Jagadananda Das
rägänugä-vivåtiù
needs careful proofreading. difficult text with many errors in the original.
çré-kåñëa-caitanya-candräya namaù
çrémad-rüpa-padämbhoja-dhüliù syäà janma-janmani ||1||
atha sädhana-catuñöaye prathamaà mukha-sädhana-vivåtiù |
iñöe svärasiké rägaù paramäviñöatä bhavet |
tan-mayé yä bhaved bhaktiù sätra rägätmikoditä ||
sä kämarüpä sambandha-rüpä ceti bhaved dvidhä || [bha.ra.si. 1.2.272-3]
atränviñöatä räga-kärya-rüpä tasyäs taöasthalakñaëenänuvädvaiceñöita-grahaëäya | tat tu rägänugäyäà ceñöita-grahaëäpekñayä | sä tu tasyäà käyiké-väcikéti bheda-dvaya-svékäräya, sä tu sarvadä vraja-lokänusäräya, sa çré-vrajendra-nandana-präptaye, anyathä sä na syät | ata äviñöatä tridhä—mano-gatä väg-gatä käya-gateti | atra mano-gatä sva-gatädi-rüpä | ato rägänugäyäà tad-anusäriëé sädhaka-rüpeëa siddha-rüpeëa ca sevä pratyekaà tridhä mänasé väciké käyikéti |
rägänugä-lakñaëam—
viräjantém abhivyaktäà vraja-väsé janädiñu |
rägätmikäm anusåtä yä sä rägänugocyate || [bha.ra.si. 1.2.270]
rägätmikä dvidhä | sambandha-rüpä käma-rüpeti | atra sambandha-rüpä-lakñaëam—
sambandha-rüpä govinde pitåtvädy-äbhimänitä [bha.ra.si. 1.2.288] iti |
kämänugä-lakñaëam–
kämänugä bhavet tåñëä käma-rüpänugäminé ||
sambhogecchä-mayé tat-tad-bhävecchätmeti sä dvidhä || [bha.ra.si. 1.2.297-8]
kåñëaà smaran janaà cäsya preñöhaà nija-saméhitam |
tat-tat-kathä-rataç cäsau kuryäd väsaà vraje sadä || [bha.ra.si. 1.2.294]
rägänugädhikäriëo lakñaëam—
rägätmikäika-niñöhä ye vraja-väsi-janädayaù |
teñäà bhäväptaye lubdho bhaved aträdhikäravän || [bha.ra.si. 1.2.291]
atra bhävokta-lakñaëä rägätmikä | asyä äçraya-viçeñakatvät |
lubdhair vätsalya-sakhyädau bhaktiù käryätra sädhakaiù |
vrajendra-subalädénäà bhäva-ceñöita-mudrayä || [bha.ra.si. 1.2.306]
atra bhäva-ceñöita-mudrayeti siddha-rüpeëa mänasé väciké käyiké sevä darçitä | sädhaka-rüpeëa ca mänasé sevä darçitä | ceñöita-mudrayeti sädhaka- rüpeëa väciké käyiké sevä darçitä |
tat-tad-bhävädi-mädhurye çrute dhér yad apekñate |
nätra çästraà na yuktià ca tal-lobhotpatti-lakñaëaà || [bha.ra.si. 1.2.292]
ity atra tat-tad-bhävädi-mädhurya ity aträdi-çabdäc ceñöitam | ato bhäva-ceñöä-mädhurye çrute sati dhér bhäva-ceñöä-mädhuryaà yad apekñate kadedaà bhäva-mädhuryaà ceñöä-mädhuryaà ca mama bhaved iti | kià ca, taträpekñaëe çästra-yuktià ca näpekñate tal-lobhotpatter lakñaëaà svarüpam | atra bhäva-ceñöita-mädhurya iti jäta-lobhasya çré-kåñëa-tad-bhakta-käruëyena sarvathä vraja-lokänusäraç cet tadä tasya siddha-rüpeëa mänasé väciké käyiké sevä darçitä | sädhaka-rüpeëa ca mänasé sevä darçitä | ceñöita-mädhurya iti punas tasya sädhaka-rüpeëa väciké käyiké sevä darçitä | sädhaka-rüpeëa kriyamäëayor väcika-käyika-sevayoù sädhaka-rüpeëa mänasyäm api seväyäà sad-bhävaù sva-gatam itivat manasäpariñvaìgaà kåtavän itivac ca ||
atra vyatireka-pradarçanam—
yatra rägänaväptatvät pravåttir upajäyate |
çäsanenaiva çästrasya sä vaidhé bhaktir ucyate || [bha.ra.si. 1.2.6]
tåtéyä vyäkhyä |
sädhaka-rüpa-gatäntar-daçäyäà, yathä—
véëä-vaiëika-tulyatvaà siddha-sädhaka-rüpayoù |
yathä tayor vibhede’pi gänayor ekatänatä ||
tulya-svarüpatvaà ca tathä tad-rüpayor dvayoù |
bhede’pi sevayoù sämyam eka-kälatvam eva ca ||
yathä vaiëika-cittasthä géter véëäbhavä tathä |
sevä sädhaka-rüpasthä siddha-rüpe pravartate ||
bhede yathä raso na syäd véëä-vaiëika-gänayoù |
tathä tat sevayor bhede vraja-bhävo na jäyate ||
vaiëike mänasé gétir véëäyäà käyiké kvacit |
evaà kälädi-sämye’pi mana äder bhidä kvacit ||
kramo na läghaväl lakñyo véëä-vaiëika-gämyayoù |
kramo na läghaväl lakñyaù sevayor ubhayor api ||
taöasthatänantarväntar-daçä sädhaka-rüpagä |
tasyä atiçayäd antar-daçä syät siddha-rüpa-gä ||
läghavaà viçeñaù | kevalä bahu-käla-vyäpitve’syäntar-daçä sthäyi-gatatve kaivalyena taträpi kevalänulomya-gatatvanaivaika-deça-vyäpitvät, kintu sämänye kevala-svarüpotkarñänulomya-gata-bahu-käla-vyäpitve svarüpotkarña-pratilomya-gatau siddha-rüpa-gatäntar-daçäyä bahu-käla-vyäpitvena sädhaka-rüpa-gatäntar-daçäyä bahu-käla-vyäpitvaà sämänyam | vaiëika-sthänéya-sädhaka-rüpasyäntar-bhüta-präpta-çré-kåñëädi-saìga-vraja-janänukäri-bhävanä-maya-yathä-sthita-rüpatayäntar-bhüta-yathä-sthita-rüpäpräpta-çré-kåñëädi-saìga-vraja-janänukäri-bhävanä-mayatayä dvaividhyam | asya bheda-dvayasyäväntaratvät pürvaà tantreëa vyäkhyä-trayam ity uktam |
atra pürvam äsaktau paramäsaktau bhäve ca | etad dvaividhyam antar-daçäyäm api yathä-sthita-rüpasya loka-pratéyamäna-vyäpakatva-bhäväbhäväkhyäm | vyäpakatve pratétiù präpta-çré-kåñëädi-saìga-vraja-janänukäri-bhävanä-maya-rüpasya prathmäropät | loko’träropaka eva |
ataù sädhaka-rüpasya cäturvidhyam | siddha-rüpasyaikavidhyam eva | atra sadaiväntardaçä pürva-cäturvidhye krameëa bähya-daçäntar-bähya-daçä-pürväntar-daçä paräntar-daçä | atra pürväntar-daçeti sthäyitvät bähya-daçäyäù prätétikatväc ca | sädhaka-rüpa-siddha-rüpa-gatäntardaçayor vailakñaëyaà yathä-sthita-rüpa-yogäyogäbhyäm | ataù sädhaka-rüpe’ntardaçeti tat-präcüryät sädhaka-rüpe’ntar-daçä-svékäraù | antar-daçäà vinä rägänugänupapatteù |
atra prayogaù—sädhaka-rüpe rägänugä-sädhaka-rüpeëa vraja-lokänusäritvät | sädhaka-rüpeëa vraja-janänukäri-bhävanä-maya-rüpasyäropaù | sädhaka-rüpe rägänugätaù ñadhaka-rüpe’ntar-daçä sädhaka-rüpe vraja-janänukäri-bhävanä-maya-rüpasyäropaù | ataù prathama-sädhaka-rüpe bähya-daçä tat-präcuryäd eva | siddha-rüpa-gatäntar-daçäyä bahu-käla-vyäpitva-svarüpotkarñayoù satoù sädhaka-rüpa-gatäntardaçäyäs tau syätäà taöasthatäyäs tu tau hräsaà präpnuyätäà pürvasyäs tau yathä yathä vardhayatäà parasyäs tau tathä tathä vardhayatäm | taöasthäyäs tu tau tathä tathä hräsaà präpnuyätäà, tayos tathä tathä vailakñaëya-häniù sälakñaëya-präptiç ca bhavet | ata eva premëi taöasthatäyäù samyaì-nivåttiù, tayoù samyag-vailakñaëya-häniù samyak-sälakñaëya-präptiç ca | antar-daçäyä adarçane’pi tasyäù käryaà taöasthatäyäm etasyä abahu-käla-vyäpitve svarüpäpakarña-rüpaà tiñöhati | evaà taöasthatäyä adarçane’pi tasyäù käryam antardaçäyäm etasyä abahu-käla-vyäpitva-svarüpäpakarñatvaà tiñöhati | pratyayädarçane pratyaya-käryam iva | sädhakatva-hetu-yoga-taöasthatäyäm antar-daçäyäs tat-svarüpäpakarñatvam eva käryam | viçeñataù kämänugädhikäriëo lakñaëam—
çré-mürter mädhuréà prekñya tat-tal-léläà niçamya vä |
tad-bhäväkäëkñiëo ye syus teñu sädhanatänayoù | [bha.ra.si. 1.2.300]
atra tat-tal-léläm iti bhävopalakñaëaà tad-bhäveti ceñöitopalakñaëam | aträpi tat-tad-bhävädi-mädhurya ity ädivad vyäkhyänusandheyä | sambandhänugäyäà kämänugäyäm adhikäre jäte sati täv adhikäriëau prati pratyekam upadeçaù |
sevä sädhaka-rüpeëa siddha-rüpeëa cätra hi |
tad-bhäva-lipsunä käryä vraja-lokänusärataù || [bha.ra.si. 1.2.295] iti |
tad-bhäveti ceñöitopalakñaëaà ñaò-vidha-seväyäm apekñitatvät | upadiñöa-sädhaka-rüpa-siddha-rüpa-kriyamäëa-vraja-jana-viçeñänusäri-vyatireka-pradarçanam | yatra rägänaväptatväd ity ädi |
riraàsäà suñöhu kurvan yo vidhi-märgeëa sevate |
kevalenaiva sa tadä mahiñétvam iyät pure || [bha.ra.si. 1.2.303] itivat |
sarvathä vraja-lokänusäraù | çré-nanda-nandana- çré-rüpa-gosvämi-pädädi-karuëäà vinä na syät, yathä—
kåñëa-tad-bhakta-käruëya-mätra-läbhaika-hetukä |
puñöi-märgatayä kaiçcid iyaà rägänugocyate || [bha.ra.si. 1.2.309]
äviñöatä-trayäbhävät taöasthaà rüpam ucyate ||
aträviñöatä-trayaà svärasika-parama-mano-väk-käyäviñöatänäà mano-väk-käyair anusära-trayam |
käyiké väciké caiva mänasé ceti yä tridhä |
sevä taöastha-rüpeëa pratyekaà sä punas tridhä ||
sva-puàstva-bhävanä-yuk-çré-kåñëaiçya-bhävanä yutä |
bhavanä-dvaya-yuk ceti naiti kämänugäìgatäm ||
prathamä trividhä puàstva-bhävanetara-sämyataù |
änantaryät poñaëäc ca patet kämänugäà prati |
vraja-bhävetaränartha-nivåtty-ädikam anyataù ||
sva-puàstva-bhävanä-yug ity atra puàstva-prädhänyäd eva kintu yathä-sthita-deha-mätratvaà jïeyam | evaà sambandhänugäm api jïeyam |
yasya sädhaka-rüpaà tu na taöasthät påthag bhavet |
tasya sädhaka-rüpaà syät taöasthaà rüpam eva hi ||
rasanäyäà yathä vastu viçeña-dvaya-miçritä |
evam ekärtha-niñpatteù siddha-sädhaka-rüpayoù ||
saàçleño hi yathä vastu viçeña-dvaya-pätrayoù |
evaà taöastha-rüpasya siddha-rüpasya sammataù ||
taöasthenäpi rüpeëa na kuryät karma kutracit |
madiräsadåçaà tad dhi sännidhyät tasya doña-bhäk ||
harña-niñöhädikaà sarvaà siddha-rüpa-gataà hi tat |
patet sädhaka-rüpe’nubhaviteko yatas tayoù ||
véëä-vaiëika-tuylatvaà nätaù sarväàçatas tayoù |
vyühatväbhäva-bhäväkhyä mahaté siddha-rüpayoù ||
ata eva kvacit siddha-rüpa-gatäntar-daçänantarä sädhaka-rüpa-gatäntar-daçä, sädhaka-rüpa-gatäntar-daçänantarä sädhaka-rüpa-gatäntar-daçä, sädhaka-rüpa-gatäntar-daçänantarä taöasthatä kvacit siddha-rüpa-gatäntar-daçänantarä sädhaka-rüpa-gatäntar-daçä, punas tad-anantarä siddha-rüpa-gatäntar-daçä iti | vraja-lokäù çrémad-rüpa-gosvämi-pädädayaù | tad-anusärataù sädhaka-rüpeëa sevä käryeti tantreëa vyäkhyäntaram anyat samam | ataù çré-gurv-ädénäà sädhakäyamäna-rüpasyänusäraù sädhaka-rüpeëa kartavyo na tu taöasthäyamäna-rüpasya | çré-rüpa-maïjary-ädiñu käma-rüpä bhaktir na tu sambhrama-préti-rüpä | yathä muktä-cariteù—sväbhilañita-paricaraëa-viçeña-läbhäya ca raìgamälä-prabhåtaya etäù parama-praëayi-sakhyo'pi paricärikä iva vyavaharanti ity atra raìgaëa-mälä raìgaëa-valléti çré-rüpa-maïaryä dve nämané jïeye | çré-govinda-lélämåte—
äçcaryäà hariëä rädhä gäòham äliìgitä ciram |
tad-asaìgati-yuktäpi nivåtäsét sakhé-tatir || (gla 10.
iti våndä-praçnänantaraà nändimukhyä uttaram—
sakhyaù çré-rädhikäyä vraja-kumuda-vidhor hlädiné-näma-çakteù
säräàça-prema-vallyäù kiçalaya-dala-puñpädi-tulyäù sva-tulyäù |
siktäyäà kåñëa-lélämåta-rasa-nicayair ullasantyäm amuñyäà
jätolläsäù sva-sekäc chata-guëam adhikaà santi yat tan na citram || (gla 10.16)
çré-rüpa-maïjaryäyäù sadä bhävolläsänvayäù | mad-éçä-näthatve vraja-vipina-candraà vraja-vaneçvaréà tan-näthatve iti vacanät | bhävolläsasya lakñaëam—
saïcäré syät samäno vä kåñëa-ratyäù suhåd-ratiù |
adhikä puñyamäëä ced bhävolläsä ratiù || [bha.ra.si. 2.5.128]
saïcäréti çré-kåñëa-rati-mülakatvät, tac ca çré-kåñëa-rateù svapakñatvädi-hetutvät | atra bhävolläsaù sthäyé-viçeñaù kintu çré-kåñëa-rateù parärthatväbhävän näìgatvaà tad-viñaya-rasasyäìgitvam eva | ata eva bhävolläsa-sthäyikaù çré-rädhikä-viñaya-raso’ìgim eva na tu häsyädivad aìgé | häsyädau rateù parärthatvät | atra prayogaù—çré-kåñëa-ratyäù puñyamäëät tato’dhikäpi suhåd-ratis tato nädhikä çré-kåñëa-rateù samäyä api suhåd-rates tasyä vyabhicäritvät | athodäharaëa-dig-darçanam—
çrér yat-padämbuja-rajaç cakame tulasyä
labdhväpi vakñasi padaà kila bhåtya-juñöam |
yasyäù sva-vékñaëa-kåte 'nya-sura-prayäsas
tadvad vayaà ca tava päda-rajaù prapannaù || [bhä.pu. 10.29.37]
ity asya padyasya prema-kåtotkarña-dåñöi-präptärtha-mätränusandhänena, mano-väk-käyaiù maïjary-ädi-pürvävasthäparävasthayor anusäreëa sädhaka-rüpeëa siddha-rüpeëa ca kämänugäyäà sevä ñaò-vidhä bhavati | pratyekaà jïäna-präptärtha-mätränusandhänena sä ñaò-vidhä, pratéyamäne maïjaryädy-anusäre’py ajäta-prematayä sädhakatve vaidhy eva bhavati |
yathä vädakä-citta-sthä gétis tan-mukha-niùsåtä |
tat-kartå-saìgatä véëä-sambhavä yugapad bhavet ||
evaà sädhaka-citta-sthä sevä tan-mukha-niùsåtä |
tat-kartå-saìgatä siddha-rüpa-cittädi-sambhavä ||
lobhena karmäcaraëena tad-bhaktir yathä bhavet |
lobhena vaidhy-äcaraëe na sä rägänugä tatheti ||
äveçaà mänasaà brüte väcika-käyiko hi saù |
yathä vaiëika-citta-sthäà gétià véëäbhavä hi sä ||
ato mänasa äveçe sädhakatvam abädhitam |
ayoge’pi hi sännidhyam uttamädhamayor mithaù ||
svakäryotpädya vaçayaà syät siddha-rüpa-taöasthayoù ||
atra prayogaù | ayoge’pi taöasthatä sva-käryotpädikä siddha-rüpa-gatäntar-daçä paricched
yat yogät sädhakaà rüpaà täöasthyaà sükñmam eva tat |
liìgaà jévam iväbhävaà taj jahäti na tat kvacit |
vande çré-kåñëa-premäëaà yasyoddämana-mätrataù |
täöasthyaà nidhanaà yäti tamaù süryodaye yathä || iti |
tantreëa vyäkhyäntaraà—präpta-çré-kåñëädi-saìga-vraja-janänukäri-bhävanä-maya-rüpasya yathä-sthita-deha-yogäyogäbhyäà sädhaka-rüpatva-siddha-rüpatve ubhäbhyäà sevä dvidhä pürvä pareti | sädhaka-rüpa-gata-bähyäntar-bähyärdha-bähya-daçayoù pürvä | sädhaka-rüpa-gatäntar-daçäyäà parä | pürvä sama-rüpäpy asamakälä parä sama-kälä ca | pürvasyäà bhävanä-maya-rüpasya yathä-sthita-dehe’ntarbhütatvam iti vailakñaëyam atra sädhaka-rüpa-siddha-rüpagata-sevayoù sama-rüpatvät jhaöiti siddha-rüpa-gata-seväpätena sädhaka-rüpa-gata-seväyäù präbalya-bhävenärdha-bähya-daçäyäù sthäyitve’py ärope bähya-daça-sad-bhävät | parasyäà yathä-sthita-dehasya bhävanä-maya-rüpe’ntarbhütatvam | parasyäm eva sädhaka-rüpa–siddha-rüpayor vaiëikya-véëä-tulyatvam iti |
atra vivakñita-sädhanäàçanopäde tat pürvaà na darçitam iti | atra siddha-sädhaka-rüpa-gata-rägänugä tridhä darçitä | lobham ärabhyärucià bähyärdha-bähya-daçayor asama-rüpäsama-käÿä ca | äsaktim ärabhyäbhävam antar-daçäyäà sama-rüpä sama-kälä cety anyä | lobham äarbhyäbhävaà bähyärdha-bähya-daçäntar-daçäsv asama-kälä sama-rüpä cety anyä | siddha-sädhaka-rüpayor atra véëä-vaiëika-tulyatvaà nästi | lobham ärabhya rucir bähyärdha-bähya-daçayoù sama-rüpäpy asama-kälä cäçaktim ärabhyäbhäväntar-daçäyäà sama-rüpä sama-kälä cety anyeti | samaïjasänurägä vaidhé-kämänugäto’bhinnatayä rägänaväptatvena patir eva guruù stréëäm ity ädi samaïjasägata-çästra-çäsana-pravåttyä—
yatra rägänaväptatvät pravåttir upajäyate |
çäsanenaiva çästrasya sä vaidhé bhaktir ucyate || [bha.ra.si. 1.2.6]
ity ukta-vaidhé-lakñaëa-vyäpteù samaïjasänugäyäù kämänugäto’bhinnatä |
sä kämarüpä sambhoga-tåñëäà yä nayati svatäm |
yad asyäà kåñëa-saukhyärtham eva kevalam udyamaù || [bha.ra.si. 1.2.283]
ity ukta-lakñaëa-käma-rüpäyäù samarthäpara-paryäyatvät | tac ca
kaàcid viçeñam äyantyä sambhogecchä yayäbhitaù |
ratyä tädätmyam äpannä sä samartheti bhaëyate || [u.né. 14.52]
sarvädbhuta-viläsormi-camatkära-kara-çriyaù |
sambhogecchä-viçeño’syä rater jätu na bhidyate || [u.né. 14.55]
ity ukta-lakñaëa-samarthä-sälakñaëyäd iti |
çré-narottama-pädäbjaà sphuratäà hådi me sadä |
tac-chédhu-matta-kñud-bhåìgair janaiù saìgo’stu me’niçam ||
iti rägänugä-vivåtau pürvärdham |
--o)0(o--
dvitéyärdham
mano-väk-käya-sambandhät sevaikaiva tridhä bhavet |
mänasé väciké caiva käyikéti vicärataù ||
yathä sädhaka-rüpeëa mänasé väciké käyikéti tridhä sevä (cäöu-puñpäïjali 21)—
kadä bimboñöhi tämbülaà mayä tava mukhämbuje |
arpyamäëaà vrajädhéça-sünur äcchidya bhokñyate ||1||
siddha-rüpeëa mänasé väciké käyikéti tridhä sevä, yathä (vi.ku. 28)—
yä te kaïculir atra sundari mayä vakñojayor arpitä
çyämäcchädana-kämyayä kila na säsatyeti vijïäyatäm |
kintu svämini kåñëa eva sahasä tat täm aväpya svayaà
präëebhyo’py adhikaà svakaà nidhi-yugaà saàgopayaty eva hi ||2||
taöastha-rüpeëa sva-puàstva-bhävanäyä yogena mänasé väciké käyikéti tridhä sevä, yathä—
stanäntaraà yämi vanäntaraà vä | apäsya våndävana-päda-läsyam upäsyam anyatra vilokayämi ||3||
taöastha-rüpeëa sva-puàstva-bhävanäyä ayogena mänasé väciké käyikéti tridhä sevä, yathä (kärpaëya-païjikä, 44)—
yathä våndävane jantur anarho’py eña väsyate |
tayaiva kåpayä näthau siddhià kurutam épsitam ||4||
taöastha-rüpeëa çré-kåñëe aiçya-bhävanäyä yogena mänasé väciké käyikéti tridhä sevä, yathä (vraja-viläsa 5)—
vaikuëöhäd api sodarätmaja-våtä dväravaté sä priyä
yatra çré-çata-nindi-paööa-mahiñé-våndaiù prabhuù khelati |
prema-kñetram asau tato’pi mathurä çreñöhä harer janmato
yatra çré-vraja eva räjatitaräà täm eva nityaà bhaje ||5||
taöastha-rüpeëa sva-puàstva-bhävanä- çré-kåñëaiçya-bhävanäyogena mänasé väciké käyikéti tridhä sevä, yathä (utkalikä-vallaré 66)—
prapadya bhavadéyatäà kalita-nirmala-premabhir
mahadbhir api kämyate kim api yatra tärëaà januù |
kåtätra kujaner api vraja-vane sthitir me yayä
kåpäà kåpaëa-gäminéà sadasi naumi täm eva väm ||6||
aiçya-bhävanayä pürvä vaidhya-sevä matä hi ñaö |
iñöa-sampädakatvena kåtä vaidhyä dviñaö paräù ||7||
äsvañöhädaça-vaidhéñu trika-ñaökaà vicäryate |
trikäëäà tåtéyädénäm ekenäpi madhoù purém ||8||
äkhyä-dvitéyayor aikatareëa dvärakäm iyät |
trikayoù çabalenäpi kià tåtéyädibhiù punaù ||9||
miçritena trikaiù kåñëa-vaikuëöhaà kevalät tu taiù |
kià punar miçritädau tu dvitéyädya-trika-dvayät ||10||
lokäpekñä-kåtaà yat tac-chästra-çäsana-malakam |
yad-açästréya-kåd-lokäpekñä naiva prajäyate ||11||
abhävaà sädhakatvena vyühatvaà rüpayor dvayoù |
jäte premni prakäçatvaà siddhatvena tayor bhavet ||12||
bhävanä-maya-rüpasya dvidhä yogo nigadyate |
yathä-sthitena dehena tat-sphürtyäropa-yugmataù ||13||
yathä-sthitasya dehasya sphürtäv asama-rüpayoù |
bädhitaà sädhakaà rüpaà nahi syät sevayoù kvacit ||14||
ärope ced bähya-daçä tadä sphürtau daçä-trayam |
ärope’rdha-bähya-daçä cet tad-ädi-dvayaà tadä ||15||
sphürtävantar-daçärope cet sphürtau saiva syät tadä |
sphürtiù syät siddha-rüpeëa pravåttäv api sevane ||16||
ärope yä daçä yasya sthäyiné tasya sä daçä |
prätilomyena vijïeyä hetoù pätät taöasthatä ||17||
sthäyi-daçä-taöasthatayor madhye anya-daçä-sad-bhäve’pi läghavän na tad-vivakñä | bähyärdha-bähya-daçayor aväntara-bheda-sad-bhäve’pi na tad-vivakñä prasiddhäbhävät |
siddha-rüpa-kåtä sevä mänasyäà tad-abhävataù |
äçrayasya vinäbhävät seväyäà sädhake patet ||18||
rüpe candrädivad daghni dvärakädi-pada-pradä |
sarvathä vraja-lokänusärasya vyatirekataù ||19|| iti |
avasthä dehädikaà bhävanä-mayaà sarvaà mithyä-bhütam | jévasya tasminn adhyäso nästi yathänyasyävasthä dehädike | ato’bhimäno’pi tasmin nästi yathänyasyävasthä dehädike | yadi bhävanä-mayé avasthä satyä tadä bhävanä-maya-dehaù kathaà na satyaù | yadi bhävanä-mayyäm avasthäyäm adhyäso’bhimänaç ca jäyate tadä bhävanä-maye dehe sa ca kathaà na jäyate | yadi svapna-manorathayor manomaye’pi deha äveçajäbhimäna iva bhävanä-mayyäm avasthäyäm äveçajäbhimäno jäyate, tadä sa eva bhävanä-maya-dehe kathaà na jäyate |
yadi bhävanä-mayyä avasthäyäù satyatvenätmänvayas tadä bhävanä-maya-dehasyäpi kathaà na tena tad-anvayaù iti | sva-puàstva-bhävanä-yogäyogäbhyäà taöastha-rüpeëa pürväyäù ñaò-vidhä sevä, tayä siddha-rüpe’bhimänasyotkarñe sädhyate | taöastha-rüpeëa paräyäù ñaò-vidhä sevä, tayä yathä-sthita-dehe bädhitäbhimänasya näçaù sädhyate | pürväbhimänaç cic-chakti-våtti-rüpaù paro’bhimäno mäyä-våtti-rüpaù pürvasya sädhakatvät parasya näçyatvät | ataç ca sädhüktaà patet kämänugäà pratéti | vraja-bhävetaränartha-nivåtty-ädikam anyat iti ca |
atra prayogaù—siddha-rüpam ätmavat trividha-sevä sampäditatvät | siddha-sädhaka-gata ätmä ekaù | siddha-rüpa-gata-harñädeù sädhaka-rüpe udayät | abhimänaù siddha-sädhaka-rüpa-gata ekaù | ätmanas tad-ubhayänvayät |
ärope sädhake rüpe siddha-rüpa-gatasya hi |
abhimänasya vijïeyaù prakäço na bhidä tataù ||20||
cätuñpädikatä tasyänyathätvena na sidhyate ||21||
atha taöastha-rüpa-gata-vicäraù—
ätmä dehät påthag-bhüto våkñät pakñé yathä bhavet |
abhävam abhimäno’smin bädhito’py ätmano bhavet ||22||
yo’syä sphürtau pralénaù syät sphürtäv udbuddhatäà vrajet |
abhimäno’tra yävat syäd deho’yaà tävad ätmanaù ||23||
tasmäd anena dehena nänyat kuryät kadäcana |
rägänugä poñakäd vai siddhänta-kathanäd itaù ||24|| iti |
täöasthyaà dvidhä sthülaà sükñmam iti | tad dvividhaà, punaù pratyekaà tridhä | båhan-madhyama-laghv iti | bähya-daçäyäà sädhaka-rüpe sükñmaà täöasthyaà båhat |taöastha-rüpe sthülaà täöasthyaà båhat | antar-bähya-daçäyäà sädhaka-rüpe sükñmaà täöasthyaà madhyamaà taöastha-rüpe sthülaà täöasthyaà madhyamam | antar-daçäyäà sükñmaà sädhaka-rüpe taöastha-rüpe sthülaà täöasthyaà laghu |
abhimänas tridhä båhan madhyamo laghur iti | bähya-daçäyäà satyäà siddha-rüpe’bhimäno laghuù | taöastha-rüpe’bhimäno båhat | ardha-bähya-daçäyäà siddha-rüpe’bhimäno madhyamaù | taöastha-rüpe’bhimäno madhyamaù, antar-daçäyäà siddha-rüpe’bhimäno båhat, taöastha-rüpe’bhimäno laghuù | kevaläntar-daçäyaà siddha-rüpe’bhimäno’tibåhat | evaà sädhaka-rüpe’bhimänaç cic-chakti-våtti-rüpaù sa ca bähya-daçädiñu siddha-rüpa iva laghv-ädi-rüpaù | kevala-bähya-daçäyäà yathä-sthita-dehe’bhimäno’tibåhat | sthäyiné daçä cet kaniñöhä tadänyä daçä kaniñöhä sthäyiné daçä cen madhyamä tadänyä daçä madhyamä, sthäyiné ced uttamä tadänyä daçottamä | abhimänayoù präkåtatväpräkåtatväbhyäà taöastha-rüpasya sädhaka-rüpaà nävasthä kintu dehäntaram |
yathä käïcanatäà yäti käàsyaà rasa vidhänataù |
tathä dékñä vidhänena dvijatvaà jäyate nåëäm ||26||
iti vacanäd vaiñëava-mantra-grahaëena dehäntaraà syän na tu pürva-dehasya mådo ghaöa iva dehasya bälyädir ivävasthä | anyathä varëäçrama-sattvena tat-tad-dharmädhikäräd ata eva tad-akaraëe pratyaväyäpätäc ca | yathä sädhaka-rüpeëa kriyamäëä sevä anyair janair yathä-sthita-dehena kriyamäëä pratéyate tathä varëäçrama-rahitena dehena kriyamäëä sevä anyair janair varëäçramavatä dehena kriyamäëä pratéyata iti sädhaka-rüpa-yathä-sthita-dehayor dvayor apy anvaya-siddhatvam | yathä lobha-sad-bhävenädhikäritva-sattve’pi bhävanä-maya-dehäropäpagamät sädhaka-rüpaà punas taöasthatayä punar dehäntaratäà präpnoti | tathä çraddhä sad-bhävenädhikäritva-sattve’pi punar varëäçrama-dharmäcaraëäd gåhéta-bhagavan-manträdir api dehaù punar dehäntaratäà präpnoti ata eva sädhaka-rüpa#ta-cittädi påthak yathaikädaçe—
guëeñv äviçate ceto guëäç cetasi ca prajäù |
jévasya deha ubhayaà guëäç ceto mad-ätmanaù ||27||
guëeñu cäviçac cittam abhékñëaà guëa-sevayä |
guëäç ca citta-prabhavä mad-rüpa ubhayaà tyajet ||28|| [bhä.pu. 11.13.25-6]
ity atra cittädeças tyäjyatvena varëitatväc ca |
çästréyaà karma çästréyä vaidhé rägänugä tathä |
karmädhikäré çästréya-kartä tat-karaëe yathä ||29||
vaidha-bhakty-adhikäré tat kåtau çästréya-kåd yathä |
rägänugädhikäré tat kåtau çästréyakåt tathä ||30||
rägänugäyäù prabheda-rüpatvät sambandhänugä-kämänuge çästréye | yathä sambandhänugä akaraëe kämänugä-bhakto’çästréya-kån na bhavati, yathä kämänugäyä akaraëe sambandhänugä-bhakto’çästréya-kån bhavati, tathä vaidha-bhakty-akaraëe rägänugä-bhakto’çästréya-kån na bhavati | ata eva api tyaktvä lakñmé-pati-ratim ito vyoma-nayaném iti |
adhikäré na lubdhaç ced bhaktir rägänugä bhavet |
bhakté rägänugä na syät lubdhaç ced adhikäravän |
vraja-bhävas tadä na syät tad-dvaye sati syät sa hi ||31||
ata eva sve sve’dhikära ity ädi rägänugäyäù çästréyatvam | çästréyäyäs trividhäyä bhakteù prabheda-rüpäyäù sädhana-bhakteù prabheda-rüpatvät |
lakñaëa-vyatirekeëa vaidha-bhakty-adhikärëaù |
lobhaù sädhana-go rägänugädhikäriëo bhavet ||32||
bhävanä-maya-rüpasyäropeëäkñipyate balät |
deça-kälädigäropaù sva-siddhy-arthaà suniçcitam ||33||
bhävanä-maya-rüpeëäropyamäëena mänasé |
seväyäà kriyate tasyäà kuëòa-väsädi siddhyati ||34||
prema-bähya-daçä siddha-rüpe yä sthäyiné nahi |
jäte premni sthäyiné sä kevaläntar-daçä matä ||35||
yathä prétädi-rase’nya-rasänubhäva-sädhäraëä anubhäväù sthäyi-vaiçiñöyaà jïäpikäù santaù sva-vaiçiñöyaà jïäpayanti anyathä teñäm anubhävatvaà na sidhyati | evaà—
çravaëotkértanädéni vaidha-bhakty-uditäni tu |
yäny aìgäni ca täny atra vijïeyäni manéñibhiù ||36|| [bha.ra.si. 1.2.296]
çrutyä cätränumänena yat pratyakñaà virudhyate |
aitihyaà ca kvacit tatra bhävo jïeyaù subuddhibhiù ||37||
puräëe çrüyate pädme kaçcit kuru-puré-sthitaù |
nanda-sünor adhiñöhänaà tatra putratayä bhajan ||38||
näradasyopadeçena siddho’bhüd våddha-vardhakir ||39|| ity atra |
tatreti nanda-sünor adhiñöhänam iti ca sädhaka-rüpam äyätam | putratayeti tatra vardhakau çré-vrajeçvaryä bhävänukaraëam äyätam | bhajann iti tatra vrajeçvaryäç ceñöänukaraëam äyätam | ädyäà tatra vardhakitvänupayuktatväd gopa-jätitväropa äkñipyate | anena pürvasyäà ca tatra bhävanä-mayyäù çré-vrajeçvaryä anurägäyäguëädehäropa äkñipyate | bhäva-kriyä-jäti-guëa-dravyänukaraëänäà paraspara-säpekñatvät | näradasyopadeçeneti asya näradasya siddhatväd eva vardhako lobho jätaù | tenädhikäritvam äyätam |
avékñyätmeçvaréà käcid våndävana-maheçvarém |
tat-padämbhoja-mätraika-gatir däsyati kätarä ||40||
patitä tat-saras-tére rudaty ära-raväkulam |
tac-chré-vaktrekñaëäväptyai nämäny etäni saàjagau ||41|| ity atra |
patitä tat-saras-tére iti däséti ca sädhakäyamänatvena sädhaka-rüpam äyätam | yäte kaïculir ity atra yä kevaläntar-daçä tasyä abhävät parityaktaù preyo-jana-samudayair ity atra yä kevala-bähya-daçä tasyä abhäväc ca | kevala-bähya-daçänäà prema-sännidhya-kevaläntar-daçä-sännidhya-svarüpäpakarña-käla-svalpatvädhikyädinottamatvädi | kevaläntar-daçänäà prema-sännidhya-prätilomya-gata-kevala-bähya-daçä düratva-svarüpotkarña-bahu-käla-vyäpitvädhikyädinottamatvädi | äropita-bähya-daçärdha-bähya-daçäntar-daçä-gatäntar-daçänäà prema-sännidhya-kevaläntar-daçä-sännidhya-svarüpotkarña-bahu-käla-vyäpitvädhikyädinottamatvädi | sphürti-gata-bähyärdha-bähya-daçäntardaçä-gatäntar-daçänäà prema-sännidhya-kevaläntar-daçä-sännidhya-kälälpatvädinottamatvädi |
vyäkhyä riraàsäm ity ädi padyasyätra subuddhibhiù |
sandehocchittaye dåçyä çré-mukunda-vinirmitä ||42||
sä vyäkhyä, yathä— riraàsäà çré-nandanandana-sukhärthaà ramaëecchäà suñöhu kurvann ity anena siddha-rüpeëa rägänugayä vraje sevä suñöhu darçitä | vidhi-märgeëeti—sädhaka-rüpeëa vaidha-bhaktyeti | kevaleneti—rägänugä-miçreëa cet tadä mathuräyäà mahiñétvam iti bhävaù | abhiläñe saty api yathocita-sädhanennaiva tat-präptir iti darçitam | yad-väïchayä çrér lalanäcarat tapo vihäya kämän suciraà dhåta-vratä [bhä.pu. 10.16.36] iti | väïchanti yad bhava-bhiyo munayo vayaà ca [bhä.pu. 10.47.58] ity ädibhis tad-väïchäyäà satyäm api tad-apräptiù sädhana-vaiñamyäd eva || iti |
atra riraàsäà kurvann ity adhikäriëo lubdhatvam äyätam | suñöhu vraja-lokänusäraà yathä syäd iti | vaidha-bhaktyety atra vaidha-bhaktyä sevä darçiteva pürveëänvayaù | mathuräyäà mahiñétvam ity asya yäd iti çloka-gata-kriyayänvayaù | kevalena vidhi-märgeëeti rägänugä-miçreëa vidhi-märgeëeti vyatirekau vinä çré-vraja-präptir darçitä | etäbhyäà vyatirekäbhyäà suñöhv ity asya vyatirekeëa cagoloka-präptiù sücitä pürvaà likhitatvät punar-ukti-bhiyä na darçitä | aträdhiära-gata-vyatirekasyävivakñeti sa na darçita iti |
rägänugä-vivåtir yä kåtä pürvaà punar mayä |
tasyäù pravaktaye kiàcit tad-vyäkhyänam anuñöhitam iti ||43||
çré-mukunda-kåte çrémad-rüpa-granthärtha-niçcaye |
matir yat kåpayä me sa çré-kåñëa-caraëau gatiù ||44||
taöastha-rüpe’bhimäno’präkåto na vyatireka-siddhaù, bädhita-präkåtäbhimänänvayät | sädhaka-rüpe’bhimäno’präkåto’pi na vyatireka-siddhaù, bädhitäpräkåtäbhimänänvayät | abhimänasya bädhitatvädi viñayasya bädhitatvädeù | siddha-rüpe’bhimäno’präkåto vyatireka-siddhaù, bädhitäpräkåtäbhimänänvayäbhävät | kevala-bähya-daçäyäà , bädhita-präkåta-bädhitäpräkåta-rüpäväntara-bheda-dvaya-viçiñöa-yathä-sthita-rüpa-gatäbhimänaç cätuñpädikaù | bädhita-präkåtäbhimäna-viñayäsphürteù |
bähya-daçäyäà bädhita-präkåtäbhimäna-viñayäsphüraëäd bädhitäpräkåtäbhimänäs tripädätmä | ardha- bähya-daçäyäà tasmäd evaà pürvataù svalpatväc ca bädhitäpräkåtäbhimäno dvipädätmä | antar-daçäyäà tasmäd evaà pürvataù svalpatväc ca bädhita-präkåtäpräkåtäbhimänaù pädätmä |
bähya-daçäyäà bädhitäpräkåtäbhimänasya bähulyäd abädhitäpräkåtäbhimäna-viçeñasyälpatvam | ardha-bähya-daçäyäà bädhitäpräkåtäbhimänasya madhyamatväd abädhitäpräkåtäbhimäna-viçeñasya bähulyam |
sattvasya bädhitatve çuddha-sattvasya prädhänyam | çuddha-sattvasya bädhitatve çuddha-sattva-viçeñasya prädhänyam | ataeva çuddha-sattva-prädhänyena taöastha-svarüpam | çuddha-sattva-viçeñasya prädhänye sädhakatvam | kevala-çuddha-sattva-viçeña-rüpatvena siddha-rüpam | ata eva sthülaà taöasthaà bädhitaà präkåtaà sükñmaà täöasthyaà yathä sädhaka-rüpaà kvacin na jahäti tathä bädhi-sthülaà täöasthyaà taöastha-rüpaà kvacin na jahäti |
ata eva taöastha-rüpe’bhimänasya präkåtatvam apräkåtatäbädhitabhimänäàçä vivakñayä | kintu taöastha-rüpaà svarëa-sthänéyam sparça-maëi-sthänéyäbädhitäpräkåtäbhimäna-yogät sädhaka-rüpaà ratna-sthänéyam | tato’py adhikäbädhitä präkåtäbhimäna-viçeña-yogät | taöastha-rüpe bädhitäbhimänäàça-sad-bhavän na sadä svarüpa-sampräptatva-rüpa-guëäàçaù, yathä—
ye satya-väkya ity ädyä hrémän ity antimä guëäù |
proktäù kåñëe’sya bhakteñu te vijïeyä manéñibhiù ||45||
sädhaka-rüpe tat-tad-aàçäbhävät tad-aàça-sad-bhävaù | yathä buddhis tad äçrayety atra buddhes tad-äçrayatvam | bädhita-präkåtäbhimäna-viñayäsphürteù | abhimänasya bädhitvenaiva täöasthasya bädhitatvam | abhimänasya präkåtatvenaiva täöasthyasya bädhitatvam |
abhimänasya präkåtatvenaiva täöasthasya präkåtatvam | abädhita-sükñma-täöasthya-bädhita-sthüla- täöasthya-samparkeëeva sthüla-çabda-väcyam | daçä catuñöayaà cet syät sphürtyäropau vinä kvacit | bähyädi-bädhita-rüpaà taöasthaà na tadä bhavet | rägänugä-taöastha-lakñaëaà rägänugädhikäri-lakñaëa-gatam | rägänugä-svarüpa-lakñaëaà rägänugä-lakñaëa-gatam |
vaidha-bhaktaù svarüpa-lakñaëaà sämänya-sädhana-bhakti-gatam | vaidha-bhakteù taöastha-lakñaëaà vaidha-bhakty-adhikäri-lakñaëa-gatam | vaidha-bhakti-lakñaëe tu tat-tad-anuväda-mätram | svarüpa-lakñaëa-taöastha-lakñaëe mithaù säpekñe | yathänyäbhiläñitety atra sämänyottama-bhakter vidheyatvät | svarüpa-lakñaëa-taöastha-lakñaëe mithaù säpekñe |
vaidhé-rägänuge vidheye | vaidhé-rägänugayos taöastha-lakñaëa-viparyaye vaidhé svarüpaà na tyajati anvaya-siddhatvät | rägänugä ca rägänugä nahéti svarüpaà hitvä äbhäsatvaà präpnoti vyatireka-siddhatvät | yathä sämänyottama-bhaktes taöastha-lakñaëänyathätve bhaktir nahéti svarüpaà vihäya äbhäsatvaà präpnoti vyatireka-siddhatvät | yathä sämänyottama-bhakter vyatireka-siddhatvät | sämänyottama-bhakteù svarüpa-lakñaëa-sad-bhäve’pi taöastha-lakñaëäbhävena tat prabheda-rüpasya bhävasya—mumukñu-prabhåténäà ced bhaved eñä ratir nahi iti svarüpa-tyägenäbhäsatvam | evaà sämänyottama-bhakter vyatireka-siddhatvät | sämänyottama-bhakteù svarüpa-lakñaëa-sad-bhäve’pi taöastha-lakñaëäbhävena tat-prabheda-rüpäyäù sädhana-bhakter mumukñu-prabhåténäà ced bhaved eñä sädhana-bhaktir nahéti svarüpa-tyägenäbhäsatvaà nyäyyam | ata eva sämänya-bhakter uttameti viçeñaëopädänaà taöastha-lakñaëäbhäva-präptäbhäsatväpekñayä | bhaktir uttamä bhaktyäbhäso’nuttama iti | anyathä sarvopädhéti padya-gata-vidheyärtha-tulyatäbhävenäsya padasyäprämäëyäpatteù pürvaà rägänugä-lakñaëaà sphuöatvätiçayärtahà vaidha-bhakter eka-deça-pradarçanena vyatireka-siddhatvam aìgékåtya – yatra rägänaväptatvät [bha.ra.si. 1.2.6] ity atra räga-çabdasya vyäkhyä-viçeño darçitaù | paçcäd rägänugä-vyätireka-siddhatva-niñpattaye vaidha-bhakteù samyaktayä pradarçanena tasyänvaya-siddhatvaà pradarçya vyäkhyä-viçeño darçitaù sa ca rägäl lobhäd iti | yadä vaidhé rägänugätaù svarüpa-lakñaëa-taöastha-lakñaëäbhyäà bhinnaù, tadä vyatireka-siddhä | yadä svarüpa-lakñaëena vä taöastha-lakñaëena väbhinnä tadänvaya-siddhä | ata eva vaidha-bhakeù påthaktvaà säìghätikaà cäyätam | sarvopädhi ity ädau vaidha-bhakteù kim uta rägänugä-bhakter jïäna-karma-vyatireka-siddhatvam | kåñëaà smaran ity ädau nija-saméhitam kåñëa-preñöha-janänya-smaraëa-kértana-çravaëäni çré-vrajetara-sthäna-väsaç ca taöastha-rüpeëety äyätaù | tena rägänugäyä vaidhé-vyatireka-siddhatvam äyätam | yä te kaïculir ity ädau kevaläntar-daçäyäà yathä-sthita-deha-sphürtyäbhävena siddha-rüpasya tad-vyatireka-siddhatvam | kià ca, éçvare tad-adhéneñv ity ädau taöastha-rüpa-gata-bädhitäbhimänäàça-sädhaka-rüpa-gata-bädhitäbhimänäàça-sad-bhävenänvya-siddhatvät sädhaka-bhaktatvam | sarva-bhüteñv ity ädau tat-tad-aàçäbhävena vyatireka-siddhatvät siddha-bhaktatvaà pürvatra tad-adhéneñu maitré sädhaka-rüpea-gata-bädhitäm imänäàça-sad-bhävät | bäliçeñu kåpä dviñatsüpekñä taöastha-rüpa-gata-bädhitäbhimänäàça-sad-bhävät | paratra sarva-bhüteñu bhagavad-bhävam iti tat-tad-aàçäbhävät | tad-adhéneñu bhagavad-bhäva-lokanaà tatra premotpatteù sä ca çré-kåñëe premotpatteù | prema-maitréty atra prema-çabdena bhäva ucyeta | bäliçeñu dviñatsu ca bhagavad-bhävävalokanaà, bhagavad-bhagavat-parikaränyänanusandhänät | tac ca jäta-prematvena sadä kevaläntar-daçä-sad-bhävät | ata eva bhagavad-bhävo’tra bhagavat-premä tad-avalokanam | taj-jäta-kevaläntar-daçänurüpa-vilokanät | ata eva bhütäni bhagavati ity ädi | anirvacanéya-bhägyätiçayäj jäta-çraddhä-hetuka-vaidha-bhakti-candra-känty-udaya-pürva-kåta-dharmädi-timira-paräbhava-hetuka-tad-apagamäàçenäpi vaidha-bhakteù karma-jïänädi-vyatireka-siddhatvam | yathä kåñëa-tad-bhakta-käruëya-läbha-mätraika-hetuka-rägänugä-sürya-känty-udaya-hetuka-pürva-kåta-vaidha-bhakti-rajany-apagamäàçenäpi rägänugäyä vaidha-bhakti-vyatireka-siddhatvam | tathä çraddhä-hetuka-guru-pädäçrayasya rajané-sthänéyatvam | kåñëa-tad-bhakta-käruëya-läbha-mätraika-hetuka-guru-pädäçrayasya sürya-känti-sthänéyatvam | prärabdha-kåtaà sthüla-çaréram anädy-avidyä-kåtam liìga-çaréraà çraddhä-läbhaikatara-hetuka-çré-guru-pädäçraya-mätreëa pürvaà naçyati paraà premotpattyä samyaì naçyati | tat pürvatra krameëa hräsaà präpnoti | pürva-näçe dehäntaraà para-näçe punar dehäntaraà rägänugäyäà siddha-rüpäyäjäta-prematvena siddhäyamänatvät |
taöastha-rüpasya ca poñakatve’pi säkñäd iñöa-präpakatväbhävät | tayor avivakñayä pürvaà dehäntaram ekam | ata eväsya sädhakatvena bhaktänäà sädhakäù siddhä iti bheda-dvayam | çré-kåñëa-tad-bhakta-käruëya-läbha-mätraika-hetuka-çré-guru-padäçrayasya pürva-kåta-vaidha-bhakty-apagamakatve’pi yad avidyä anirvartatvaà tat-phala-rüpa-premotkarña-khyäpanärtham | avidyä-näçayä premnaiva samyag jäyate na tu sädhaneneti kintu avidyäyä bädhitatvena taöastha-rüpa-gatayä rägänugäyä tad-vyatireka-siddhatvaà darçitam eva |
prayogaù—jäta-bhävo’pi bhaktaù sädhakaù sükñma-täöasthyäàça-sad-bhävät | evaà jätäntar-daçam api rüpaà sädhakaà sükñma-täöasthyäàça-sad-bhävät | kevaläntar-daçäyäm antar-daçä-gata-bhävanäyäs tirodhänät bhävanä-maya-siddha-rüpasya tad-vyatikara-siddhatvam | yathä jïänamaya-kaivalyasya jïän-näçän nirguëatvaà sphürtau bhävanäyä upädänatvam | kevaläntar-daçäyäà bhävanäyä upädänatvaà nimittatvaà ca | pürvatra tat-prakåta-vacena mayaö | mayaò-arthasyämürtatvaà paratra tad-vikäre tat-prädhänye ca mayaö tad-vikärasyämürtatvena tat tu çré-nanda-nandanäcintya-çaktyä | tat-prädhänyaà tan-nimittäbhäve naimittikasyäbhäva iti nyäya-präpter antar-daçä-gata-bhävanäyä anudayena siddha-rüpa-gata-ceñöäder anudayät siddha-rüpasya mürtatve’pi asäkñäd-rüpatvam | siddha-rüpasya vyatireka-siddhatve’pi rasäläyäà vastu-dvayasyeva sädhaka-rüpeëa saha samavetatvaà nanda-nandanäcintya-çaktyä |
amukasya suto’haà syäà bhrätäham amukasya ca |
suto me’muka ity ädy-abhimänaù präkåtaù småtaù ||
amukasya sevako’haà satértho me’mukaù kila |
çiñyo me’muka ity ädyo’bhimäno’präkåtaù småtaù ||
maïjaryä anugämuñyä ahaà me maïjaré tv asau |
sakhé mamänugä cäsäv ity ädi präkåtetaraù ||
abhimäna-viçeño’yaà sädhyaù pürvau hi bädhitau ||
çré-candrakäntiù kämänugéya-bhäva-premëoru-dähatä na tu kämänugäyäm | sambhogecchämayyäù kämänugäyäù pradarçikäyäs tasyäù kämänugä-mukhya-prabheda-rüpäyäà tat-tad-bhävecchätmikäyäm anusärasyä vivakñitatvät | tasyäù kämänugéya-bhäve udäharaëam, yathä dvitéyo, yathä pädme—
itthaà manorathaà bälä kurvaté nåtya utsukä |
hari-prétyä ca täà sarväà rätrim evätyavähayat ||14 ||
tasyä kämänugéya-premëi udäharaëam, yathä rägänugéya-bhävotthä, yathä pädme—
na patià kämayet kaïcid brahmacarya-sthitä sadä |
tam-eva mürtià dhyäyanté candrakantir-varänanä ||7||
çré-kåñëa-gäthäà gäyanté romäëcodbheda-lakñaëä |
asmin-manvantare snigdhä çré-kåñëa-priya-vartayä ||8||
(page 28)
(page 31)
atra vyatireka-pradarçanam ity äntara-sphoöaù—
yathä vaiëika-cittasthä gétir iti prayäyakaù |
premä yathä sato doñän niräkåtya sato guëän ||
viñaye sphorayaty evaà sato’pi guëa-saàcayän |
äropaà ca niräkåtya sväçraye doña-saïcayän ||
dainyaà sphorayati kväpi tadä täöasthyam eva hi |
yä te ity asya padyasyäsvädanaà païcasu kvacit ||
daçäsu syät kadety asya padyasyätra na saàçayaù |
pürvam äropa-sphürtibhyäà dvividhaà syäd vicärataù ||
lobhasya sädhu-saìgasya sad-bhäväd bhajane’pi hi |
tayor daçayor ädyäyä sthäyitäà na vivakñitam ||
siddha-rüpasya sambhütiù kevaläntar-daçäà vinä |
nänumeyä vinä täà tu kevalo nahi sambhavet ||
vraja-lokänusäras taà vinä rüpa-kåpä kutaù |
prätolomyena vijïeyaù prayogo’tra manéñibhiù ||
daçä-catuñöayaà hy asyä bähyädi-phalam ucyate |
rägänugä-vivåtes tad vinä naiñä prayojikä ||
siddhänta-kathanädau yat kåñëaiçvaryaà prakäçayet |
vrajendra-rati-mülaà taj jïänaà bhaktau tad-utthitam ||
raso dvidhä präkåtaç cäpräkåtaç ceti tatra hi |
präkåte vatsalatvädiù sva-deha-rati-mülakam |
apräkåte deha-ratir vatsalatvädi-mülakä ||
samaïjasä deha-rati-samädhäna-karair janaiù |
samädheyä deha-ratir dviétyädi-daçä-traye ||
pädmottara-khaëòe—
yathä dhåtvä çunaù pucchaà tartum icchet sarit-patim |
tathä tyaktvä harià devam anyopäsanayä bhavet ||
iti çré-rüpa-kaviräja-gosvämi-viracitaà
çré-rägänugä-vivåtau parärdham
samäptä ceyaà rägänugä-vivåtiù
--o)0(o--
aiça-buddhi-väsitätma-loka-vånda-durlabhä
vyakta-räga-vartma-ratna-däna-vijïa-vallabhä |
sa-priyäli-goñöha-päli-keli-kéra-païjaré
mäm urékarotu nitya-deha-rüpa-maïjaré ||
No hay comentarios:
Publicar un comentario