoti tat karma-phalaà sadä kñayam ||233||
gopé-candanam iti hrasvatvam ärñam | yadéty asya pürvärdhenaiva sambandhaù | yadyapi kriyädi-hénaà karma syät tathäpi gopécandanaà laläöe kåtvä tenordhva-puëòraà nirmäya tat-kalam akñayaà präpnotéty arthaù ||233||
gopé-candana-sambhavaà suruciraà puëòraà laläöe dvijo
nityaà dhärayate yadi dvija-pate rätrau divä sarvadä |
yat puëyaà kuru-jäìgale ravi-grahe mädhyäà prayäge tathä
tat präpnoti khagendra viñëu-sadane santiñöhate devavat ||234||
dvija-pate he garuòa ||234||
yasmin gåhe tiñöhati gopécandanaà
bhaktyä laläöe manujo bibharti |
tasmin gåhe tiñöhati sarvadä hariù
çraddhänvitaù kaàsahä vihaìgama ||235||
yo dhärayet kåñëa-puré-samudbhaväà
sadä paviträà kali-kilbiñäpahäm |
nityaà laläöe hari-mantra-saàyutäà
yamaà na paçyed yadi päpa-saàvåtaù ||236||
kåñëa-puré çré-dvärakä | tat-samudbhavaà mådam iti çeñaù ||236||
yasyänta-käle khaga gopé-candanaà
bähvor laläöE hådi mastake ca |
prayäti lokaà kamalälayaà prabhor
go-bäla-ghäté yadi brahma-hä bhavet ||237||
grahä na péòanti na rakñasäà gaëäù
yakñäù piçäcoraga-bhüta-dänaväù |
laläöa-paööe khaga gopé-candanaà
santiñöhate yasya hareù prasädataù ||238||
na péòanti na péòayanti ||238||
padma-puräëe çré-gotamena—
ambaréña mahäghasya kñayärthe kuru vékñaëam |
laläöe yaiù kåtaà nityaà gopé-candana-puëòrakam ||239||
käçé-khaëòe ca çré-yamena—
dütäù çåëuta yad-bhälaà gopé-candana-läïchitam |
jvalad-indhanavat so’pi tyäjyo düre prayatnataù ||240|| iti |
indhanam aìgäraù ||240||
atha tasyopari çrémat-tulasé-müla-måtsnayä |
tatraiva vaiñëavaiù käryam ürdhva-puëòraà manoharam ||241||
atha çré-tulasé-müla-måttikä-puëòra-mähätmyam
tan-mådaà gåhya yaiù puëòraà laläöe dhäritaà naraiù |
pramäëakaà kåtaà tais tu mokñäya gamanaà prati ||242||
tan-mådaà çré-tulasé-müla-måttikäà, tat-prasaìgät | gåhya gåhétvä ||242||
tatraiva ca kärttika-mähätmye brahma-närada-saàväde—
tulasé-måttikä-puëòraà laläöe yasya dåçyate |
dehaà na spåçati päpaà kriyamäëas tu närada ||243||
apy arthe tu-çabdaù | kriyamäëam api päpaà kartå-deham api na spåçati, kuto mana-ädéty arthaù ||243||
garuòa-puräëe—
tulasé-måttikä-puëòraà yaù karoti dine dine |
tasyävalokanät päpaà yäti varña-kåtaà nåëäm ||244|| iti |
tasyopariñöhäd bhagavan-nirmälyam anulepanam |
tathaiva dhäryam evaà hi trividhaà tilakaà småtam ||245||
tato näräyaëéà mudräà dhärayet prétaye hareù |
matsya-kürmädi-cihnäni cakrädény äyudhäni ca ||246||
atha mudrä-dhäraëa-nityatä
småtau—
aìkitaù çaìkha-cakräbhyäm ubhayor bähu-mülayoù |
samarcayed dharià nityaà nänyathä püjanaà bhavet ||247||
äditya-puräëe—
çaìkha-cakrordhva-puëòrädi-rahitaà brähmaëädhamam |
gardabhaà tu samäropya räjä räñörät praväsayet ||248||
gäruòe çré-bhagavad-uktau—
sarva-karmädhikäraç ca çucénäm eva coditaù |
çucitvaà ca vijänéyän madéyäyudha-dhäraëät ||249||
pädme cottara-khaëòe—
çaìkha-cakrädibhiç cihnair vipraù priyatamair hareù |
rahitaù sarva-dharmebhyaù pracyuto narakaà vrajet ||250||
çrutau ca yajuù-kaöha-çäkhäyäm—
dhåtordhva-puëòraù kuta-cakra-dhäré
viñëuà paraà dhyäyati yo mahätmä |
svareëa mantreëa sadä hådi sthitaà
parätparaà yan mahato mahäntam ||251||
atharvaëi ca—
ebhir vayam urukramasya cihnair
aìkitä loke subhagä bhavema |
tad viñëoù paramaà padaà
ye gacchanti läìchitäù ||252|| ity ädi |
ataeva brahma-puräëe--
kåñëäyudhäìkitaà dåñövä sammänaà na karoti yaù |
dvädaçäbdärjitaà puëyaà cäphalayopagacchati ||253||
kåtaà gopécandanädinä nirmitam aìkitaà cakram dhartuà çélam asyeti tathä saù | kià vaktavyaà mudrä-dhäraëasya nityatvaà | tad-dhäraka-sammänasyäpi nityatä brähma-vacanena gamyate iti likhati kåñëeti ||251-253||
atha mudrä-dhäraëa-mähätmyam
skände çré-sanat-kumära-märkaëòeya-saàväde—
yo viñëu-bhakto viprendra çaìkha-cakrädi-cihnitaù |
sa yäti viñëu-lokaà vai däha-pralaya-varjitam ||254||
tatra väntyatra ca—
näräyaëäyudhair nityaà cihnitaà yasya vigraham |
päpa-koöi-yuktasya tasya kià kurute yamaù ||255||
çaìkhoddhäre tu yat proktaà vasatäà varña-koöibhiù |
tat phalaà likhite çaìkhe pratyahaà dakñiëe bhuje ||256||
yat phalaà puñkare nityaà puëòarékäkña-darçane |
çaìkhopari kåte padme tat phalaà samaväpnuyät ||257||
väme bhuje gadä yasya likhitä dåçyate kalau |
gadädharo gayä-puëyaà pratyahaà tasya yacchati ||258||
yac cänanda-pure proktaà cakra-svämé-samépataù |
gadädhollikhite cakre tat phalaà kåñëa-darçane ||259||
çré-bhagavad-uktau—
yaù punaù kali-käle tu mat-puré-sambhaväà mådam |
matsya-kürmädikäà cihnaà gåhétvä kurute naraù ||260||
mådaà gåhétvä cihnaà kurute ||260||
dehe tasya praviñöo’haà jänantu tridaçottamäù |
tasya me näntaraà kiàcit kartavyaà çreya icchatä ||261||
me mayä saha antaraà bhedaù na kartavyam ||261||
mamävatära-cihnäni dåçyante yasya vigrahe |
martyair martyo na vijïeyaù sa nünaà mämaké tanüù ||262||
mämaké tanuù madavatära ity arthaù ||262|
päpaà sukåta-rüpaà tu jäyate tasya dehinaù |
mamäyudhäni tasyäìge likhitäni kalau yuge ||263||
ubhäbhyäm api cihnäbhyäà yo’ìkito matsya-mudrayä |
kürmayäpi svakaà tejo nikñiptaà tasya vigrahe ||264||
çaìkhaà ca padmaà ca gadäà rathäìgaà
matsyaà ca kürmaà racitaà sva-dehe |
karoti nityaà sukåtasya våddhià
päpa-kñayaà janma-çatärjitasya ||265||
nikñiptaà mayä | yaù sva-dehe racitaà karoti, sa sukåta-våddhy-ädi karotéty arthaù | samäsasthasyäpi päpa-çabdasya janma-çatärjitasyeti viçeñaëam ärñam ||264-265||
tatraiva çré-brahma-närada-saàväde—
kåñëa-çasträìka-kavacaà durbhedyaà deva-dänavaiù |
adåçyaà sarva-bhütänäà çatrüëäà rakñasäm api ||266||
lakñméù sarasvaté durgä sävitré hari-vallabhä |
nityaà tasya vased dehe yasya çaìkhäìkitä tanuù ||267||
gaìgä gayä kurukñetraà prayägaà puñkarädi ca |
nityaà tasya sadä tiñöhed yasya padäìkitaà vapuù ||268||
yasya kaumodaké-cihnaà bhuje väme kali-priya |
pratyahaà tatra drañöavyo gaìgä-sägara-saìgamaù ||269||
savye kare gadädhastad rathäìgaà tiñöhate yadi |
kåñëena sahitaà tatra trailokyaà sa-caräcaram ||270||
trayo’gnayas trayo devä viñëos tréëi padäni ca |
nivasanti sadä yasya yasya dehe sudarçanam ||271||
kià ca—
kåñëäyudhäìkitä mudrä yasya näräyaëé kare |
ürdhva-lokädhikäré ca sa jïeyas tridaçäà patiù ||272||
kåñëa-mudrä-prayuktas tu daivaà pitryaà karoti yaù |
nityaà naimittikaà kämyaà pratyahaà cäkñayaà bhavet ||273||
péòayanti na tatraiva grahä åkñäëi räçayaù |
añöäkñaräìkitä mudrä yasya dhätumayé kare ||274||
värähe çré-sanat-kumäroktau—
kåñëäyudhäìkitaà dehaà gopé-candana-måtsnayä |
prayägädiñu tértheñu sa gatvä kià kariñyati ||275||
yadä yasya prapaçyeta dehaà çaìkhädi-cihnitam |
tadä tasya jagat-svämé tuñöo harati pätakam ||276||
bhavate yasya dehe tu aho-rätraà dine dine |
çaìkha-cakra-gadä-padmaà likhitaà so’cyutaù svayam ||277||
tridaçäà tridaçanäm ity arthaù | prapaçyetety ärñam ätmanepadam | bhavate iti ca ||272-277||
näräyaëäyudhair yuktaà kåtvätmänaà kalau yuge |
kurute puëya-karmäëi meru-tulyäni täni vai ||278||
ätmänaà deham ||278||
çaìkhädinäìkito bhaktyä çräddhaà yaù kurute dvija |
vidhi-hénaà tu sampürëaà pitèëäà tu gayä-samam ||279||
yathägnir dahate käñöhaà väyunä prerito bhåçam |
tathä dahyanti päpäni dåñövä kåñëäyudhäni vai ||280||
dahyanti dahanti | päpäni svasyänyeñäà vä dahyante svayam eva naçyantéty arthaù ||280||
brähmye çré-brahma-närada-saàväde—
viñëu-nämäìkitäà mudräm añöäkñara-samanvitäm |
çaìkhädikäyudhädikair yuktäà svarëa-rüpya-mayém api ||281||
dhatte bhägavato yas tu kalikäle viçeñataù |
prahlädasya samo kñeyo nänyathä kala-vallabha ||282||
kià ca—
çaìkhäìkita-tanur vipro bhuìkte yasya ca veçmani |
tad-annaà svayam açnäti pitåbhiù saha keçavaù ||283||
kåñëäyudhäìkito yas tu çmaçäne mriyate yadi |
prayäge yä gatiù proktä sä gatis tasya närada ||284||
yadéti—na çmaçäne miryata eva, yadi kadäcin miryata ity arthaù ||284||
kåñëäyudhaiù kalau nityaà maëòitaà yasya vigraham |
taträçrayaà prakurvanti vivadhä väsavädayaù ||285||
vigraham iti napuàsakatvam ärñam ||285||
yaù karoti hareù püjäà kåñëa-çasträìkito naraù |
aparädha-sahasräëi nityaà harati keçavaù ||286||
kåtvä käñöha-mayaà bimbaà kåñëa-çastrais tu cihnitam |
yo hy aìkayati cätmänaà tat-samo nästi vaiñëavaù ||287||
päñaëòa-patita-vrätyair nästikäläpa-pätakaiù |
na lipyate kali-kåtaiù kåñëa-çasträìkito naraù ||288||
kià ca—
añöäkñaräìkitä mudrä yasya dhätumayé bhavet |
çaìkha-padmädibhir yuktä püjyate’sau suräsuraiù ||289||
käñöham ayam iti—käñöhety upalakñaëaà, tämrädi-dhätumayam ity api jïeyam | svarëa-rüpyamayém apéty ädinä mudräyä api tädåçatvokteù | anena vacanena caiñä mudrä pratibimbanéyeti keñäàcin mataà nirastam ||287-289||
dhåtä näräyaëé mudrä prahlädena purä kåte |
vibhéñaëena balinä dhruveëa ca çukena ca ||290||
kåte satya-yuge näräyaëäìkitä mudrä prahlädena ghåtä pureti kvacit päöhaù ||290||
mändhätåëämbaréñeëa märkaëòa-pramukhair dvijaiù |
çaìkhädi-cihnitaiù çastrair dehe kåtvä kalipriya |
ärädhya keçavät präptaà saméhita-phalaà mahat ||291||
mändätåëeti märkaëòeti cärñaà chando’nurodhena çastraiù saha dehe kåtvä mudräm iti çeñaù | ärädhya tenaiva keçavaà santoñya ||291||
kià ca—
gopé-candana-måtsnäyä likhitaà yasya vigrahe |
çaìkha-padmädi-cakraà vä tasya dehe vased dhariù ||292||
tatraiva çré-sanat-kumäroktau—
yasya näräyaëé mudrä dehaà çaìkhädi-cihnitam |
dhätré-phala-kåtä mälä tulasé-käñöha-sambhavä ||293||
dvädaçäkñara-mantrais tu niyuktäni kalevare |
äyudhäni ca viprasya mat-samaù sa ca vaiñëavaù ||294||
kià ca—
yasya näräyaëé mudrä dehe çaìkhädi cihnitä |
sarväìgaà cihnitaà yasya sastrair näräyaëodbhavaiù |
praveço nästi päpasya kavacaà tasya vaiñëavam ||295||
anyatra ca—
ebhir bhägavataiç cihnaiù kali-käle dvijätayaù |
bhavanti martya-loke te çäpänugraha-kärakäù ||296||
atha mudrä-dhäraëa-vidhiù
gautaméye—
cakraà ca dakñiëe bähau çaìkhaà väme’pi dakñiëe |
gadäà väme gadädhastät punaç cakraà ca dhärayet ||297||
çaìkhopari tathä padmaà punaù padmaà ca dakñiëe |
khaògaà vakñasi cäpaà ca sa-çaraà çérñëi dhärayet ||298||
dakñiëe’pi çaìkhaà dhärayet, yadyapi dakñiëe tu bhuje vipro vibhåyäd vai sudarçanam ity ädi vacanena väme çaìkhasya dhäraëam uktaà, tathäpi çaìkhoddhäre tu yat proktam ity ädi-likhita-vacanänusäreëa dakñiëe’pi punaù çaìkha-dhäraëädhikaà likhitam |
khaògasya vakñasi saçara-cäpasya mürdhni dhäraëam |
laläöe ca gadä dhäryä mürdhni cäpa-çaraà tathä |
nandakaç caiva hån-madhye çaìkha-cakre bhuja-dvaye |
iti sapta-mudrä-dhäraëaà väräha-vacanänusäreëa likhitam | kintu nija-rucy-anusäreëa sarväëi sarvatraiva dhärayed ity agre svayaà lekhyam eveti dik ||297-298||
iti païcäyudhäny ädau dhärayed vaiñëavo janaù |
matsyaà ca dakñiëe haste kürmaà väma-kare tathä ||299||
çaìkha-cakre gadä khaògaç cäpaç cety etäni païcäyudhäni ||299||
tathä coktaà—
dakñiëe tu bhuje vipro vibhåñäd vai sudarçanam |
matsyaà padmaà cäpare’tha çaìkhaà padmaà gadäs tathä ||300|| iti |
matsyaà padmaà ca dakñiëe athänantaram apare väme päëau çaìkhädikaà vibhåyät ||300||
sämpradäyika-çiñöänäm äcäräc ca yathäruci |
çaìkha-cakrädi-cihnäni sarveñv aìgeñu dhärayet ||301||
lakñaëäni veëu-prabhåténi, yac ca païcäyudhetara-bhagavac-cihnänäà dhäraëaà niñiddhaà tathä ca pädmottara-khaëòe—
anyair na dähayed gätraà brähmaëo hari-läïchanät |
çaìkha-cakra-gadä-padma-çärìgäd anyair harer api || iti |
tat tu taptamudrädi-viñayam ||301||
bhaktyä nijeñöa-devasya dhärayel lakñaëäny api ||302||
cakra-çaìkhau ca dhäryate saàmiçräv eva kaiçcana ||303||
yadyapi nitya-pärñadasya bhägavata-pravarasya çré-çaìkhasya mudrä-dhäraëe kathaïcid api doño na ghaöeta, tathäpi tan-näda-srasta-patné-garbhasya kasyacid brähmaëasya çäpa-satyatärtham asura-yonau päycajanya-saàjïayävatérëasya çaìkhasya tasyäsuratvam udbhävya kaiçcid vaiñëavais tac-cihnaà kevalaà påthaì na dhäryata iti tan-mataà likhati cakra-çaìkhau ceti ||303||
çré-gopé-candanenaivaà cakrädéni budho’nvaham |
dhärayec chayanädau tu taptäni kila täni hi ||304||
täni cakrädéni tu taptäni vahnau vidhivat santapya çayana-dvädaçyäà ädi-çabdäd utthänädi-dvädaçéñu ca dhärayet | ato’tra nitya-karma-likhane tad-vidhy-ädikaà na likhitam iti bhävaù | kileti tatra çruti-småti-väkya-prämäëyaà bodhayati ||304||
atha cakrädénäà lakñaëäni
dvädaçäraà tu ñaö-koëaà valayatraya-saàyutam |
cakraà syäd dakñiëävartaà çaìkhaà ca çré-hareù småtaù ||305||
gadä-padmädikaà loka-siddham eva mataà budhaiù |
mudrä vä bhagavan-nämäìkitä väñöäkñarädibhiù ||306||
+++loka-siddham eva | yathä loke dåçyate tadäkäram evety arthaù | bhagavan-nämnä kåñëa-rämety ädinä añöäkñara-manträdibhir väìkitä | ädi-çabdena païcäkñarädi ||306||
atha mälädi-dhäraëam
tataù kåñëärpitä mälä dhärayet tulasé-dalaiù |
padmäkñais tulasé-käñöhaiù phalair dhätryäç ca nirmitäù ||307||
tulasé-dalädibhir nirmitä mäläù kåñëärpitäù satér dhärayet ||307||
dhärayet tulasé-käñöha-bhüñaëäni ca vaiñëavaù |
mastake karëayor bähvoù karayoç ca yathä-ruci ||308||
atha mälä-dhäraëa-vidhiù
skände—
sannivedyaiva haraye tulasé-käñöha-sambhaväm |
mäläà paçcät svayaà dhatte sa vai bhägavatottamaù ||309||
haraye närpayed yas tu tulasé-käñöha-sambhaväm |
mäläà dhatte svayaà müòhaù sa yäti narakaà dhruvam ||310||
kñälitäà païca-gavyena müla-mantreëa mantritäm |
gäyatryä cäñta kåtvä vai mantritäà dhüpayec ca täm |
vidhivat parayä bhaktyä sadyo-jätena püjayet ||311||
tulasé-käñöha-sambhüte mäle kåñëa-jana-priye |
bibharmi tväm ahaà kaëöhe kuru mäà kåñëa-vallabham ||312||
yathä tvaà vallabhä viñëor nityaà viñëu-jana-priyä |
tathä mäà kuru deveçi nityaà viñëu-jana-priyam ||313||
däne lä-dhätur uddiñöo läsi mäà hari-vallabhe |
bhaktebhyaç ca samastebhyas tena mälä nigadyase ||314||
evaà samprärthya vidhivan mäläà kåñëa-gale’rpitäm |
dhärayed vaiñëavo yo vai sa gacched vaiñëavaà padam ||315||
tatraiva kärttika-prasaìge—
dhätré-phala-kåtäà mäläà kaëöhasthäà yo vahen na hi |
vaiñëavo na sa vijïeyo viñëu-püjä-rato yadi ||316||
yadi yadyapi ||316||
gäruòe—
dhärayanti na ye mäläà haitukäù päpa-buddhayaù |
narakän na nivartante dagdhäù kopägninä hareù ||317||
haitukä hetu-väda-niñöhäù ||317||
ata eva skände—
na jahyät tulasé-mäläà dhätré-mäläà viçeñataù |
mahä-pätaka-saàhantréà dharma-kämärtha-däyiném ||318||
na jahyät, nityatvät dhätré-mäläà ca | nityatve’pi phalaà darçayati | viçeñataù samyaktayety artaù | yad vä, viçeñato dhätré-mäläà na jahyäd iti tan-nityatvaà nitaräm abhipretam ||318||
atha mälä-dhäraëa-mähätmyam
agastya-saàhitäyäm—
nirmälya-tulasé-mälä-yukto yaç cärcayed dharim |
yad yat karoti tat sarvam ananta-phaladaà bhavet ||319||
nirmälyaà bhagavac-cheñaù, tad-rüpä yä tulasé-mälä tayä yuktaù san ||319||
näradéye—
ye kaëöha-lagna-tulasé-nalinäkña-mälä
ye vä laläöa-phalke lasad ürdhva-puëòräù |
ye bähu-müla-paricihnita-çaìkha-cakräs
te vaiñëavä bhuvanam äçu pavitrayanti ||320||
lasat çré-hari-mandiratayä çobhamänam ürdhva-puëòraà yeñäà te ||320||
kià ca—
bhuja-yugam api cihnair aìkitaà yasya viñëoù
parama-puruña-nämnäà kértanaà yasya väci |
åjutaram api puëòraà mastake yasya kaëöhe
sarasija-maëi-mälä yasya tasyäsmi däsaù ||321||
viñëoç cihnaiù yasya väci nämnäà kértanam ity atra dåñöäntatvena jïeyam | evam anyaträpy ühyam ||321||
viñëu-dharmottare çré-bhagavad-uktau—
tulasé-käñöha-mäläà ca kaëöha-sthäà vahate tu yaù |
apy açauco’py anäcäro mäm evaiti na saàçayaù ||322||
skände—
dhätré-phala-kåtä mälä tulasé-käñöha-sambhavä |
dåçyate yasya dehe tu sa vai bhägavatottamaù ||323||
tulasé-käñöha-sambhavä ca ||323||
tulasé-dalajäà mäläà kaëöhasthäà vahate tu yaù |
viñëüttérëä viçeñeëa sa namasyo divaukasäm ||324||
tulasé-dalajä mälä dhätré-phala-kåtäpi ca |
dadäti päpinäà muktià kià punar viñëu-sevinäm ||325||
tatraiva kärttika-prasaìge—
yaù punas tulasé-mäläà kåtvä kaëöhe janärdanam |
püjayet puëyam äpnoti pratipuñpaà gaväyutam ||326||
gaväyudham | ayuta-saìkhya-godäna-phalam ity arthaù ||326||
yäval luöhati kaëöha-sthä dhätré-mälä narasya hi |
tävat tasya çarére tu prétyä luöhati keçavaù ||327||
spåçec ca yäni lomäni dhätré-mälä kalau nåëäm |
tävad varña-sahasräëi vasate keçavälaye ||328||
yävad dinäni vahate dhätré-mäläà kalau naraù |
tävad-yuga-sahasräëi vaikuëöhe vasatir bhavet ||329||
mälä-yugmaà vahed yas tu dhätré-tulasi-saàbhavam |
vahate kaëöha-deçe tu kalpa-koöi-à divaà vaset ||330||
tulasé-sambhavam iti hrasvatvam ärñam ||330||
gäruòe ca märkaëòeyoktau—
tulasé-dalajäà mäläà kåñëottérëä vahet tu yaù |
patre patre’çvamedhänäà daçänäà labhate phalam ||331||
tulasé-käñöha-sambhütäà yo mäläà vahate naraù |
phalaà yacchati daitäriù pratyahaà dvärakodbhavam ||332||
dvärakodbhavaà dvärakä-niväsajaà phalaà tasmai prayacchati ||332||
nivedya viñëave mäläà tulasé-käñöha-sambhavam |
vahate yo naro bhaktyä tasya vai nästi pätakam ||333||
sadä prétamanäs tasya kåñëa devaké-nandanaù |
tulasé-käñöha-sambhütäà yo mäläà vahate naraù |
präyaçcittaà na tasyästi näçaucaà tasya vigrahe ||334||
tulasé-käñöha-sambhütäà çiraso yasya bhüñaëam |
bähvoù kare ca martyasya dehe tasya sadä hariù ||335||
tulasé-käñöha-mäläbhir bhüñitaù puëyam äcaret |
pitèëäà devatänäà ca kåtaà koöi-guëaà kalau ||336||
puëyaà puëya-karma | pitèëäà devatänäà ca tat-sambandhi karma kåtaà koöi-guëaà bhavet viçeñataù kalau ||336||
tulasé-käñöha-mäläà tu preta-räjasya dütakäù |
dåñövä naçyanti düreëa vätoddhütaà yathä dalam ||337||
naçyanti adåçyä bhavanti | paläyanta ity arthaù ||337||
tulasé-käñöha-mäläbhir bhüñito bhramate yadi |
duùsvapnaà durnimittaà ca na bhayaà çastrajaà kvacit ||338||
atha gåhe sandhyopäsana-vidhiù
sandhyopästy-ädikaà karma tataù kuryät yathä-vidhi |
kåñëa-pädodakenaiva tatra devädi-tarpaëam ||339||
pürvaà bahis tértha-snäne sandhyopäsanädikaà likhitam | idänéà gåha-viñayakaà tal likhati—sandhyeti | tatra tasmin karmaëi ||339||
çirasä viñëu-nirmälyaà pädodenäpi tarpaëam |
pitèëäà devatänäà ca vaiñëavais tu samaà matam ||340||
viñëu-nirmälyaà tad-vahanam ity arthaù | tad dvayaà samaà tulyaà matam ||340||
sandhyopästau ca vaçiñöha-vacanam—
gåhe tv eka-guëä sandhyä goñöhe daça-guëä småtä |
çata-sähasrikä nadyäm anantä viñëu-sannidhau ||341||
atha çré-guru-püjä
püjayiñyaàs tataù kåñëam ädau sannihitaà gurum |
praëamya püjayed bhaktyä dattvä kiàcid upäayanam ||342||
småti-mahärëave—
rikta-päëir na paçyeta räjänaà bhiñajaà gurum |
nopäyana-karaù putraà çiñyaà bhåtyaà nirékñayet ||343||
paçyeta paçyet | nirékñayet svärthe in nirékñayet ||343||
kià ca, çré-bhagavad-uktau—
prathamaà tu guruà püjya tataç caiva mamärcanam |
kurvan siddhim aväpnoti hy anyathä niñphalaà bhavet ||344||
evaà kiïcid upäyanaà dattvety atra pramäëa-vacanaà saìgåhyädhunä sannihitaà santaà gurum ädau püjayed iti çré-bhagavad-vacanädinä pramäëayati—prathamam iti dväbhyäm | püjya püjayitvä ||344||
çré-näradena ca—
gurau sannihite yas tu püjayed anyam agrataù |
sa durgatim aväpnoti püjanaà tasya niñphalam ||345||
çrutiñu [çvet.u. 6.23]
yasya deve parä bhaktiù yathä deve tathä gurau |
tasyaite kathitä hy arthäù prakäçante mahätmanaù ||346||
arthäù puruñärthäù ||346||
ekädaça-skandhe [11.17.27] çré-bhagavad-uktau—
äcäryaà mäà vijänéyän nävamanyeta karhicit |
na martya-buddhyäsüyeta sarva-deva-mayo guruù ||347||
näsüyeta mä doña-dåñöià kuryät ||347||
daçama-skandhe [bhä.pu. 10.80.34] ca—
näham ijyä-prajätibhyäà tapasopaçamena ca |
tuñyeyaà sarva-bhütätmä guru-çuçrüñayä yathä ||348||
ijyä yajïo gärhasthya-dharmaù | prajätiù prakåñöa-janma upanayanam, tena brahmacäri-dharma upalakñyate, täbhyäm | tathä tapasä väëaprastha-dharmeëa | upaçamena yati-dharmeëa vä | ahaà parameçvaras tathä na tuñyeyaà, yathä sarva-bhütätmäpi guru-çuçrüñayä ||348||
saptama-skandhe [bhä.pu. 7.15.26]—
yasya säkñäd bhagavati jïäna-dépa-prade gurau |
martyäsad-dhéù çrutaà tasya sarvaà kuïjara-çaucavat ||349||
gurv-abhaktyä paramänarthoktyä guru-bhaktim eva draòhayati—yasyeti | säkñäd bhüte martyäsad-dhéù martya iti asad-buddhiù | çrutaà çästräbhyäsaù | kuïjara-çaucavat vyartham evety arthaù ||349||
anyaträpi—
sädhakasya gurau bhaktià mandékurvanti devatäù |
yan no’tétya vrajed viñëuà çiñyo bhaktyä gurau dhruvan ||350||
manu-småtau [2.153]—
ajïo bhavati vai bälaù pitä bhavati mantradaù |
ajïaà hi bälam ity ähuù pitety eva tu mantradam ||351||
kià ca—
gurur brahmä gurur viñëur gurur devo maheçvaraù |
gurur eva paraà brahma tasmät sampüjayet sadä ||352||
sampüjayet gurum eva ||352||
vämana-kalpe—
yo mantraù sa guruù säkñät yo guruù sa hariù småtaù |
gurur yasya bhavet tuñöas tasya tuñöo hariù svayam |
guroù samäsane naiva na caivoccäsane vaset ||353||
viñëu-rahasye—
tasmät sarva-prayatnena yathä-vidhi tathä gurum |
abhedenärcayet yas tu sa mukti-phalam äpnuyät ||354||
viñëu-dharme çré-bhägavate ca hariçcandrasya—
guru-suçrüñaëaà näma sarva-dharmottamottamam |
tasmäd dharmät paro dharmaù pavitraà naiva vidyate ||355||
käma-krodhädikaà yad yad ätmano’niñöa-käraëam |
etat sarvaà gurau bhaktyä puruño hy aïjasä jayet ||356||
pädme—
pitur ädhikya-bhävena ye’rcayanti guruà sadä |
bhavanty atithayo loke brahmaëas te viçäà vara ||357||
tatraiva devahüti-stutau—
bhaktir yathä harau me’sti tadvan niñöhä gurau yadi |
mamästi tena satyena svaà darçayatu me hariù ||358||
aditya-puräëe—
avidyo vä sa-vidyo vä gurur eva janärdanaù |
märgastho väpy amärga-stho gurur eva sadä gatiù ||359||
anyatra ca—
harau ruñöe gurus trätä gurau ruñöe na kaçcana |
tasmät sarva-prayatnena gurum eva prasädayet ||360||
brahma-vaivarte—
api ghnantaù çapanto vä viruddhä api ye krudhäù |
guravaù püjanéyäs te gåhaà natvä nayeta tän ||361||
gurava iti bahu-vacanaà gauraveëa | yad vä, prasaìgäd anyeñäm api gurüëäà saìgrahärtham | te coktäù kaurme—
upädhyäyaù pitä jyeñöha-bhrätä caiva mahépatiù |
mätulaù çvaçuraù süto mätämaha-pitämahau |
varëa-jyeñöhaù pitåvyaç ca sarve te guravaù småtäù |
gurüëäm api sarveñäà püjyäù païca viçeñataù |
teñäm ädyäs trayaù çreñöhäs teñäà mätä supüjitä ||
kià ca—
yo bhävayati yä süte yena vidyopadiçyate |
jyeñöho bhrätä ca bhartä ca païcaite guravaù småtäù ||
ätmanaù sarva-yatnena präëa-tyägena vä punaù |
püjanéyä viçeñeëa païcaite bhütim icchatä || iti ||361||
tat çläghyaà janma dhanyaà tat dinaà puëyätha näòikä |
yasyäà guruà praëamate samupäsya tu bhaktitaù ||362||
upadeñöäram ämnäyägataà pariharanti ye |
tän måtän api kravyädäù kåtaghnän nopabhuïjate ||363||
guru-tyägena paramänarthaà darçayan guru-mähätmyam eva draòhayati—upadeñöäram iti tribhiù | ämnäyägataà kula-kramägataà veda-vihitaà vä ||363||
bodhaù kaluñitas tena daurätmyaà prakaöékåtam |
gurur yena parityaktas tena tyaktaù purä hariù ||364||
bodhaù jïänaà vidyä vä ||364||
anyatra ca—
pratipadya guruà yas tu mohäd vipratipadyate |
sa kalpa-koöià narake pacyate puruñädhamaù ||365||
guruà pratipadya, gurutvena svékåtya ||365||
païcarätre—
avaiñëavopadiñöena mantreëa nirayaà vrajet |
punaç ca vidhinä samyag grähayed vaiñëaväd guroù ||366||
märgastho väpy amärgastha ity anena upadeñöäram ity ädinä ca kathaïcid api gurur na tyäjyaù iti likhitam | adhunä tatra mohäd avaiñëavo guruù kåtaç cet tarhi sa parityäjya iti prasaìgät pürvaträpavädaà likhati—avaiñëaveti | grähayed iti svärthe in mantraà gåhëéyäd ity arthaù | yad vä, sädhu-janas tädåçaà janaà kåpayä mantraà grähayed ity arthaù | vaiñëavät präyo brähmaëäd eveti jïeyaà, pürvaà guru-lakñaëe tathä likhanät ||366||
atha çré-guru-bhakti-phalam
agastya-saàhitäyäà—
ye gurv-äjïäà na kurvanti päpiñöhäù puruñädhamäù |
na teñäà naraka-kleça-nistäro muni-sattama ||367||
yaiù çiñyaiù çaçvad ärädhyä guravo hy avamänitäù |
putra-mitra-kalaträdi-sampadbhyaù pracyutä hi te ||368||
adhikñipya guruà mohät paruñaà pravadanti ye |
çükaratvaà bhavaty eva teñäà janma-çateñv api ||369||
ye guru-drohiëo müòhäù satataà päpa-käriëaù |
teñäà ca yävat sukåtaà duñkåtaà syän na saàçayaù ||370||
çré-guru-bhakter däròhyäyaiva tad-abhaktänäà durgati-doñän likhati—ye gurv-äjïäm ity ädinä | ata eva satataà päpa-käriëo bhavanti ||367-370||
ataù präg gurum abhyarcya kåñëa-bhävena buddhimän |
try-avarän asamän kuryät praëämän daëòa-pätavat ||371||
ata eva kaurme çré-vyäsa-gétäyäm—
vyatyasta päëinä käryam upasaìgrahaëaà guroù |
savyena savyaù sprañöavyo dakñiëena tu dakñiëaù ||372|| iti |
trayo’varä antyä yeñu tän tribhyo’nyünän ity arthaù | asamän ayugmnän | upasaàgrahaëaà çré-pada-dvaya-dhäraëam | tat-prakäram eväha—savyeneti | nija-savya-päëinä guroù savya-päda ity arthaù | evam agre’pi ||371-372||
atha çré-guru-pädänäà präpyänujïäà ca sädhakaù |
präk saàskåtaà harer gehaà pravekñyan päduke tyajet ||373||
çré-guru-pädänäm iti gauraveëa bahutvam | sädhakaù çré-bhagavad-ärädhakaù | pravekñyan praveçaà kariñyan praveçät pürvam evety arthaù | parivarjayet agny-ägärädibhyo düratas tyajed ity arthaù ||373||
tathä cäpastamba—
agny-ägäre gaväà goñöhe deva-brähmaëa-sannidhau |
jape bhojana-käle ca päduke parivarjayet ||374|| iti |
tataù çré-bhagavat-püjä-mandirasyäìganaà gataù |
prakñälya hastau pädau ca dvi-räcamanam äcaret ||375||
tathä ca märkaëòeye—
devärcanädi-käryäëi tathä gurv-abhivädanam |
kurvéta samyag äcamya tadvad eva bhuji-kriyäm ||376|| iti ||
samyag äcamyeti dvir äcamanaà bodhayati | tathaiva samyaktvät ||376||
iti çré-gopäla-bhaööa-vilikhite çré-bhagavad-bhakti-viläse
çré-vaiñëavälaìkäro näma
caturtho viläsaù
||4||
No hay comentarios:
Publicar un comentario